Zjapeće ništa: Suptilni nihilizam tehnologije

Tehnologija je - prekostvarna i nadstvarna, poslužuje se realnošću kao pozadinom na kojoj se sistem u svojoj fluidnosti i ultraubrzanosti testira, onoliko koliko se stvari odvraćaju, odguruju i odbacuju, toliko se sama tehnologija od sebe favorizuje, istura u prvi plan, nameće, naprosto, svijet se iskazuje preko i uz pomoć tehnocentralizacije svega, i, ako Valter Benjamin postavlja, u suštini, krajnje metafizičko pitanje kad kaže: ‘Kome se čovek kazuje?’, onda bi brzi odgovor bio, da se danas više čovjek ne kazuje bogu, u nekom - metafizičkom monologu - nego da se tehnologija iskazuje kroz čovjeka, to je kraj i ujedno objava trijumfa biopolitike (rastakanje biološkog u informativno).

Uvijek već trebalo bi da se povede računa o tome da nema privida niti previda u zaokruženom sistemu koji je dokraja uspostavljen (virus je samo test za odbranu od stalnih sajber terorističkih i hakerskih napada), regulisan, operativan, tako nešto moguće je samo u realnosti koja je poodavno prevaziđen i uveliko iscrpljen model; budući da je, dakle, tehnologija sve prevela, logično je da preostaje samo imerzija koja usljeđuje pošto je ona kosmički talas, ono što nas poklapa sjenkom u kojoj se (p)odvijamo, kao subjekti jedino i uvijek posvećeni potčinjavanju, procesu postavljanja u sistemu koji nas odvraća od svega, i utoliko prije, ako bismo rekli da politika promoviše nihilizam (kao potonja linija odbrane moći i ono čime se ista služi u uspostavljenom mehanizmu kontrole emocija od sebe već izmanipulisanog mnenja), u tome bi nam od pomoći bio, pa ipak, mora se reći neuspio film ‘Don’t look Up’ (2023), i njegov način uprizorenja kako je politika, u stvari - drska u gluposti, ako sada rat poslužuje u svrhe izborne kampanje, u budućnosti će - apokalipsa biti izborna kampanja, tako da će političarima služiti kao način krajnje, posljednje ucjene: ukoliko mi ne dođemo na mjesto onih koji donose odluke u opštem interesu i zarad dobrobiti svih, birate onda kometu koja je izbor/biranje kraja. U tom pogledu, dakle, razrješenja ove globalne politizacije katastrofa, ratova, apokalipse, kao kampanje straha, kraj nije negativan izbor, štaviše, možda onaj jedini koji oslobađa ove slijepe ulice u kojoj imamo samo agoniju, teror, prekomjernu eksploataciju, krajnje ludilo kapitalizma ostvarenog u nestvarnoj nejednakosti i spektakularizaciju siromaštva, jednog turizma svijeta koji se putuje kako bi doživio iskustvo ili trgovao sjećanje od kojeg će nadalje životariti.

Da: nihilizam je sada neuporedivo suptilniji, zavodljivi, tehnologizovani (recimo i ovo: nihilizam se sada tako narkotički uvlači pod kožu, opušta i destresira, čini da smo inertni, nezainteresovani, nerasanjeni), poprima nešto blago euforično i prijatno radosno, reklo bi se da u ovom odvraćaju mi bivamo zaštićeni, iako je Gaza realnost kao i Ukrajina, tu su prijetnje Sjeverne Koreje kao i potezanje zaoštrene priče o Tajvanu, sve to mediji koliko pumpaju isto toliko, presićenim ponavljanjem, ipak razmekšavaju, zbilja, ravnodušnost nije mehanizam odbrane i potiskivanje, već jedini preostali način življenja u izobilju interakcije koja se sprovodi isključivo unutar tehnološkog univerzuma dok smo mi pasivni primaoci i signali, jedna uhođena informacija koja od sebe daje znak da ništa u sebi ne sadrži, izuzev pukog divljenja svijetu kapitala koji je materijalizovan u fantastičnoj arhitekturi označitelja bez označenog. Tako da, pitanje preokreta kojeg izvodi Ajn Rend, glasi: ‘Dakle, mislite da je novac izvor svog zla? Da li ste se ikada zapitali šta je izvor sveg novca?’ Ubuduće to će biti, bez ikakve sumnje jer već uveliko jeste: špekulativne i fiktivne finansije, kružeće kriptovalute, berzanske prevare, najmoćnije korporacije koje podižu ulog pa ga naglo obaljuju, veliko kockanje, iskušavanje sreće, neuhvatljivo stanje najjače valute, osciliranje svjetske ekonomije, a sve uz pomoć umrežnosti koja služi ne kao elektronski prozor u svijet, nego kao rudarenje kapitala, budući da metamreža tome i služi, kao što su društvene mreže postale novi oblik društvenosti (upojedinjeni i izolovani primjerci krajnje asocijalni, usljed čega pritisak velikog Drugog biva užasan i proizvodi kontraužas kao odgovor društvu negacije, podrugljivosti i okrutnosti; svaki teroristički napad koji se izvede u školama po SAD-u, jeste dublje gledano priča o pojedincu koji je odbačen i označen kao maskota, otud pribjegava monstruoznom planu, masovnom i nasumičnom ubijanju, sam sebe doživljavajući kao već društveno mrtvog), tako isto i stalno kružeći sistem reklama, ponuda, stalnih bonusa i preprodaja; mreža je ulazak u tržište, koje je, u stvari, jedina realnost, ukoliko razumijemo da je sve njime prekriveno bez ostatka. (Ne postoji tržište koje je negdje tamo, jer je ono svuda, dva čovjeka koja komuniciraju na ulici predstava su tržišta, razmjena informacija o nekom događaju ili mjestu, već je uspio učinak onoga što se da nazvati - preobaviješteni svijet koji sâm sebe nagoni na proizvodnju bilo čega usled zjapećeg ničega; nihilizam više nema dodira sa vrijednostima i njihovim preokretanjem, nego sa odnosima, cirkulacijom, mrežom koja sve uvlači u sebe i izbacuje kao prazan proizvod koji je nadalje neupotrebljiv, izuzev za režim reciklaže.)

Teško da potpisnik ovih redova može zamisliti superiorniju i ujedno odbojniju estetiku od one koja se daje u samoj tehnologiji, dakle: tehnologija kao estetika, estetika ekrana i vizija video rada, koji tu prenosi kompletno umjetničko djelo, od operskog glasa, do snimka okeana ili zvjezdanog neba, praznog grada tokom lockdowna, tu je snimak organizma i načina na koji funkcioniše, snimak sado-mazo performansa koji se više ne mora izvoditi uživo, pred publikom čija je reakcija ono na šta se djelo opredjeljuje, uopšte uzev, to je totalna transparentnost, ako je, dakle, prema Vagneru Opera mogla iskazati cjelovitost umjetnosti, onda je to sada video art, produkcija, ne više kalkulacija i slučaj, nego čista režija, sve biva podešeno, od trajanja kojeg primalac može koncentracijom ispratiti, do efekata koji stvaraju i eksploatišu utisak/impresiju. Usljed hiperprodukcije, vrijeme kojim umjetničko djelo raspolaže jeste ono na šta umjetnik mora striktno voditi računa, ovo nije doba romantizma kada se estetsko uživalo kao ono što godi i kultiviše čula, sada se sve podvrglo jednoj brzini u kojoj se stvari registruju u prolazu, periferno, parcijalno; nema povratka, nema vaskrsenja umjetnosti koja živi sve kraće kao što umire sve brže!

’Biće nije objekat, ono je, naprotiv, otvor kroz koji samo čovek i svet, subjekat i objekat, mogu da dođu u vezu (...) biće “nije”, samo po sebi, nego “se daje”, događa se.’ (Đani Vatimo, ‘Nihilizam i Emancipacija) Taj otvor za susret i događajnost, preotela je, upravo, tehnologija, u kojoj se odvija aktuelnost, sadašnja situacija i ono što već uvijek kreira sutrašnjicu, tako da biće jeste objekat, tehnologija je u potpunosti penetrirala u njega, eksploatisala ga, i odbacila. Ako budućnost čovjeka zavisi od koalicije mozga i mašine koju će realizovati monitor kao prenos mišljenja, onda to u dovoljnoj mjeri govori da prerastamo i srastamo uz tehnologiju kao proteza, jer tehnologija je naša otvorenost prema nama samim i svijetu. Ta suptilnost tehnologije novi je nihilizam koji dovršava mnogošta, ne samo istoriju, znanje, ljubav, nego i samo mišljenje koje neće biti ‘zaborav bića’, nego ono što više ne dolazi od čovjeka ka biću postojećeg.

( Vuk Vuković )