Rezolucija o Srebrenici neće donijeti ono što govore Vučić i Dodik?

Nacrtom Rezolucije o genocidu u Srebrenici je, između ostalog, predviđeno da se 11. jul svake godine obilježava kao "Međunarodni dan sjećanja na genocid počinjen u Srebrenici 1995. godine". Generalna skupština Ujedinjenih nacija o tome bi trebalo da raspravlja 2. maja, dok je rasprava o Nacrtu rezolucije najavljena za srijedu 17. aprila na zatvorenom sastanku u UN.

Rezolucijom se osuđuje i negiranje genocida, kao i veličanje ratnih zločinaca, dok se države-članice UN podstiču na čuvanje sudski utvrđenih činjenica kroz obrazovne sisteme, u cilju sprečavanja revizionizma i ponavljanja genocida.

Naglašava se značaj završetka procesa pronalaženja i identifikacije preostalih žrtava genocida i poziva na nastavak krivičnog progona počinilaca genocida u Srebrenici.

Od država-članica UN traži se da poštuju obaveze prema Konvenciji o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida.

Šta bi rezolucija značila preživjelim žrtvama?

Burne su reakcije mnogih srpskih zvaničnika koji, između ostalog, strahuju da će se Rezolucija upotrebiti za ukidanje bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska.

Reakcije iz Srbije i RS ne mogu se ničim opravdati, smatra za predsjednik Udruženja žrtava i svjedoka genocida Murat Tahirović. "Usvajanje rezolucije o genocidu u Srebrenici je samo civilizacijski čin kojim bi se svakog 11. jula u više od 190 država članica UN pokazalo poštovanje prema žrtvama", kaže Tahirović za DW.

On napominje da je inicijativa za donošenje rezolucije dug proces i rezultat angažmana prije svih majki Srebrenice i predsjednice Udruženja „Majke enklava Srebrenica i Žepa“ Munire Subašić, ali i predsjedavajućeg Predsjedništva Bosne i Hercegovine Denisa Bećirovića, te ambasadora BiH u UN Zlatka Lagumdžije, kao i država-sponzora rezolucije.

„Rezolucija neće donijeti ništa od onoga o čemu govore Aleksandar Vučić i Milorad Dodik pokušavajući da uplaše svoje građane i druge u regionu, ali će pružiti priliku da se otvore procesi pomirenja i katarze“, smatra Tahirović.

Njemačka inicijativa

Inicijatori Rezolucije su, kako prenose mediji u BiH, Njemačka i Ruanda, a u izradi Nacrta rezolucije učestvovalo je više država-članica Ujedinjenih nacija.

Njemački politikolog Bodo Veber potvrđuje da je inicijativa za Rezoluciju rezultat dugogodišnjeg lobiranja srebreničkih udruženja, ali i dodaje da sama Rezolucija „nije integrisana u njemačku politiku prema BiH“. On podsjeća da se radi o „ponovnom pokušaju usvajanja Rezolucije, nakon što su prvo blokirali saveznici Srbije u Savjetu bezbjednosti UN 2015.

„Motiv i sadržaj rezolucije nemaju veze s histeričnim optužbama i teorijama zavjere koje se mogu čuti iz Banjaluke i Beograda“, tvrdi Veber za DW.

On ocjenjuje da su Milorad Dodik i Aleksandar Vučić „nervozni“ – Dodik zbog Šmitovog nametanja izmjena Izbornog zakona, a Vučić zbog „izborne prevare“ u decembru prošle godine, kako kaže.

„Oni su u stanju visoke političke nervoze, a kod Dodika se primjećuje i značajan stepen nesigurnosti. Predsjednik RS jednostavno ne zna gde će, a to je recept za moguću, neplaniranu eskalaciju prilika u Bosni i Hercegovini“, procjenjuje Veber.

Predsjednik Republike Srpske Dodik, u međuvremenu je najavio usvajanje Izvještaja komisije Vlade RS o događajima u Srebrenici 1995. u Skupštini RS, ali i pozvao na proteste u Banjaluci.

Njemački politikolog Veber kaže da nije ubeđen da će Rezolucija promeniti odnos srpske politike u BiH i Srbiji prema genocidu u Srebrenici i ratnoj prošlosti. „To se jedino može očekivati nakon konačnog rješavanja otvorenih pitanja na Zapadnom Balkanu – međusobnim priznavanjem Kosova i Srbije, i zamjenom postojećeg Dejtonskog ustavnog poretka novim, koji bi ukinuo monopol dominantnih nacionalnih elita“, kaže sagovornik DW i napominje da to podrazumijeva i drugačiji pristup Evropske unije i Sjedinjenih Američkih Država.

Rezolucija u vrijeme uspona „srpskog svijeta“

Dekan sarajevskog Fakulteta političkih nauka Sead Turčalo ocjenjuje da se aktuelna rasprava o Rezoluciji o genocidu u Srebrenici vodi u vrijeme uspona ideologije „srpskog svijeta“, što, smatra, pokazuje da je region još uvek zarobljen u „vrtlogu istorijskog revizionizma“.

Turčalo u tekstu za portal „Tačno.net“ pod naslovom „Opasan put ’srpskog svijeta’: Negiranje genocida, istorijski revizionizam i secesionizam“, piše da je negiranje genocida deo „šire strategije preoblikovanja budućnosti regiona“. „Cilj je izbrisati istorijsku odgovornost i izmijeniti narativ o prošlosti“, piše dekan sarajevskog fakulteta.

Turčalo navodi da u proces oblikovanja budućnosti lideri Srbije i RS ulaze sa filozofijom „srpskog svijeta“, a da bi na predstojećem vaskršnjem saboru trebalo da bude utvrđena „sofisticirana verzija velikosrpske ideologije“.

Njemačka inicijativa u donošenju Rezolucije o Srebrenici nije iznenađenje za direktora beogradskog Foruma za međuetničke odnose Dušana Janjića, jer se radi, kaže, o „kontinuitetu njemačke politike, posebno Zelenih i Liberala“.

Janjić za DW ocjenjuje da je Rezolucija u funkciji stabilizacije prilika u regionu i da je ona izraz iskrenog odnosa prema žrtvama genocida u Srebrenici.

Upotreba Rezolucije u dnevno-političke svrhe

Kritike koje srpski čelnici ovih dana upućuju Njemačkoj, kao jednoj od zemalja koje su inicirale rezoluciju, Janjić tumači ovako: „Ovi koji danas vladaju Srbijom su i tokom rata u BiH bili suprotstavljeni tadašnjem njemačkom vođstvu, a pripadali su ili su bili bliski onim političkim krugovima koji imaju i ličnu i političku odgovornost prema genocidu u Srebrenici.“

U Srbiji nema one politike i katarze koja je u Njemačkoj dovela do izvinjenja Vilija Branta, kaže Janjić. Naprotiv, kako dodaje, vlasti u Srbiji, ali i u RS, pokušavaju da spriječe bilo kakvu mogućnost da se ponovo dovedu u vezu s genocidom u Srebrenici i zato im Rezolucija ne odgovara.

Janjić kaže i da se priča o Rezoluciji zloupotrebljava i u dnevno-političke svrhe. „Tim propagandno-političkim ciljem – opiranjem Rezoluciji i protivljenjem prijemu Kosova u Savjet Evrope – Vučić nastoji da pridobije desnicu, jer u tzv. građanskom bloku nikada i nije bio popularan.“

Direktor beogradskog Foruma za međuetničke odnose podsjeća da je aktuelni predsjednik Srbije tokom rata bio pripadnik Šešeljevih radikala, dok je ministar vanjskih poslova Srbije Ivica Dačić u to vrijeme bio u Miloševićevim socijalistima. Vojislav Šešelj je pred Haškim tribunalom osuđen za zločine protiv čovječnosti, dok je haški optuženik Slobodan Milošević preminuo prije izricanja presude.

„I Vučić i Dačić se sada bore da spriječe donošenje Rezolucije o genocidu u Srebrenici i da napišu novu istoriju o svemu, pa i o Srebrenici“, kaže Janjić.

Ne treba potcijeniti moć entonacionalista

Sagovornik DW veruje da Rezolucija o Srebrenici ne može biti iskorišćena za otvaranje novog kriznog žarišta na Balkanu, ali može biti predmet različitih interpretacija u kojima se RS označava kao „genocidna tvorevina“. Prema Janjićevom mišljenju „to odgovara Vučiću i Dodiku koji se sada predstavljaju kao ključni zaštitnici srpstva i RS“.

Janjić takođe podsjeća da je pred Međunarodnim sudom pravde u Hagu utvrđeno da Srbija nije direktno odgovorna za genocid u Srebrenici, ali da je odgovorna za to što ga nije spriječila. On zato vjeruje da je priča o kolektivnoj odgovornosti Srba zloupotreba od strane etnonacionalista.

„I ne treba potcijeniti njihovu moć da izazovu oružane sukobe, na primjer u ’odbrani’ Dodika i RS, pri čemu bi se koristile ili specijalne jedinice policije obučavane u Rusiji ili paravojne jedinice kakve su djelovale u Banjskoj na Kosovu“, kaže Janjić.

Može li Rezolucija ukinuti RS?

Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić izjavljuje da će, nakon usvajanja Rezolucije uslediti zahtjev za ukidanje Republike Srpske „na osnovu stava da političke tvorevine koje su zasnovane na genocidu ne mogu da postoje“, ali profesor ustavnog prava iz Istočnog Sarajeva Goran Marković, objašnjava da RS ne može biti ukinuta Rezolucijom o Srebrenici.

„To nije moguće. Dejtonom je potvrđeno da se BiH sastoji od dva entiteta i promjene u njenoj strukturi nisu moguće bez izmjene cjeline Dejtonskog mirovnog sporazuma. Takva rezolucija ne bi imala nikakav pravni značaj“, kaže Marković za DW.

Rezolucija bazirana na presudama Haškog tribunala

Osnova za Rezoluciju sadržana je u presudama Međunarodnog krivičnog suda za ratne zločine počinjene na području bivše Jugoslavije (Haški tribunal), ali i Suda BiH. Presudama je ustanovljeno da su genocid nad Bošnjacima u i oko Srebrenice jula 1995. godine počinili pripadnici Vojske RS i Ministarstva unutrašnjih poslova RS, kao i paravojne formacije, među kojima i „Škorpioni“ iz Srbije.

Zbog genocida su, pored ostalih, osuđeni i predsjednik RS Radovan Karadžić i komandant Vojske RS Ratko Mladić.

Za ratne zločine u BiH, između ostalog i za egzekucije zarobljenih srebreničkih dječaka i mladića u Trnovu 1995. godine, osuđeni su i funkcioneri Službe državne bezbjednosti Srbije Jovica Stanišić i Franko Simatović.

U genocidu u Srebrenici jula 1995. godine ubijeno je više od 8.000 Bošnjaka.

( Deutsche Welle )