Ko ljulja fotelju Sergeja Šojgua?

Sergej Šojgu, ruski ministar odbrane, pokušava da pošalje poruku da se ne dešava ništa neobično otkako je njegov zamjenik uhapšen pod optužbom za korupciju. Međutim, širenje skandala ne sluti na dobro ni za njega, i smatra se potezom rivalskog klana da oslabi njegovu moć, piše agencija Rojters.

Na prvi pogled, tajming hapšenja u utorak Timura Ivanova (48), jednog od 12 Šojguovih zamjenika, bio je neočekivan, u trenutku dok Rusija ratuje u Ukrajini a vlasti su omalovažavanje vojske proglasile za krivično djelo kažnjivo zatvorom.

Optužbe da je korupcijom finansirao stil života daleko iznad njegovih mogućnosti, koje je protiv Ivanova iznijela fondacija za borbu protiv korupcije pokojnog opozicionog političara Alekseja Navaljnog, bile su u javnoj sferi više od godinu dana bez očiglednih posljedica.

Ipak, ove sedmice je državna televizija iznenada pokazala Rusima zbunjenog Ivanova - koji negira krivicu - kako u uniformi stoji u prozirnom plastičnom kavezu sudnice poput onog u kojem su se mnogi neprijatelji Kremlja našli prije njega.

Ruski politički analitičari, uključujući neke bivše insajdere, kažu da njegovo hapšenje pokazuje kako rat oblikuje unutrašnju borbu između “klanova” koji se takmiče za bogatstvo i uticaj u agresivno konkurentnom političkom sistemu Rusije.

Klanovi - savezi sličnomislećih zvaničnika ili poslovnih ljudi - oko sebe okupljaju vojsku, obavještajne i policijske agencije, vojno-industrijski kompleks, a takođe uključuju i grupu ljudi iz rodnog Sankt Peterburga predsjednika Vladimira Putina koji ga poznaju lično već mnogo godina, navodi se u Rojtersovoj analizi.

“Nekome u eliti se nije svidjela činjenica da je Šojgu postao jači”, ocijenila je Tatjana Stanovaja, viša saradnica Centra Karnegi Rusija.

“Ovo ne dolazi od Putina, već od ljudi bliskih Putinu koji smatraju da je Šojgu pretjerao. To je jednostavno borba protiv nekoga i ministarstva koje je postalo premoćno i pokušaj da se situacija izbalansira”, izjavila je za Rojters.

Abas Galjamov, bivši pisac govora Kremlja koji je sada označen kao “strani agent” od strane vlasti, takođe vidi hapšenje kao napad na Šojgua koji će ga oslabiti.

“Ivanov je jedan od najbližih ljudi Šojguu. Njegovo hapšenje pred imenovanje nove vlade sugeriše da trenutne šanse ovog ministra da ostane na funkciji naglo opadaju”, rekao je.

Ivanov je uhapšen kao rezultat istrage kontraobavještajne jedinice Federalne službe bezbjednosti (FSB), prema navodima ruskih državnih medija.

Unosni vojni ugovori

To je slučaj korupcije najvišeg profila otkad je Putin poslao trupe u Ukrajinu 2022. Državni mediji su objavili da je Šojgu smijenio Ivanova sa funkcije.

Skandal se desio samo dvije sedmice prije nego što će Putin biti inaugurisan za peti predsjednički mandat i uoči očekivane rekonstrukcije vlade sljedećeg mjeseca, u kojoj bi Šojguovo radno mjesto, u teoriji, moglo biti otvoreno, navodi Rojters.

Ivanov je bio zadužen za unosne ugovore o vojnoj izgradnji i nabavci i optužen je za primanje ogromnog mita u vidu usluga vrijednih, prema izvještajima ruskih medija, najmanje milijardu rubalja (10,8 miliona dolara) u zamjenu za dodjelu ugovora Ministarstva odbrane određenim kompanijama.

“Iako bi se malo ko kladio da će Šojgu izgubiti posao zbog skandala, imajući u vidu njegovu lojalnost Putinu, Ivanovljevo hapšenje se smatra naglim obrtom za njegovog šefa, čiji je uticaj i pristup glavnom čovjeku Kremlja povećala njegova ključna uloga u ukrajinskom ratu”, piše britanska agencija.

List “Moskva tajms” je citirao visokog zvaničnika vlade koji je hapšenje opisao kao ozbiljan udarac za Šojguov tabor i izvor blizak Ministarstvu odbrane koji je rekao da hapšenje ima više veze sa politikom i “slabljenjem pozicije Sergeja Šojgua” nego sa Ivanovim.

Šojgu i vojni vrh su povremeno bili meta žestokih kritika ruskih ratnih blogera i nacionalista koji su ga optuživali za nesposobnost, posebno nakon niza povlačenja 2022. godine.

Šojgu je preživio pokušaj puča koji je predvodio vođa plaćeničke grupe Vagner, Jevgenij Prigožin, kasnije ubijen u avionskoj nesreći, koji je u junu prošle godine organizovao marš na Moskvu da bi ga zbacio, ali je njegov autoritet narušen. Putin je rekao da su ti događaji mogli da gurnu Rusiju u građanski rat.

“Gozba u vrijeme kuge”

Šojgu je od tada uspio da povrati Putinovo povjerenje, ali je hapšenje njegovog zamjenika ponovo izazvalo probleme.

“To indirektno šteti Šojguu. Postavljaju se pitanja. Kako je moguće da osoba koja mu je bila bliska i koju je on doveo, uspjela da ukrade toliko, pred nosom Šojgua?” rekla je Stanovaja iz Karnegija.

Sergej Markov, bivši savjetnik Kremlja, predviđa da će Šojgu, koji je na funkciji od 2012, ipak ostati na funkciji.

“Svi se pitaju - da li je ovo možda signal Šojguu da neće biti u sljedećoj vladi poslije 7. maja?” napisao je Markov na svom zvaničnom blogu.

“Smirite se. Biće. Šojgu je stvorio novu vojsku od katastrofalne 2022. koja je odbila ofanzivu ukrajinske vojske 2023. A 2024. godine, vojska već napreduje”.

I dalje je nepoznato mnogo toga oko pozadine hapšenja Ivanova. U Moskvi kruže razne teorije o tome da li je optužba za mito cijela priča, uz nepotvrđene medijske izvještaje da bi on mogao biti optužen i za državnu izdaju, što je njegov advokat negirao.

Neki sugerišu da je do njegovog pada možda dovela ljubav prema zapadnom načinu života u vrijeme kada Putin kaže da Rusija vodi egzistencijalnu bitku sa Zapadom.

Drugi vjeruju da je sklonost njegove porodice prema luksuznim evropskim odmorima, jahtama, automobilima “rols rojs” i raskošnim zabavama bila prihvatljiva prije rata, ali se sada na nju gleda kao na “gozba u vrijeme kuge”.

Šojgu se nije oglašavao povodom skandala, i ove sedmice je obišao objekat za lansiranje svemirskih letjelica kao da se ništa nije desilo.

Iz Kremlja je rečeno novinarima da se oslanjaju isključivo na zvanične izvore i da često ogromni građevinski projekti koje je Ivanov nadgledao - poput rekonstrukcije ukrajinskog lučkog grada Mariupolj - neće biti pogođeni.

( A. Šofranac )