Milioni birača ljuti zbog pada standarda

Sjeverna francuska luka Denkerk, koja je doživljava industrijski mini procvat zahvaljujući investicionoj injekciji uz podršku države, dokaz je uvjerenja predsjednika Emanuela Makrona da je borba protiv nezaposlenosti najbolji način za da se obuzda podrška ultradesnici.

Međutim, ekonomski potencijal dviju novih “gigafabrika” električnih vozila neće spriječiti lokalne žitelje poput Kilijama Pjerona da podrže nacionaliste Marin le Pen na junskim izborima za Evropski parlament, nakon skoka cijena hrane, grijanja i drugih osnovnih potrepština, piše Rojters.

“Hljeb, sir, puter, sve je poskupilo”, rekao je za britansku agenciju Pjeron, građevinski radnik, dok se vozio jednim od besplatnih autobusa u toj oblasti. On je rekao da se cijena sendviča sa sirom i šunkom utrostručila na 4,40 eura nakon tri godine visoke inflacije.

“U jednom trenutku morate početi da razmišljate o Francuzima prije drugih”, kazao je, ističući da bi Makronov prioritet trebalo da budu domaća pitanja poput pristupačnog stanovanja umjesto da traži podršku za Ukrajinu u ratu sa Rusijom.

Rojters piše da su milioni Evropljana ljuti zbog pada životnog standarda i da se očekuje da to podrije podršku tradionalnim strankama na izborima koji se održavaju od 6. do 9. juna za 720 poslanika parlamenta EU, koji pomaže u određivanju trgovinske, zelene i drugih politika u 27-članom bloku.

Od posljednjih izbora 2019, evropska ekonomija se suočila sa zaključavanjima tokom kovida-19 i krizom troškova života koju je izazvao globalni rast inflacije a pogoršalo poskupljenje energenata usljed ukrajinskog rata.

Velika državna podrška domaćinstvima i preduzećima pomogla joj je da izbjegne duboku recesiju, ali, kao u SAD, gdje snažne ekonomske cifre ne pomažu šansama predsjednika Džoa Bajdena da osvoji novi mandat, evropski čelnici će dobiti malo zahvalnosti za to, ocjenjuje se u analizi.

“Nevjerovatno je kako je Evropa prebrodila te ogromne šokove”, rekao je Žeromin Zetelmejer, direktor briselskog ekonomskog instituta “Brojgel”.

“Međutim, ta priča o otpornosti nije nešto što vam uliva veliki optimizam. Postoji osjećaj relativnog pada”.

Raste rizik od siromaštva

Trenutno, glavne stranke, koje imaju prevlast u Evropskom parlamentu i u većini nacionalnih vlada, uglavnom dijele viziju ekonomije otvorene za trgovinu sa svijetom dok sprovode zelenu tranziciju ka neto nuli, piše Rojters. Međutim, kao ističe, taj konsenzus je u opasnosti jer sve više Evropljana postaje svjesno da im ekonomski status kvo ne odgovara.

Evropska proizvodnja je prošle godine uspjela da poraste za skromnih 0,5 odsto dok je stopa nezaposlenosti ostala stabilna na istorijsko niskom nivou od 6,5 odsto. Međutim, detaljnija analiza podatak pokazuje da milioni Evropljana, uključujući zaposlene, jedva sastavljaju kraj s krajem, navodi se u analizi.

Kako je inflacija naglo skočila tokom 2022. na gotovo 11 odsto, plate je nisu pratile. Kao rezultat toga, prosječno evropsko domaćinstvo je pretrpjelo smanjenje raspoloživog dohotka za dva odsto tokom godine, pri čemu su grupe sa nižim prihodima teže pogođene, pokazuju podaci EU.

Kao rezultat toga, udio ljudi koji su prema rangiranju EU “u riziku od siromaštva ili socijalne isključenosti” porastao je na 21,6 odsto, tj. 0,5 procentnih poena u poređenju sa 2019, što je jednako 2,9 miliona ljudi. To je prvi porast u ovoj kategoriji nakon decenije godišnjih padova.

Prema godišnjoj studiji njemačke osiguravajuće grupe R+V, tri glavne brige Njemaca sada su vezane za finansijska pitanja: veći troškovi života, nepristupačno stanovanje i strahovi od smanjenja socijalnih beneficija dok vlada obuzdava potrošnju.

Prema pisanju Rojtersa, varijacije ovog fenomena se primjećuju širom Evrope.

Na kontinentu koji i dalje prednjači u globalnim rangiranjima kvaliteta života, tri četvrtine Evropljana vjeruje da će im se životni standard pogoršati, a više od trećine kaže da ima problema s plaćanjem računa, pokazalo je istraživanje Eurobarometar.

Rojters piše da su nedavni protesti evropskih poljoprivrednika protiv zelenih pravila i slobodne trgovine EU imali odjeka kod nekih birača. Dok ankete pokazuju da većina Evropljana podržava akciju povodom klimatskih promjena, mnogi su takođe zabrinuti za troškove koje ona podrazumijeva.

Pitanje kredibiliteta

Kako će to preoblikovati parlament EU na kraju će zavisiti od drugih faktora uključujući lokalnu politiku i kakvi savezi će biti sklopljeni nakon glasanja.

Ipsos predviđa da će tradicionalne stranke desnice i ljevice pobijediti u 16 država. Međutim, takođe prognozira da će grupe radikalne desnice osvojiti petinu mjesta u parlamentu, pri čemu je ekonomsko nezadovoljstvo faktor njihovog uspjeha.

“To ne objašnjava uspon ultradesničarskog populizma, to je samo faktor koji im još više pomaže”, rekao je Matje Galar iz Ipsosa. On je dodao da je porast troškova života podstakao birače koji su već podržavali nacionalistički i identitetski program utradesnice.

Vjeruje se da nedostatak iskustva ultradesnice u vođenju ekonomije ograničava njihov kredibilitet a time i privlačnost

Rojters navodi da je to slučaj u Francuskoj, gdje ankete pokazuju da Nacionalno okupljanje Marin Lle Pen vodi u odnosu na Makronovu stranku Preporod za više od 14 procentih poena, dok su 2019. bili izjednačeni.

U drugim zemljama, vjeruje se da nedostatak iskustva ultradesnice u vođenju ekonomije ograničava njihov kredibilitet a time i privlačnost. Rojters kao primjer navodi Njemačku, gdje su lokalni konzervativci sigurni da će pobijediti Alternativu za Njemačku (AfD).

U analizi se navodi da će velika pažnja biti usmjerena na stranku Braća Italije Đorđe Meloni, koja je od dolaska na vlast 2022. Italijanima ulivala osjećaj ekonomske dobrobiti putem državnih davanja, uključujući grantove za poboljšanje uslova stanovanja i subvencije za grijanje.

Očekuje se da ta stranka ostvari dobitke na EU glasanju jer mnogi Italijani žmure na činjenicu da sva nova zaduživanja, najveća u EU, samo povećavaju dug Italije.

Đorđo de Rita iz italijanskog centra “Censis” za socio-ekonomska istraživanja, upozorio je da bi “povratak u realnost” povodom stanja državnih finansija mogao biti iznenadan, ali je dodao: “Trenutno, ono što Đorđa Meloni govori biračima odgovara njihovom emotivnom stanju”.

( A. Šofranac )