Makron: Evropa ne smije biti vazal SAD

Francuski predsjednik Emanuel Makron pozvao je u četvrtak na snažniju, integrisaniju evropsku odbranu dok je izlagao svoju viziju odlučnije Evropske unije na globalnoj sceni. Budući da su mu ostale tri godine do isteka drugog, i posljednjeg mandata, 46-godišnji Makron želi da pokaže kritičarima da i dalje posjeduje energiju i svježi način razmišljanja koji su mu pomogli da dođe na predsjedničku funkciju 2017, i da nije postao lider bez stvarne moći, ocjenjuje agencija Rojters.

U govoru na Univerzitetu Sorbona, Makron, koji se kod kuće suočava sa rastom popularnosti ekstremne desnice, upozorio je da vojni, ekonomski i ostali pritisci mogu oslabiti i podijeliti 27-člani blok. Takođe je kazao da kontinent ne smije postati vazal Sjedinjenih Država.

Govor, koji je trajao skoro dva sata odražava Makronovo uvjerenje da samo osnažena “suverena” Evropska unija koju on naziva “evropskom silom” može spasiti kontinent od strateške irelevantnosti u jednom nestabilnom svijetu kojim dominiraju Sjedinjene Države i Kina i koji se suočava sa ratovima u Evropi i na Bliskom istoku.

“Postoji rizik da naša Evropa može umrijeti. Mi nijesmo opremljeni da se suočimo sa tim rizicima”, kazao je francuski predsjednik.

Francuski lider se nada da će njegov jučerašnji govor imati isti uticaj, kao i slično obraćanje na Sorboni prije sedam godina koje je prethodilo značajnim promjenama u politici EU. Makron je tada, kako podsjeća “Njujork tajms”, govorio o budućnosti Evrope i Evropske unije kao mladi, nedavno izabrani i poletni predsjednik. Danas, bez apsolutne većine u parlamentu, u trenutku kada njegova popularnost pada nakon sedam godina na funkciji, on je postao razdorna ličnost a posljednjih dvije godine pokušava da definiše pravac svog drugog mandata.

Odluka da se obrati na ovako otvoren način, manje od dva mjeseca uoči izbora za Evropski parlament, u velikoj mjeri se smatra pokušajem da pruži podstrek svojoj centrističkoj partiji Preporod koja prema istraživanjima zaostaje za desničarskim Nacionalnim okupljanjem na čelu sa Žordanom Bardelom.

Makron je opisao svijet “na prekretnici” u kojem se Evropa više ne može oslanjati na Ameriku za bezbjednost, na Rusiju za energiju i na Kinu za industrijsku proizvodnju i mora postati strateški autonomna, tehnološki inovativna i vojno otporna. Makron je ponovio svoju podršku stvaranju evropskih snaga za “brza dejstva” od oko 5.000 vojnika, što je predstavljeno u EU 2022. kao način odgovora na spoljne krize. Očekuje se da će biti potpuno operativna do 2025. godine. Takođe je izrazio podršku stvaranju “evropske vojne akademije” radi poboljšanja koordinacije između evropskih vojski. Države članice EU, rekao je, trebalo bi da daju prednost kupovini evropske vojne opreme nad stranim materijalom. “Previše smo spori i nedovoljno ambiciozni”, rekao je, predlažući da jedino kroz “snagu, prosperitet i humanizam” Evropa može postaviti prepoznatljiv model za svijet.

Makron jučerašnjim govorom želi da pokaže kritičarima da i dalje posjeduje energiju i svježi način razmišljanja koji su mu pomogli da dođe na predsjedničku funkciju 2017, i da nije postao lider bez stvarne moći

Mnogi zvaničnici EU smatraju da trenutno ne postoji kredibilna alternativa američkoj vojnoj zaštiti, ističe britanska agencija.

Od prethodnog Makronovog govora na Sorboni mnogo toga se promijenilo, sa geopolitičkim izazovima uključujući rat u Gazi, invaziju Rusije na Ukrajinu i sporove između Kine i SAD. Takođe usljed pandemije kovida Njemačka je odustala od dugogodišnjeg stava i podržala izdavanje zajedničkog evropskog duga, a rat u Ukrajini je podstakao povećanje evropskih troškova za odbranu, nešto što je Makron dugo tražio kako bi smanjio oslanjanje na američku vojnu moć.

Međutim, uvijek nestrpljiv prema onome što smatra lijenim razmišljanjem, kao kada je 2019. kazao da je NATO “klinički mrtav” jer se nije prilagodio promijenjenom svijetu Makron je često iritirao pojedine evropske partnere smjelim izjavama. Nijesu svi u Evropi uvjereni da je Makron taj koji treba da predvodi 27-člani blok u drugačiju budućnost, ističe “Njujork tajms” i podsjeća da su nedavno oduvijek teški odnos između Makrona i njemačkog kancelara Olafa Šolca dodatno poremetile razlike u vezi sa ratom u Ukrajini. Šolca je naljutila Makronova izjava da se ne može isključiti raspoređivanje zapadnih trupa u Ukrajini, za koju je on juče kazao da “apsolutno stoji iza nje”. “Osnovni uslov naše bezbjednosti je da Rusija ne pobijedi u svojem ratu agresije protiv Ukrajine”, rekao je Makron na Sorboni.

Međutim, jučerašnji govor naišao je na pozitivnu reakciju Šolca. “Francuska i Njemačka žele da Evropa bude snažna”, objavio je Šolc na društvenim mrežama. “Vaš govor sadrži dobre ideje kako to možemo ostvariti”.

Makronovi saradnici insistiraju da njegovo jučerašnje obraćanje na Sorboni nije dio predizborne kampanje, tvrdeći da je to doprinos Francuske strateškoj agendi EU za narednih pet godina. Ta agenda će biti definisana nakon izbora za Evropski parlament u junu. Oni su kazali da su svjetske krize koje su izbile nakon njegovog prvog obraćanja 2017. pokazale da je Makron bio u pravu kada je insistirao da Evropa treba uzme sudbinu u svoje ruke i da se oslobodi tehnološke i industrijske zavisnosti, naročito od Kine i SAD.

“Makron smatra da strateške pukotine Evrope nijesu samo sa neslobodnim silama koje se agresivno ponašaju, već i sa SAD”, kazala je za Rojters Rim Momtaz iz Međunarodnog instituta za strateške studije u Parizu. “On ih optužuje da zagovaraju nefer prakse konkurencije slične praksama Kine, i na taj način parališu sposobnost Evrope da se afirmiše kao pravi globalni igrač moći” dodala je.

U Evropi je prisutna nelagoda da bi na američkim predsjedničkim izborima u novembru mogao pobijediti Donald Tramp, zbog čijeg programa “Amerika na prvom mjestu” i skepticizma oko NATO raste zabrinutost oko evropske vojne i strateške zavisnosti od SAD. Za Makrona, takav razvoj događaja je svojevrsna potvrda opravdanosti njegovih upozorenja u posljednjih sedam godina, zaključuje “Njujork tajms”.

( N. Bogetić )