Tošković u pokretu na barskoj obali

Idejno rješenje Zlatka Glamočaka za spomen-obilježje Urošu Toškoviću u Baru sublimira duhovno-karakternu eksplicitnost poznatog umjetnika, ocjenjuje u razgovoru za Vijesti istoričarka umjetnosti Anastazija Miranović, predsjednica Komisije za ocjenu i odabir arhitektonsko-umjetničkog rješenja spomen-obilježja Urošu Toškoviću.

Komisiju je imenovao predsjednik Opštine Bar, a pored Miranović činili su je i: glavni gradski arhitekta Opštine Bar, Igor Milošević i vajar mr Nenad Šoškić, koji su vijećali između dva idejna rješenja dostavljena na uvid/razmatranje Komisji, po osnovu javnog poziva. Konkursom nije definisan rok za izradu spomenika, a opšti kriterijumi za izbor najboljeg arhitektonskog i umjetničkog rješenja su estetski i umjetnički kvalitet, nivo skulpturskog izvođenja i originalnost ideje, piše u Konkursu.

Idejno rješenje spomenika Toškoviću koje je Glamočak ponudio, navodi Miranović, u potpunosti zadovoljava/ispunjava težnje raspisivača Konkursa - Sekretarijata za kulturu Opštine Bar, u kojem u članu 7.2 stoji da “ponuđeni konkursni predlog spomen-obilježja treba da sadrži elemente koji jasno određuju fizičku, duhovnu i karakternu prepoznatljivost Uroša Toškovića”.

Uroš je često bio prisutan na barskoj obali, noseći vreću preko ramena, neodjeven do pojasa, u zimskim cokulama po najvećoj ljetnjoj vrućini, skrećući pozornost na sebe. Sam Uroš je komentarisao da su njegove mošti u vreći koju nosi. Balast umjetnosti/života Uroš je nosio dostojanstveno, prkosno, borbeno, kako je samo on znao", ističe Miranović

“Ove karakteristike su eksplicitno izražene u prvonagrađenom rješenju vajara Zlatka Glamočaka. Dato idejno rješenje, u portretu umjetnika, kao i u figuri, nesumnjivo ukazuje fizičku prepoznatljivost Uroša Toškovića. Takođe, idejno rješenje Zlatka Glamočaka sublimira duhovno-karakternu eksplicitnost poznatog umjetnika - karakterističan, ‘uroševski’, fokusirani, ‘ljuti’ pogled, ‘namrštene’ obrve i naborano čelo, naglašen nos, isturena brada - sugerišu karakter i stvaraju utisak, doživljaj Uroša kakvog pamtimo”, navodi Miranović.

Pored Glamočakovog rada koji je nagrađen sa 1,5 hiljada eura, drugorangirni na konkursu bio je rad Slavenka Rakočevića, koji je nagrađen sa hiljadu eura.

Na pitanje Vijesti da li je Komisija imala nedoumice prilikom izbora pobjedničkog rješenja, a s obzirom na to da su ranija spomen-obilježja vajara Zlatka Glamočaka često izazivala podijeljene, često prilično oštre reakcije u javnosti u Crnoj Gori, što je bio slučaj sa spomenicima Ljubu Čupiću u Nikšiću i Aleksandru Lesu Ivanoviću na Cetinju, Miranović odgovara da ih nije bilo.

“Prvenstveno smo se vodili onim što smo razmatrali, zbog čega smo kao Komisija i oformljeni. U pogledu ponuđenih idejnih rješenja, nismo imali nedoumica”, kaže ona.

Miranović ističe da odabrani rad odgovara kontekstu, ali i mjestu gdje će spomenik biti postavljen - na Šetalištu kralja Nikole gdje je jedan od najvećih likovnih umjetnika ovih prostora, koji je upravo u Baru i proveo posljednje godine života, ostavio neizbrisiv pečat svojeg duha.

“U impostaciji figure u pokretu, dato je dinamičko rješenje umjetnika, koji je uvijek i bio u pokretu - fizički i mentalno, nemirnog duha i stava, uvijek spremnog na akciju, u svakom smislu te riječi. Prateći elementi/atributi (cipele/cokule, vreća koju nosi preko ramena) referišu simbolički kontekst. Uroš je često bio prisutan na barskoj obali, noseći vreću preko ramena, neodjeven do pojasa, u zimskim cokulama po najvećoj ljetnjoj vrućini, skrećući pozornost na sebe. Sam Uroš je komentarisao da su njegove mošti u vreći koju nosi. Balast umjetnosti/života Uroš je nosio dostojanstveno, prkosno, borbeno, kako je samo on znao”, ističe Miranović koja je sa njime svojevremeno i sarađivala na izložbama u Baru.

Podižući spomenik Toškoviću, u saopštenju koje je Opština Bar ranije dostavila, žele da se barem malo oduže slavnom slikaru, ali i da na taj pokušaju da sačuva njegov neprikosnoveni duh na ulicama i obalama Bara za generacije koje dolaze.

“Uroš je bio ‘živuća, hodajuća umjetnost’. Idejno rješenje Zlatka Glamočaka donosi upravo tog/takvog Uroša Toškovića, kako u pogledu fizičke prepoznatljivosti, tako i u pogledu Toškovićevog duha, karaktera. Uzimajući u obzir i ambijent u kojem će biti postavljen spomenik (barsko šetalište pored obale) Glamočakovo idejno rješenje donosi ‘živog’ Uroša stvarajući u korelaciji/komunikaciji utisak neposrednog susreta s velikim umjetnikom”, naglašava istoričarka umjetnosti.

Spomenik će biti izrađen u bronzi, u približno prirodnoj veličini (s odstupanjima najviše 20 odsto), navodi se u uslovima konkursa, a biće postavljen na postamentu od kamena dimenzija do 50 centimetara na kojem će, prema konkursu čiji je raspisivač i naručilac Opština Bar, pisati: “Toscovitch/Uroš Tošković/1932 - 2019”.

Miranović nema informacije o budžetu koji je opredijeljen za ovu namjenu, ali jasno ističe da je u pitanju važan poduhvat po kulturu Crne Gore, ali i svojevrstan presedan.

“Izuzetno je značajno da se na javnim mjestima podižu/postavljaju spomenici umjetnicima Crne Gore. Ako je poznato da je zakonski moguće podići/postaviti spomenik, spomen-obilježje tek nakon 20 godina od smrti određene javne ličnosti, svojevrstan je uspjeh što smo u mogućnosti realizovati dato idejno rješenje. To, ujedno, govori i da su država, resorno Ministarstvo i Opština Bar prepoznali značaj ovog poduhvata. Takođe, ovim pokazujemo koliko cijenimo, uvažavamo naše umjetnike/umjetnost (one kojima se spomenici podižu, kao i one koji ih realizuju) afirmišemo i ukazujemo na njihovu ličnost i djelo, neverbalno edukujemo i sugerišemo istinske vrijednosti”, ističe Miranović i zaključuje:

“Nadam se da ovo neće ostati rijedak primjer, već da će i ostale crnogorske Opštine, prepoznati značaj oplemenjivanja svojih javnih prostora vajarskim djelima koja afirmišu naše umjetnike i umjetnost. Drago mi je da će, upravo, u Baru, gradu koji je Uroša doživljavao kao svog sugrađanina, biti postavljen spomenik njemu u čast”.

( Jelena Kontić )