Bliski istok: Arapske države "brane" Izrael od Irana

Iran je u noći sa subote na nedjelju ispalio više od 300 raketa i bespilotnih letjelica na ciljeve u Izraelu - kao odmazdu za navodni napad Izraela na iransku ambasadu u Damasku tokom koga je poginulo nekoliko osoba.

Saveznici Izraela stali su u njegovu odbranu: britanske i američke vazdušne snage pomogle su u odbijanju iranskih napada. I Francuska je očito učestvovala u tome, iako nije jasno da li su francuske jedinice ispaljivale rakete.

Veliku pažnju privukla je činjenica da su jordanske vazdušne snage pružile podršku Izraelu.

Susjedna zemlja je naime otvorila je vazdušni prostor za izraelske i američke avione, a očito je i učestvovala u obaranju bespilotnih letelica koje su povrijedile suverenitet njenog vazdušnog prostora.

Napadi ojačali izraelsku poziciju?

Agencija Rojters izvještava da su stanovnici Jordana primijetili veliku aktivnost u vazdušnom prostoru. Na društvenim mrežama kružili su snimci ostataka oborene bespilotne letjelice na jugu jordanske prijestonice, Amana.

"Pored toga, zalivske države, uključujući i Saudijsku Arabiju, možda su igrale indirektnu ulogu, pošto su u njima smješteni zapadni sistemi za protivvazdušnu odbranu, vazdušni nadzor i mogućnost dopunjavanja goriva u avione - što je sve neophodno za tu operaciju“, piše britanski Ekonomist.

Neki komentatori su odmah slavili arapsko učešće, ističući da to dokazuje da Izraelci i Arapi mogu sarađivati i da Izrael nije sam na Bliskom istoku - kao što su istakli Anšel Pfefer, kolumnista liberalnog izraelskog lista Harec, i Mairav Zonšajn iz Međunarodne krizne grupe.

"Napadi Irana su iza Izraela okupili još više onih koji ga podržavaju iz cijelog svijeta, uključujući uticajne arapske države koje su kritične prema izraelskoj ofanzivi na Gazu, ali ipak podržavaju odgovor na iranske napade dronovima", rekao je Džulijen Barns-Dejsi, šef programa za Bliski istok i Sjevernu Afriku pri Evropskom savjetu za spoljne poslove.

Jordan je jedan primjer: tamošnja vlada ekstremno kritički gleda na postupanje Izraela u Gazi. Jedna od pet osoba u Jordanu, uključujući i tamošnju kraljicu, ima palestinsko porijeklo i u proteklim sedmicama došlo je do sve većih protesta protiv Izraela.

Pikantan položaj Jordana

Istovremeno, Jordan dijeli granicu s Izraelom, nadzire džamiju Al Aksa i sveto brdo u Jerusalimu, jedno od najvažnijih mjesta za muslimane, Jevreje i hrišćane, i sarađuje s izraelskim vlastima - uglavnom iza kulisa. No, i Sjedinjene Američke Države su važan saveznik te zemlje.

Jordan, stoga, mora izbalansirati suprotstavljene interese kako bi obezbijedio političku stabilnost zemlje i njenu odbranu. Tamošnja vlada je brzo naglasila da je podrška Izraelu takođe akt samoodbrane.

"Neki objekti koji su prodrli u naš vazdušni prostor presretnuti su, jer su predstavljali prijetnju našem stanovništvu i gusto naseljenim područjima", navodi se u izjavi vlasti. "Djelovi (presretnutih objekata) pali su na našu teritoriju i nisu pričinili značajniju štetu".

I Saudijska Arabija postupa slično kao i Jordan: Vlada nastoji da balansira interese s međunarodnim saveznicima i istovremeno vodi realpolitiku u vezi sa konfliktom u Gazi.

Saudijska Arabija je u periodu terorističkog napada Hamasa na Izrael bila u fazi normalizacije odnosa s Izraelom. U napadu je tada poginulo oko 1.200 ljudi.

Tokom kasnijih izraelskih vojnih operacija u Gazi je tokom proteklih mjeseci smrtno stradalo više od 33.000 ljudi. Saudijska Arabija je za sada obustavila proces približavanja Izraelu.

Saudijska vlada zagovara primirje u Gazi i kritikuje izraelsko postupanje u tom obalskom pojasu. Međutim, insajderi kažu da je Saudijska Arabija i dalje iza kulisa zainteresovana za poboljšanje odnosa s Izraelom.

Iran i zalivske države – višedecenijski konflikt

Bilo da su tokom vikenda djelovali u interesu Izraela ili ne: Saudijci imaju mnogo drugih razloga da obaraju iranske rakete.

Već decenijama su Bliski i Srednji istok podijeljeni duž religijskih i konfesionalnih linija. U zalivskim arapskim državama je većinsko sunitsko stanovništvo, dok je u Iranu većinski persijsko i šiitsko.

Države poput Iraka, Sirije i Libana su, međutim, multietničke, sa mješavinom šiita i sunita, kao i drugih religija i brojnih etničkih grupa. U mjeri u kojoj su Iran i zalivske države tamo pokušavale da prošire svoj uticaj, one su se našle između dvije vatre.

Tu u igru ulaze oni koji zastupaju iranske interese i vode marionetski rat u ime Teherana.

Riječ je o šiitskim organizacijama koje od Irana dobijaju finansijsku, vojnu, logističku i ideološku podršku. Među njima su jemenski pobunjenici Huti, savez pretežno šiitskih paravojski u Iraku, kao i politička i vojna krila Hezbolaha u Libanu.

Tu spada i Hamas, iako je u njegovim redovima najviše Palestinaca, koji su pretežno suniti.

I te grupe su bile uključene u napad ovog vikenda - ispaljivale su rakete iz Jemena, Iraka i Sirije na Izrael. U Iraku je, navodno, američka vojska koja je tamo stacionirana, prema nepotvrđenim izveštajima, oborila nekoliko ispaljenih raketa.

Nije sasvim jasno da li su Saudijci presreli rakete iz Jemena - za razliku od prošle godine, kada su neutralisali rakete Huta.

"Regionalni akteri - prvenstveno Saudijska Arabija i Jordan, koji su navodno presreli iranske dronove - tvrdiće da su morali da zaštite sopstveni vazdušni prostor", istakao je Masud Mostadžabi, direktor programa za Bliski istok u američkom Atlantskom savjetu.

"Međutim, ako se napadi prošire u veći konflikt između Izraela i Irana, države u regionu koje se smatraju braniocima Izraela mogle bi postati mete i biti uvučene u regionalni požar", navodi on.

"To što je mnogo toga u igri, moglo bi ih podstaći da posreduju između suprotstavljenih strana kako bi okončali konfrontaciju", zaključuje ovaj stručnjak.

( Deutsche Welle )