Zašto su arapske vojske tako slabe?

Kada su arapski timovi za vazdušnu odbranu u aprilu pomogli u odbijanju iranskog napada na Izrael, to je propraćeno brojnim pohvalama. Ipak, arapske države obično ne dobijaju pohvale zbog njihove borbene sposobnosti; mnoge zapravo imaju lošu vojnu reputaciju. U više navrata su ponižene u ratovima sa Izraelom. Pokazale su se nesposobnim za vrijeme Zalivskog rata 1991; Egipat je rasporedio dvije oklopne divizije, ali ih je Amerika veoma brzo sklonila po strani jer nijesu mogli da savladaju čak ni ograničeni irački otpor. Druge zalivske zemlje, poput Saudijske Arabije, dale su samo šačicu vojnika. U skorije vrijeme, uprkos značajnoj američkoj vojnoj podršci, intervencija koju su Saudijci predvodili u Jemenu pretvorila se u haos.

Problem nije nedostatak novca ili opreme. Ukupna vojna potrošnja šest zemalja Savjeta za saradnju u Zalivu (GCC), zajedno sa Egiptom i Jordanom, iznosi malo više od 120 milijardi dolara godišnje (evropski članovi NATO-a potrošili su 380 milijardi dolara u 2023). Zajedno mogu mobilisati 944.000 vojnika, 4.800 tenkova i 1.000 borbenih aviona. Egipat i Jordan su među najvećim primaocima američke vojne pomoći, na godišnjem nivou zajedno dobijaju oko 1,7 milijardi dolara.

Veći dio tih sredstava se protraći. Arapske oružane snage često novac troše na suvišnu opremu poput borbenih aviona koji nijesu prikladni za asimetrične prijetnje s kojima se suočavaju, tvrdi Pol Kolins, bivši britanski vojni ataše u Kairu. Rasipne kupovine obično se koriste kako bi se stekao uticaj kod zapadnih vlada, sugeriše Andreas Krig sa Kraljevskog koledža u Londonu. Kataru je kupovina aviona F-15, rafala i tajfuna donijela naklonost u Vašingtonu, Parizu i Londonu. Kupovina, naoružavanje i održavanje borbenih aviona gutaju novac. U proteklih deset godina, u Saudijskoj Arabiji, 54% uvoza oružja po vrijednosti je otišlo na avione. Opsesija vazdušnom moći obično ide na štetu drugih grana vojske, poput kopnene vojske i mornarice.

Zaista, za države čiji prosperitet zavisi od pristupa komercijalnoj plovidbi, mnoge od njih poklanjaju premalo pažnje svojim mornaricama. Flote su male i obično fokusirane na priobalnu odbranu. Takođe im nedostaju masivni sistemi ranog upozorenja i presretači u cilju napredne vazdušne odbrane na moru. Igrali su ograničenu ulogu u odbijanju napada Huta u Crvenom moru. Decenijama su mnoge države vidjele malo razloga za ulaganje, imajući u vidu američku i britansku mornaričku zaštitu, primjećuje Dejvid Roberts, takođe sa Kraljevskog koledža u Londonu. Čak i one zemlje koje su počele da ulažu suočavaju se sa ozbiljnim nedostatkom radne snage. Katar je za mornaricu naručio sedam novih brodova iz Italije. Biće im potrebno dodatnih 660 mornara da upravljaju njima, što je četvrtina trenutnog broja mornaričkog osoblja u Kataru.

Međutim, ono što je važnije jeste činjenica da arapske vojske generalno odražavaju autoritarne nervoze njihovih vladara. Vojni komandanti nerado daju podređenima nezavisnost i sposobnost djelovanja potrebnu za operacije kombinovanih oružanih snaga, što je uobičajeno na Zapadu. Vježbe obuke se često sprovode prema scenarijima i malo podsjećaju na stvarne borbe, ističe Krig. Arapske vojske takođe se tretiraju kao pretorijanska garda. Nacionalna garda Saudijske Arabije, koja broji 130.000 vojnika, je lična zaštitna snaga vladajuće porodice. U Egiptu, vojska upravlja razgranatim komercijalnim carstvom koje se bavi svime, od odmarališta do građevinskih firmi.

Pojedini se nadaju da bi arapske vojske mogle pružiti mirovne snage u Gazi, ali eksperti su skeptični povodom toga da li njihove snage imaju operativnu vještinu potrebnu za borbu. Često, one čak imaju problema u međusobnoj saradnji. “Svi oni su veoma sumnjičavi, još ne vjeruju jedni drugima”, tvrdi Kenet Polok iz Američkog instituta za preduzetničtvo i autor knjike Arapska vojna neefikasnost. Predlozi iz 2014. i 2018. za uspostavljanje zajedničke GCC vojne strukture brzo su utihnuli jer su se manje zemlje plašile da prepuste kontrolu većim susjedima.

Za mnoge arapske lidere, obezbjeđivanje američke posvećenosti regionu je veći prioritet od stvaranja multilateralnog bloka. Rijetki bi mogli da zamisle ratovanje sa drugiom državom bez podrške Amerike.

Zalivske zemlje se i dalje u velikoj mjeri oslanjaju na američke obavještajne, nadzorne i kapacitete za izviđanje, na centre komande i kontrole i na američke platforme za dopunu goriva u regionu. Saudijska Arabija usporno nastoji da postigne odbrambeni dogovor sa Amerikom.

Postoje primjeri vojne izvrsnosti. Ujedinjeni Arapski Emirati i Jordan imaju sposobne i profesionalne vojske, posebno njihove specijalne snage i piloti. Specijalne snage UEA su 2015. izvele složeni amfibijski napad na luku Aden koji je impresionirao zapadne posmatrače. Jordan redovno sprovodi vazdušne isporuke pomoći iznad Gaze, tešku misiju iznad gusto naseljenog pojasa. Manje, dobro obučene elitne snage omogućile su procvat motivacijskog duha. Međutim, specijalističko znanje se često uvozi: predsjednička garda i specijalne snage UAE su dovele mnoštvo stranih savjetnika, većinom bivših zapadnih oficira, i komanduje im australijski general.

Postoje primjeri vojne izvrsnosti, a među njima su Ujedinjeni Arapski Emirati i Jordan koji imaju sposobne i profesionalne vojske, posebno njihove specijalne snage i piloti

Osim toga, djeluje da ipak postoji neka djelimična saradnja. Sprečavanje iranskog napada na Izrael, mada usmjeravano od strane Amerike, ne bi bilo moguće bez značajnog stepena arapske koordinacije, smatra Kolins. Od 2019, kada je napad bespilotnom letjelicom, vjerovatno od strane Irana, zaustavio gotovo polovinu proizvodnje nafte Saudijske Arabije, zalivske i druge arapske države počele su integrisati svoje sisteme protivvazdušne odbrane. Pojedini eksperti sugerišu da su mnoge jedinice protivvazdušne odbrane u Zalivu vještije od svojih evropskih kolega. Nekoliko neimenovanih arapskih država se 2022. godine, čak pridružilo Izraelu kao dio labave, regionalne alijanse koju predvode SAD za protivvazdušnu odbranu, usmjerene na povezivanje različitih sistema radarske detekcije.

Pojedini su i dalje oprezni: “Ne postoji nikakav tehnički razlog koji sprečava integraciju sistema poput vazdušne odbrane”, kazao je Polak. “Sve se svodi na politiku”. Međutim, velika politička promjena kod kuće mogla bi otvoriti put za vojnu reformu. Svjesni predstojeće energetske tranzicije, zalivski monarsi žele da preoblikuju svoje ekonomije i društva. Oni preusmjeravaju novac ka naprednoj vojnoj tehnologiji, uključujući istraživačke centre zasnovane na vještačkoj inteligenciji, umjesto skupih konvencionalnih platformi. Vlade se nadaju da će ulaganje u modernu vojnu opremu stvoriti efekte prelivanja u civilnoj ekonomiji. Međutim, to vjerovatno neće mnogo doprinijeti poboljšanju njihove borbene reputacije.

Prevod: N.B.

( Ekonomist )