Počela borba za zdraviju djecu: Crna Gora napokon dobila normative za ishranu u predškolskim ustanovama
Autori dokumenta podsjećaju na to da je svako peto dijete u Crnoj Gori gojazno, ali i da više od 20 odsto djece u romskim naseljima zaostaje u rastu
Stručnjaci Instituta za javno zdravlje i Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija propisali su normative za predškolske ustanove kojima treba obezbijediti jednake mogućnosti u pogledu kvalitetne, raznovrsne i količinski balansirane ishrane po uzrastima za svu djecu iz Crne Gore, ali i dugoročno smanjiti broj najmlađih pacijenata sa gojaznošću i drugim oboljenjima.
Radna grupa, formirana prošle godine, radila je na izradi smjernica, polazeći od toga da u Crnoj Gori nije postojao dokument u ovoj oblasti, ali i od novih naučnih saznanja na polju ishrane.
Prema posljednjem istraživanju koje je rađeno još 2018. godine, četiri odsto djece mlađe od pet godina je pothranjeno, dok je gojazno sedam odsto mališana istog uzrasta.
Zaostajanje u rastu se javljalo takođe kod sedam odsto djece, dok je zaostajanje u razvoju bilo prisutno kod dva odsto. U romskim naseljima preko petina djece je zaostajala u rastu.
Autori publikacije koja je objavljena juče podsjećaju da gojaznost dovodi do niza bolesti i komplikacija, kao i do smanjivanja očekivane dužine trajanja života. Pojašnjavaju da se Crna Gora prije osam godina priključila Evropskoj inicijativi Svjetske zdravstvene organizacije za nadzor gojaznosti u djetinstvu i sprovela tri istraživanja – u 2016, 2019. i 2022. godini. Podaci dobijeni 2019. pokazali su da su skoro svaki peti dječak i svaka deseta djevojčica gojazni, dok sa druge strane samo jedan odsto roditelja smatra da njegovo dijete ima prekomjernu tjelesnu težinu.
Kalorijske potrebe djece u ustanovama
Prema dokumentu, planiranje, unapređivanje i organizaciju ishrane djece u predškolskoj ustanovi trebalo bi da obavlja stručno lice sa visokom stručnom spremom, strukovni nutricionista — dijetetičar, u skladu sa propisima kojima se uređuje oblast predškolskog vaspitanja i obrazovanja i oblast zdravstvene bezbjednosti hrane. U skladu sa Pravilnikom, samo osoba koja je položila stručni ispit po ovom programu može biti zaposlena kao strukovni nutricionista-dijetetičar u zdravstvenom i obrazovnom sistemu. Saradnik za ishranu u predškolskoj ustanovi trebalo bi da bude strukovni nutricionista-dijetetičar ili specijalista strukovni nutricionista-dijetetičar koji sprovodi aktivnosti na planiranju, unapređivanju i organizaciji ishrane djece u predškolskoj ustanovi.
Stručnjaci, između ostalog, navode da je SZO ažurirala ranije preporuke u odnosu na procijenjene vrijednosti energetskog unosa kod djece.
“Radi lakše organizacije, planiranja i pripremanja obroka podijeljena su u dvije grupe, od 1. do 3. godine i od 3. do 6. godine. U skladu sa novim evropskim smjernicama o referentnim vrijednostima za energiju, dnevni jelovnik za djecu uzasta od 1. do 3. godine je preporučeno bazirati na oko 1.100 kalorija, dok je za djecu uzrasta od 4. do 6. godine preporučeno bazirati na 1.300, kako bi se zadovoljile procijenjene prosječne potrebe za svu djecu u uzrasnim grupama, uzimajući u obzir odstupanja koja se javljaju u preporukama u odnosu na pol, starost i stepen fizičke aktivnosti”, piše u dokumentu.
U vrtićima 75 odsto ukupnih dnevnih potreba
Prema smjernicama, planirani dnevni obrok (doručak, ručak, užina) za dijete u cjelodnevnom boravku u ustanovi treba da obezbijedi 75 odsto ukupnih dnevnih energetskih potreba.
U slučaju organizovanog kraćeg boravka djece, energetska vrijednost planiranog dnevnog obroka obračunava se na osnovu dužine boravka, te se prilagođava vremenu boravka.
“Udio hranlјivih sastojaka izražen u procentima u odnosu na energetsku vrijednost obroka iznosi za proteine 10-15 odsto, za ugljene hidrate 45-60, a za masti 30 do 40 odsto. Dozvoljena odstupanja od preporučenih normi za proteine, ugljene hidrate i masti iznosi pet odsto, izračunato na količine hranljivih materija izražene u gramima”, preporuke su stručnjaka koji su radili na smjernicama.
Navode da se količine vitamina i minerala koje se djeci obezbjeđuju ishranom kroz obroke u ustanovi određuju na osnovu fizioloških potreba, zahtjeva da se djeci na cjelodnevnom boravku obezbijedi zadovoljenje 90 odsto ukupnih dnevnih potreba i faktora korekcije za pojedine vitamine B grupe i vitamina C, s obzirom na to da se pri obradi namirnica i pripremi obroka izvjesna količina vitamina gubi.
Između ostalog, ističe se da preporučeni dnevni unos energije treba obezbijediti tako da doručak čini 25-30 odsto, užine deset do 15, ručak 30-35 odsto, vrlo rani obrok deset, a popodnevni obrok 15 do 20 odsto.
“Predškolske ustanove treba da prilagode organizaciju ishrane u skladu sa aktivnostima i kućnim redom ustanove. Između pojedinačnih obroka treba napraviti razmak od oko tri sata, kao i osigurati vrijeme neophodno za konzumaciju hrane. S obzirom na značaj hidratacije u dječijem uzrastu preporučuje se da se djeci između obroka češće ponudi voda, posebno u periodu između doručka i ručka”, navodi se između ostalog u analizi.
SFRJ još 1980. godine uredila oblast
Crna Gora od 2006. godine nije imala pravno uređenje u ovoj oblasti, iako se gubljenjem formalnog okvira i dalje nastavilo sa ranijim načinom organizacije ishrane djece u vrtićima.
U analizi se navodi da se aktivnosti na ovom polju u bivšoj SFRJ vezuju za 1980. godinu, kada je imenovana Savezna komisija za izradu normi za društvenu ishranu djece i omladine, te su jedinstvene jugoslovenske norme usvojene godinu kasnije u Novom Sadu.
“U vrijeme postojanja državne zajednice Srbije i Crne Gore u Službenom glasniku Republike Srbije objavljen je Pravilnik o normativu društvene ishrane dece u ustanovama za decu, kojim je utvrđen normativ društvene ishrane djece u ustanovama za djecu, kao i način vođenja evidencija o sadržaju i primjeni obrazaca normativa ishrane”.
Autori navode da normativi u ovoj oblasti čine osnov pravilnog planiranja, organizovanja i kontrole ishrane.
“Oni omogućavaju obezbjeđivanje adekvatnih nutritivnih potreba uz poštovanje principa pravilne ishrane, izbjegavanje grešaka u ishrani, sticanje pozitivnih higijenskih navika i predstavljaju uticajan korektor postojećih kvalitativnih i kvantitativnih deficita i suficita dječje ishrane u porodici”, zaključuje se u dokumentu.
( Ana Komatina )