Uveličajmo Srebrenicu

Pojam "rezolucija slike" označava sposobnost uređaja da se vizuelni sadržaj na njegovom ekranu može razložiti na sitnije detalje. Termin "veća rezolucija" predstavlja poboljšanje te tehničke sposobnosti i mogućnost daljeg "usitnjavanja" određene slike. Iako je neetički ovim načinom objašnjavati aktuelnu polemiku povodom usvajanja Rezolucije o genocidu u Srebrenici u Ujedinjenim nacijama, nužno je istaći da nam ova simbolična komparacija umnogome pomaže da sveobuhvatnije sagledamo odnos današnjice prema ovom najužasnijem zločinu u Evropi nakon Drugog svjetskog rata!

Događaj čije značenje neki ne shvataju, negiraju ili relativizuju mora se "uveličati" da bi sve okolnosti koje su ga pratile, kao i posljedice koje su iz njega proistekle konačno dobile pravo značenje i poimanje. Takođe, ovakvim pristupom razotkrivaju se nečije namjere i ne daje se zaboravu šansa.

Usvajanjem navedene rezolucije neće biti ustanovljena nikakva kolektivna odgovornost sa prefiksom genocidnosti. Iako sami tekst ove odluke to niti saopštava niti implicira, protivnike ove rezolucije brine okolnost zbog koje će 11. jun biti obilježavan kao Međunarodni dan sjećanja na genocid u Srebrenici.

Sporenja o oko određenja krivičnog djela za masovnu egzekuciju muškaraca islamske vjeroispovijesti u Srebrenici predstavljaju dezavuaciju ili nepriznavanje okolnosti da suština izvršenja genocida nije u samom ubijanju, već u nastojanju da se određena grupa uništi djelimično ili potpuno. UN Konvencija o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida jasno određuje radnje pri izvršenju ovog krivičnog djela protiv čovječnosti i kao prvu navodi "ubistva, nanošenje teških tjelesnih povreda ili teško narušavanje fizičkog ili duševnog zdravlja pripadnika određene nacionalne, etničke, rasne ili vjerske grupe".

Negatori genocida u Srebrenici plaše se zbog prave srži društvene opasnosti ovog krivičnog djela jer se ona nalazi u naredbi za njegovo izvršenje - naređenje je u ovom slučaju samostalno krivično djelo! Teoretičarima krivičnog prava poznato je da se odgovornost naredbodavca za ovo krivično djelo može utvrđivati čak i onda kada neposredni izvršilac izvršenjem naređenja nije ispunio obilježja krivičnog djela genocida (npr. nije imao namjeru da vršenjem egzekucija uništava određenu identitetsku grupu). Plaši ih individualizacija krivične odgovornosti, a ne navodna kolektivna odgovornost. Plaši ih i mogućnost novih pravnih osuda koje će uslijediti. Zašto?

Dalja procesuiranja političkih i vojnih lidera za masovne ratne zločine, uključujući i genocid, počinjene ne samo tokom jugoslovenskih ratova 1991-1999, već moguće i na prostoru Ukrajine, u Pojasu Gaze u principu neće zahtijevati utvrđivanje neposrednog izvršioca krivičnog djela da bi se nadređeni smatrao odgovornim. Čak nije neophodno da počinilac bude optužen ili osuđen za krivično djelo koje je osnov optužbe u pogledu odgovornosti nadređenog! Dovoljno je dokazati da je neposredni izvršilac, ili više njih, u određeno vrijeme bio pod efektivnom kontrolom nadređenog, odnosno da je okrivljeni bio adekvatno obaviješten o (svom) zločinu i da svojim ponašanjem ništa nije preuzeo na njegovom sprečavanju, kao i na otkrivanju ili kažnjavanju neposrednih izvršilaca.

U slučaju Crne Gore odnos njenih javnih aktera prema srebreničkoj rezoluciji "uveličava" njihove skrivene mane ili otkriva stvarne namjere onih koji žele da nastave po starom. Neki ćute, neki negoduju kao i uoči referenduma o državno-pravnom statusu Republike Crne Gore... Kao i tokom 90-ih, imamo predstavnike partija koji, bez ikakvog zazora, idu po mišljenje u Beograd i nekritički sprovode zvaničnu politiku Republike Srbije! Naravno, i zvanični stavovi arhijereja Srpske pravoslavne crkve u vezi usvajanja Rezolucije o genocidu u Srebrenici u Ujedinjenim nacijama takođe predstavljaju nastavak ignorantskog odnosa prema stradanjima građanskog sukoba u Bosni i Hercegovini. Tenzični komentar mitropolita SPC u Crnoj Gori Joanikija Mićovića predstavlja nastavak prakse koju je po ovakvim i sličnim dešavanjima ustanovio njegov prethodnik Amfilohije Radović. Nepunih godinu dana nakon srebreničke tragedije, pokojni mitropolit je priredio zbornik teološko-filozofskih radova pod nazivom "Jagnje Božije i Zvijer iz bezdana". U ovoj publikaciji "Svetigore" tragičan bosanski sukob pokušao se iskazati kao opravdani i među autorima je bio i Radovan Karadžić, iako je obrađivana tema predstavljena kao "nezgodno mišljenje za duhovnika".

Mehmet Meša Selimović u svojim "Sjećanjima" piše: "Ni danas ne shvatam da je potrebno o zločinima pojedinih nacionalnih grupa u NOB-u govoriti vrlo obazrivo. Zar istina, ma kakva da je, ne bi bila korisnija? Zar ne bi doprinijela da se ne ponovi ono što je bilo? Opasnost da se jedna nacija zlonamjerno identifikuje sa svojim zločincima daleko je manja od opasnosti da iz nepočupanog korijena zla izrastu nove mladice. Znam da je neugodno kopati po ranama, naročito starim, ali su, recimo, srpski književnici najviše učinili na raskrinkavanju i osudi četnika. Ostali pisci, s časnim izuzetkom Ivana Gorana Kovačića, nisu rekli svu istinu o svojim izdajnicima".

Pošto po Selimoviću "ostaje da ponesemo svako svoj teret i svoju sudbinu", on dalje poručuje: "Baš zato što ne možemo i nećemo da se identifikujemo sa zločincima i što osuđujemo sve zločine nad ljudima i nad narodima. Stid i nacionalni kompleksi, zbog kojih ćutimo, neće nam mnogo pomoći: istorija se ne može izbrisati ni izmijeniti. Svi obziri i sve maske uopštavanja, od kojih pate i naše literature i naša istoriografija, i naša politička praksa, već su urodili negativnim posljedicama, jer se krivice nisu obilježile, pa se javljaju nepravde revandikacije i pojave koje nismo očekivali, bar ne u ozbiljnijem broju, i nikako kod mladih. Ništa nije dobro što ostane neobjašnjeno, niti se istorija gradi na prećukivanju. Samo bi zlonamjerni mogli pomisliti da je riječ o odmjeravanju istorijskih krivica"...

( Neđeljko Necko Đurović )