Električni trotineti i (ne)odgovornost države

U slučaju nezgoda tokom upotrebe električnih trotineta država bi mogla da odgovara jer još nije donijela nijedan propis koji reguliše pravila u vezi sa tim prevoznim sredstvom, upozoravaju sagovornici “Vijesti”.

U Izvještaju o stanju bezbjednosti saobraćaja na putevima Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) za 2022. stoji da je te godine bilo sedam saobraćajnih nezgoda sa učešćem električnih trotineta, “u kojima je jedno maloljetno lice smrtno stradalo, a sedam lica je zadobilo teške tjelesne povrede”

Električni trotineti su više godina u upotrebi u Crnoj Gori.

To što ne postoje pravila nije spriječilo Glavni grad da budžetom za prošlu godinu predvidi 60.000 eura za subvenvciju kupovine električnog bicikla ili trotineta u visini od 50 odsto cijene, a najviše do iznosa od 200 eura.

Pravo na dodjelu subvencije kroz program “Podgorica na dva točka” imalo je prvih 200 građana i građanki koji ispunjavaju sve uslove.

I pored više upita, “Vijesti” nikada nijesu dobile odgovore od Glavnog grada na pitanje da li je odgovorno subvencionisati prevozna sredstva koja ne poznaje Zakon o bezbjednosti saobraćaja. Nijesu odgovorili ni na pitanja koja se odnose na gradske površine ustupljene za iznajmljivanje električnih trotineta, s obzirom na to da prevozno sredstvo na dva točka uglavnom iznajmljuju djeca i tinejdžeri.

Sekretarijat za saobraćaj Glavnog grada nedavno je najavio da će uputiti Ministarstvu unutrašnjih poslova (MUP) inicijativu kojom bi trotineti, kao prevozno sredstvo koje učestvuje u saobraćaju, bili prepoznati kroz pravnu regulativu.

Sagovornici “Vijesti” upozoravaju na to da je zadatak države da po hitnom postupku reguliše ovo pitanje sa zakonskog aspekta, prije nego što dođe do ozbiljnijih incidenata i saobraćajnih nezgoda.

Ipak, naglašavaju da im je razumljiv rastući trend upotrebe ovih vozila zbog brojnih prednosti koje nude, naročito u urbanim sredinama.

Odgovornost se prenosi na državu

Advokatica Aleksandra Rogošić naglasila je da je problematično što “prema važećem Zakonu o bezbjednosti saobraćaja na putevima električni trotinet još uvijek nije prepoznat”.

“Iako se, već izvjesno vrijeme, nagovještava inicijativa Glavnog grada, odnosno Sekretarijata za saobraćaj, Ministarstvu unutrašnjih poslova (MUP), kako bi se električni trotinet prepoznao kroz pravnu regulativu kao prevozno sredstvo. S obzirom na činjenicu da Glavni grad, i pored apela MUP-a da obustavi subvencionisanje električnih trotineta dok se pravno ne prepoznaju u zakonu, mišljenja sam da pravne odgovornosti grada nema”, kazala je Rogošić.

Istakla je da bi se, u slučaju saobraćajne nezgode, odgovornost, ipak, prepisala Crnoj Gori.

“Eventualno bi država bila odgovorna, jer nije regulisala pravila u vezi sa prevoznim sredstvom koje se već uveliko koristi. U svakom slučaju, u Podgorici, koja je gusto i zbijeno naseljen grad sa siromašnim trotoarima, jedva dovoljnim za pješake, ne bi trebalo da bude dozvoljena vožnja trotinetima po njima”, rekla je Rogošić.

Uprava policije je 2022. godine tražila od MUP-a da formira radnu grupu koja bi počela da se bavi izmjenama Zakona o bezbjednosti saobraćaja na putevima - kako bi se električni trotineti napokon pravno definisali kao novo prevozno sredstvo.

Profesor na Mašinskom fakultetu Univerziteta Crne Gore (UCG) Boško Matović naglasio je da je “pravni vakuum doveo do toga da su vozači trotineta izloženi većoj vjerovatnoći nastanka saobraćajnih nezgoda i njihovih posljedica”.

“Ovo dovodi do toga da električnim trotinetima upravljaju lica koje nemaju neophodne kognitivne i motoričke sposobnosti da bezbjedno učestvuju u saobraćaju, kao što su to nerijetko djeca, kao i da se kreću na površinama koje nijesu bezbjedne za njih ili druge učesnike u saobraćaju”, rekao je “Vijestima”.

Matović ističe da razumije potrebu Glavnog grada da riješi brojne saobraćajne probleme u Podgorici koji su, kaže, posljedica brzog rasta motorizacije, nedostatka parking prostora, ali i gužve.

“Kao jedna od dobrih praksi u cilju rješavanja ovih problema u razvijenim gradovima širom svijeta jeste podsticanje češće korišćenje vozila mikromobilnosti u koje su obrajaju i elektični trotineti”, rekao je on.

Bezbjednost u saobraćaju na prvom mjestu

Prema njegovim riječima, jedan od ključnih izazova za brži razvoj ovog vida prevoza jeste, nedvosmisleno, bezbjednost saobraćaja.

“Ovaj problem postoji i u zemljama koje su u prethodnom periodu pravno regulisali ovu oblast. Smatram da je dobra oduka Grada da podstiče veću upotrebu svih vidova mikromobilnosti, kroz stvaranje povoljnijeg infrastrukturnog ambijenta, edukaciju učesnika u saobraćaju i skretanje pažnje na bezbjednosne izazove koji prate njihovu upotrebu”, kazao je Matović.

Naglašava da je prvi korak ka rješenju problema električnih trotineta i nesavjesnih korisnika u prepoznavanju i kategorizaciji, ali i propisivanju uslova koji se “sa aspekta bezbjednosti saobraćaja moraju ispunjavati”.

“Nakon toga, potrebno je Zakonom o bezbjednosti saobraćaja na putevima propisati pravila ponašanja kojih se moraju pridržavati vozači trotineta i, naravno, na kraju sprovesti represivne mjere za one koji se ne pridržavaju ovih propisa. Kroz uvođenje ovih ograničenja, važno je voditi računa o balansu između mobilnosti vozača električnih trotineta i bezbjednosti saobraćaja, na takav način da se ne utiče destimulativno na stepen upotrebe električnih trotineta, ali sa druge strane da se ne poveća rizik učešća u saobraćajnim nezgodama”, rekao je Matović, dodajući da je to moguće postići jedino kroz “ozbiljnu analizu psiholoških i kulturoloških faktora ljudi koji žive u Crnoj Gori”.

Sagovornik “Vijesti” upozorava na pravne norme koje “u praksi nemaju nikakvu upotrebnu vrijednost”.

To bi se u slučaju električnih trotineta, tvrdi Matović, moralo izbjeći, jer je važnije težiti ka normama koje su prepoznate i prihvaćene od većine.

Prema njegovim riječima, edukativni programi u cilju unapređenja znanja vozača električnih trotineta su još jedan bitan faktor u njihovoj implementaciji.

“Kroz efikasne programe neformalne obuke u vrtićima, osnovnim i srednjim školama, moguće je ostvariti dugoročne ciljeve unapređenja bezbjednosti saobraćaja. Sa druge strane, neophodno je raditi na razvoju svjesti kod odraslih učesnika u saobraćaju kroz radionice, ali i kampanje putem medija i drugih komunikacionih kanala. Bez odgovarajuće edukacije nije moguće razviti stavove i svijest o temama koje su od značaja za bezbjedno učešće u saobraćaju. Formalni oblici obuka, recimo, u auto-školama trenutno nijesu realna opcija kada su u pitanju vozači električnih trotineta”, zaključuje Matović.

( Nikola Saveljić )