Atina prijeti da će ponovo kočiti put Skoplja ka EU

Grčka je juče zaprijetila da će ometati napore Sjeverne Makedonije da uđe u Evropsku uniju nakon što je novoizabrana predsjednica Gordana Siljanovska Davkova u inauguracionom govoru nazvala svoju zemlju samo “Makedonija”, što je ponovo pokrenulo dugotrajan spor oko imena.

Siljanovska Davkova, koju je na izborima prošle nedjelje podržala partija VMRO-DPMNE, na taj način je prekršila dogovor između Atine i Skoplja kojem su posredovale Ujedinjene nacije, ističe agencija Rojters. Usljed toga grčka ambasadorka u Makedoniji Sofija Filipidou je demonstrativno napustila parlamentarnu galeriju na kojoj je bio diplomatski kor te zemlje.

Grčka već duže vrijeme tvrdi da upotrebom tom naziva, njen susjed implicira teritorijalne pretenzije na grčku pokrajinu koja se takođe naziva Makedonija.

“Svaki napredak u našim bilateralnim odnosima, kao i svaki korak Skoplja prema Evropi zavisi od njihovog poštovanja sporazuma”, kazao je juče grčki premijer Kirjakos Micotakis.

Upotreba tog naziva od strane predsjednice je “nezakonita i neprihvatljiva”, dodao je on.

Tim povodom juče je reagovala i Evropska komisija. “Da bi Sjeverna Makedonija nastavila uspješan put ka članstvu u EU od ključne je važnosti da ta zemlja nastavi putem reformi uz puno poštovanje obavezujućih sporazuma”, objavila je u nedjelju na mreži X predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen.

Nekoliko sati kasnije Fon der Lajenova je, kako prenosi agencija AP, uputila čestitke novoj predsjednici: „Čestititam Gordani Siljanovskoj Davkovoj koja je postala prva žena predsjednica Sjeverne Makedonije. Vaše liderstvo dolazi u ključnom trenutku, dok vaša zemlje napreduje u reformama i nastavlja put ka EU. Radujem se saradnji sa vama”.

Na potez Siljanovske i Davkove reagovala je i Bugarska koja je takođe zbog spora oko jezika i prava bugarske manjine, kočila put Sjeverne Makedonije ka članstvu u EU.

Iz Bugarske reagovali su predsjednik Rumen Radev i tehnički premijer Dimitar Glavčev. Oni su istakli da Bugarska stalno i jasno iznosi stav da se dogovori moraju striktno sprovoditi i da su uvjereni da evropska perspektiva Republike Sjeverne Makedonije u potpunosti zavisi od sprovođenja međunarodnih sporazuma.

Iz kabineta Siljanovske Davkove saopšteno je da je ona potpisala zakletvu koristeći ustavno ime Sjeverna Makedonija i da će se “pridržavati svih službenih primjena”. Međutim, dodaje se da “u njenim javnim nastupima, makedonska predsjednica ima pravo da koristi ime Makedonija, u okviru ličnog prava na samoopredjeljenje”.

Ministarstvo inostranih poslova Sjeverne Makedonije kasnije je saopštilo da je zemlja posvećena “neospornom poštovanju ustavnih odredbi i svih međunarodno preuzetih obaveza”, uključujući i Prespanski sporazum.

Nakon dugih i napornih pregovora, obje države su 2018. godine prihvatile naziv “Sjeverna Makedonija”. Djelovalo je da je takozvanim Prespanskim sporazumom koji je stupio na snagu godinu kasnije okončan 27-godišnji spor i otvoren put za Skoplje da uđe u NATO vojni savez.

Tada, Grčka je saopštila da će podržati težnje svog susjeda da uđe u EU.

Siljanovska Davkova je prošle nedjelje izabrana za predsjednicu uz podršku partije desnog centra VMRO-DPMNE. Ta stranka koja je ostvarila značajan uspjeh na izborima, dijelom i zahvaljujući talasu nezadovoljstva zbog sporog napretka u naporima zemlje da se pridruži EU, odbila je da prizna Prespanski sporazum za koji tvrdi da dovodi u pitanje državni suverenitet.

U Grčkoj, Micotakisova konzervativna partija takođe se protivila Prespanskom sporazumu.

Sporazum, koji su postigli tadašnji premijeri dvije zemlje Aleksis Cipras i Zoran Zaev, ratifikovao je grčki parlament u jeku protesta čiji su učesnici tvrdili da novo ime i dalje predstavlja teritorijalnu pretenziju prema sjevernom grčkom regionu.

( N.B. )