Inovacijama za zdraviju životnu sredinu

Sa skoro pola miliona eura, Fond za inovacije Crne Gore dosad je podržao više projekata koji direktno ili indirektno doprinose zaštiti životne sredine. Neki od projekata već su realizovani, neki su u fazi implementacije, a u Fondu pripremaju i poziv za podršku za 2024. godinu.

Među podržanim projektima su i oni koji uključuju i nove tehnologije, poput 3D štampe i vještačke inteligencije, što, kažu iz Fonda, omogućava inovativne pristupe održivosti.

“Podrška inovacijama u oblasti zaštite životne sredine ima veliku ulogu u očuvanju ekološke ravnoteže i promociji principa održivog razvoja. Izuzetno smo zadovoljni, kako kvalitetom predloženih ideja, tako i entuzijazmom inovatora. Podržani projekti pokazuju značajan potencijal za doprinos očuvanju životne sredine kroz raznovrsne pristupe, od korišćenja obnovljivih izvora energije, do razvoja inovativnih rješenja za upravljanje otpadom”, kazala je “Vijestima” izvršna direktorica Bojana Femić Radosavović.

Iz Fonda dodaju da je naglasak i na projektima koji promovišu pametno korišćenje resursa, što, kažu, direktno doprinosi smanjenju ekološkog otiska i promovisanju ekonomske održivosti.

“Posebno želimo istaći projekte koji inkorporiraju nove tehnologije, poput 3D štampe i vještačke inteligencije. Ove tehnologije omogućavaju inovativne pristupe održivosti i otvaraju jedinstvene prilike za redefinisanje korporativne odgovornosti, pokazujući kako tehnološki napredak može efektivno unaprijediti ekološku održivost”, rekla je sagovornica “Vijesti”.

Za 14 projekata 440 hiljada

Fond za inovacije je, kroz osam linija podrške, do sada podržao 14 projekata, koji direktno ili indirektno doprinose zaštiti životne sredine, što je ukupno 440.000 eura.

Projekti finansirani iz sredstava Fonda, pojašnjava Femić Radosavović, obuhvataju sve faze razvoja - od inicijalne idejne faze, preko dokazivanja koncepta, zaštite patenta, organizacije stručnih predavanja, do podsticanja inovativnosti mikro, malih i srednjih preduzeća, te razvoja samog proizvoda koji doprinosi očuvanju životne sredine. Neki od podržanih projekata su već realizovani, dok su drugi u fazi implementacije.

Među projektima koji su kroz programske linije Fonda za inovacije podržani u toku 2022. i 2023. godine je “Green Window”, kroz koji VHM Solutions DOO Nikšić, u saradnji sa Arhitektonskim fakultetom Univerziteta Crne Gore (UCG), izrađuje prozore koji, tvrde, postižu najbolje performanse sa minimalnom količinom materijala.

Pritom, u toku proizvodnje, kako su projekat opisali autori, ne zagađuju životnu sredinu, uz ispunjavanje svih estetskih zahtjeva i maksimalno iskorišćenje otpada. Taj projekat podržan je iznosom od 100 hiljada eura.

Isto toliko dobila je i Barska uljara d. o. o koja, u saradnji sa Biotehničkim fakultetom državnog Univerziteta, radi na projektu “EnergOliveMNE”.

Iz Fonda pojašnjavaju da je u pitanju proizvodnja peleta maslinovog otpada, kao isplativog obnovljivog izvora energije, kao i kreiranje inovativnog rješenja za pravilno upravljanje toksičnim nusproizvodima za maslinare i proizvođače maslinovog ulja.

Među projektima koji za cilj imaju zaštitu životne sredine, Fond je kroz program Inovacioni vaučeri, u 2022. godini, sa po 8.000 eura, podržao Društvo za grafičke usluge i promet “Art grafika” iz Nikšića i Fin-ing iz Podgorice. Nikšićka firma podršku je dobila za projekat izrada i ispitivanje eksperimentalnih uzoraka dobijenih 3D štampom, a firma iz Podgorice za projekat izrada eksperimentalnih uzoraka od reciklirane plastike 3D štampom i ispitivanje mehaničkih osobina.

3D štampa hrane i mobilijara za kuhinju

Prva van Evropske unije, Crna Gora je u junu 2019. godine usvojila Strategiju pametne specijalizacije (S3). Pametna specijalizacija, pojašnjava se na zvaničnom vebsajtu (s3.me), povezuje inovativnu politiku sa izabranim prioritetnim oblastima.

“U izabranim prioritetnim oblastima, sa prikladnim mehanizmom mjera, prate se i podržavaju inovacije u širem smislu, prvenstveno, ali ne isključivo one vezane za tehnološki napredak”, stoji na vebsajtu.

U tom smislu, i Fond za inovacije, pruža podršku za programe kao što je edukacija u oblastima pametne specijalizacije.

Kroz taj program, u 2023. godini Elektrotehnički fakultet UCG dobio je 8.000 eura za projekat “Zelena transformacija Crne Gore (ZeTraCG) - 3D štampa hrane i 3D štampa kuhinjskog mobilijara koristeći biorazgradive filamente”, dok je Fakultet za menadžment iz Herceg Novog podržan iznosom od 6.700 eura, za projekat “Energetska efikasnost, održiva gradnja i energetski menadžment u savladavanju izazova savremenog doba - Kamp o energetskoj efikasnosti i održivosti (zgrada) 2024.

Kroz program “Zelena Transformacija Crne Gore (ZeTraCG)” koji je realizovao ETF, studenti su prvi put u Crnoj Gori imali priliku da se upoznaju sa mogućnostima 3D štampača za hranu, ujedno osmišljavajući sopstvene recepte od sastojaka neživotinjskog porijekla, kao i od jestivih ostataka hrane.

Fakultet za menadžment iz Herceg Novog kroz svoj projekat, za studente i mlade profesionalce, organizovao je zimski kamp “Energetska efikasnost, održiva gradnja i energetski menadžment u savladavanju izazova savremenog doba”.

Udruženje Crnogorski savez za tehničku kulturu “Politehnika” iz Podgorice, kroz program podsticanja inovacione kulture, lani je dobilo 7.500 eura, za projekat “InnoTech - Inovacija kroz tehničku kulturu”, kroz koji su djeca i mladi u Podgorici, Cetinju, Mojkovcu, Danilovgradu i Bijelom Polju, pohađali praktične radionice iz oblasti robotike, elektronike, obnovljivih izvora energije i aeronautike.

Kako efikasnije upravljati potrošnjom energije

Elektrotehnički fakultet UCG lani je dobio i podršku u iznosu od 34.330 eura za projekat “Analiza potencijala upravljive potrošnje električne energije za osnivanje prvog agregatora u Crnoj Gori”. Sredstva su dodijeljena kroz program Provjera inovativnog koncepta.

Autori projekata navode da se proizvodnja električne energije iz obnovljivih izvora, kao što su solarne elektrane i vjetroelektrane, oslanja na raspoloživost prirodnih resursa i zavisi isključivo od vremenskih prilika, kao što su sunčevi zraci i vjetar, ali da se pokazalo da značajan balansni potencijal leži u efikasnom upravljanju potrošnjom.

“Upravljanje potrošnjom predstavlja izmjenu navika potrošnje, kod određenih potrošača pomoću različitih metoda, kao što su finansijski modeli ili ušteda”, naveli su autori, uz pojašnjenje da će se u okviru tog projekta ispitati potencijali upravljive potrošnje.

“Osim toga, rezultati ovog istraživanja poslužiće kao osnova za razvoj jedinstvenog koncepta upravljive potrošnje, poznatog kao ‘agregator’, čiji će rezultati i ekonomska isplativost biti prezentovani na kraju ovog projekta”, naveli su.

Proizvodnja zdravije hrane za ribe

Među podržanim projektima u oblasti zaštite životne sredine je i ishrana riblje mlađi, koji realizuje Odius iz Bara. Ta firma kroz program jačanja inovativnosti mikro, malih i srednjih preduzeća, lani je od Fonda za inovacije dobila 101.600 eura.

Njihova ideja zasniva se na tome da se u organskoj proizvodnji ribe eliminišu sve supstance u ribljoj hrani koje mogu imati negativne efekte na ljudsko zdravlje, kao i na dobrobit samih riba - da umjesto što je 90 odsto riblje hrane vještačkog, to bude 90 odsto prirodnog porijekla.

“Fokus je na uzgoju zooplanktona pored slivnih vrata, gdje se akumulira biološki otpad nastao metabolizmom riba i algi. Ovaj otpad se koristi kao resurs za uzgoj zooplanktona, što doprinosi proizvodnji riblje mlađi. Dodatno, postiže se zaštita životne sredine smanjenjem zavisnosti od industrijski proizvedene vještačke hrane za ribe”, navode autori projekta.

O projektima “Spectro Solutions” iz Podgorice “Vijesti” su pisale i ranije - to startap preduzeće razvilo je softversko rješenje za ranu detekciju vatre. Fond za inovacije sa 35.000 eura podržao je njihov projekat “Spectro Landfill FireWatch”, rješenje za praćenje deponija i otkrivanje rizika od požara, zasnovano na vještačkoj inteligenciji.

Među projektima koji se direktno ili indirektno odnose na zaštitu životne sredine je i “Razvoj solarnog generatora atmosferske vode na bazi procesa adsorpcije”, za koji je preduzeće “DoWater” iz Podgorice od Fonda za inovacije dobilo podršku u iznosu 24.000 eura.

“Ostala tri projekta su finansirana kroz program Vaučeri za zaštitu i razvoj patenta i odnose se na plaćanje takse za zaštitu patenta kod Svjetske organizacije za intelektualno vlasništvo (WIPO). Pojedinačni iznosi granta iznosili su po 2.000 eura, pojasnili su iz Fonda.

Femić Radosavović kazala je da su u Fondu zadovoljni, ne samo zbog kvaliteta i inovativnosti podržanih projekata, već i zbog široke podrške koju dobijaju od akademske zajednice, industrije i lokalne zajednice.

“Nadamo se da će ova podrška nastaviti da podstiče kreativne i praktične ideje, koje ne samo da adresiraju trenutne ekološke izazove, već i postavljaju temelje za održiviju budućnost”, rekla je ona.

Osam javnih poziva ove godine

U Fondu pripremaju osam javnih poziva, koji će biti sukcesivno objavljivani tokom 2024. godine. Svi pozivi usmjereni su ka mikro, malim ili srednjim privrednim društvima, naučnoistraživačkim ustanovama, na neke pozive se mogu prijaviti i nevladine organizacije, kao i druge organizacije ili ustanove registrovane u Crnoj Gori. Vaučeri za zaštitu i razvoj pronalaska dostupni su i fizičkim licima. 

“Vjerujemo da će naši pozivi privući značajno interesovanje inovacione zajednice i podstaći razvoj novih pristupa u očuvanju naše planete, doprinoseći tako globalnim naporima u zaštiti životne sredine”, rekla je Femić Radosavović.

Širom svijeta 22. aprila obilježava se Dan planete Zemlje. Ove godine, tema je Planeta protiv plastike...

Podrška za inovacije koje će doprinijeti energetskoj efikasnosti u industriji

U oblasti zaštite životne sredine, Fond za inovacije realizuje i Program podsticanja inovacija u funkciji energetske efikasnosti u industriji.

Taj program je, pojašnjava Femić Radosavović, iniciran u okviru međuresorne saradnje Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija, Ministarstva ekonomskog razvoja i Ministarstva energetike i rudarstva.

Namijenjen je mikro, malim i srednjim preduzećima u prerađivačkom sektoru (sektor C).

Projekti prijavljeni na poziv koji je objavljen u 2023. su trenutno u završnoj fazi evaluacije.

Ministarstvo ekonomskog razvoja je za 2023. za taj program obezbijedilo milion eura iz budžeta, a za 2024. godinu 1,2 miliona.

Dodatno za finansiranje tog programa, kazali su iz Fonda, obezbijeđeno je 1,5 miliona eura iz paketa direktne budžetske podrške Evropske komisije Crnoj Gori za prevazilaženje energetske krize u okviru instrumenta za pretpristupnu pomoć - IPA III.

( Damira Kalač )