Boj za javni, ali i privatni interes: U Crnoj Gori više od jedna aktivne NVO na stotinu stanovnika

Mnoge dobre stvari u Crnoj Gori su se desile i dešavaju se zahvaljujući nevladinom sektoru - otkrivaju se razna nepočinstva, donose kvalitetni zakoni, vodi se bespoštedna borba za zaštitu životne sredine, socijalno ugroženi dobijaju krov nad glavom, bolesni liječenje, nevidljivi postaju vidljivi... I tako u nedogled.

Međutim, i u nevladinom sektoru, kao i u mnogim oblastima u društvu, situacija nije sređena. Mnoge NVO postoje samo fiktivno, pojedine se osnivaju samo za jednokratnu upotrebu - od konkursa do konkursa, dešava se i da jedna osoba registruje veći broj nevladinih organizacija...

Izvršni direktor NVO “Alfa centar” Miloš Perović ocijenio je da je osnaženo i jako civilno društvo ključna komponenta svakog demokratskog sistema i da ga institucije države trebaju prepoznati i tretirati kao takvo.

“NVO omogućavaju da se čuje glas građana, da građani budu odgovorni za kretanja u društvu i da organizovano komuniciraju sa vladom. Vidljivo je da je veliki broj organizacija sarađuje u projektima od suštinskog značaja za lokalne zajednice i koristi sredstva evropskih fondova kako bi ojačalo lokalne zajednice iz kojih dolaze. Jak civilni sektor je važan, jer lokalno i nacionalno, ali i na evropskom nivou, daje značajan doprinos oblikovanju boljeg i pravednijeg društva kroz građanske inicijative, zagovaranje i zaštitu ljudskih prava i ranjivih grupa, aktivno učestvuju u oblikovanju različitih nacionalnih propisa, programa i strategija i obavljanje socijalnih i javnih usluga od opšteg interesa”, kaže Perović.

Prema podacima Ministarstva javne uprave, dostavljenim “Vijestima” 12. aprila, u Crnoj Gori je od ukupno upisanih 10.998 nevladinih organizacija, aktivnih bilo 6.691.

U aktivne spadaju one koje nijesu izbrisane iz Registra na osnovu odluke o prestanku rada, istekom perioda za koje je Udruženje osnovano ili na zahtjev člana udruženja, kao i ukoliko je broj članova smanjen ispod minimalnog broja osnivača propisanog zakonom, a nadležni organ udruženja ne donese odluku o prijemu novih u roku od jedne godine.

Novac ne pada sa neba

Prema podacima objavljenim na sajtu Ministarstva prije dva dana, u Crnoj Gori je aktivno 6.412 NVO.

“U razvijenim demokratijama broj nevladinih organizacija govori da građani razmišljaju o civilnom sektoru kao medijumu za artikulisanja različitih društveno-političkih stavova i povezanih inicijativa. Međutim, nažalost u našoj državi broj nevladinih organizacija, koji je uveliko premašio cifru od 6.000, ne odražava stvarne potrebe, jer su u velikom broju registrovane samo da bi služile kao svojevrstan paravan kako pojedincima, tako i grupama, da realizuju privatne interese, bilo da se radi o finansijskom ili nekom drugom uticaju na društvene procese. Veliki problem je to što mnoge organizacija nisu uopšte aktivne - osnovane su radi jednog projekta, ili kada je to bilo potrebno u jednom trenutku, kasnije su se ugasile, ali i dalje su registrovane i na papiru postoje. Ova činjenica, kao i činjenica o postojanju specifičnog normativnog okvira, svakako ostavlja prostor za razne manipulacije koje se dešavaju u Crnoj Gori. To vodi ka tome da i brojnost i ranjivost civilnog sektora stvara sliku da javnost sve nevladine organizacije stavlja pod isti koš - da je to sektor gdje ‘novac pada sa neba’, što je svakako pogrešno”, ističe Perović.

Prema njegovim riječima, ko god prati društveno-politička dešavanja u Crnoj Gori može primjetiti koje su to nevladine organizacije kojima ljudi vjeruju i koje su izgradile imidž.

“Vidljivo je da određeni broj NVO popunjavaju veoma važan segment onoga što je značajno za društvo i imaju vrlo važno mjesto u društvu, a da su neke od tih NVO, koje imaju čak i svjetsku reputaciju, odigrale u pojedinim trenucima vrlo važnu ulogu u društvenom, političkom ili ekonomskom životu Crne Gore”, kaže direktor “Alfa centra”.

Od nevladinih do vladinih

Ali, postoji i ona druga strana - nevladine organizacije koje formiraju funkcioneri, kao i organizacije koje su, prema riječima Perovića, bile “mini političke grupacije” koje su u datom trenutku od nevladinih postale vladine organizacije i ljudi koji su ih vodili su iz NVO sektora prešli u službu države.

“Različiti podaci govore da određeni broj ljudi koji su zaposleni u određenim državnim i lokalnim institucijama su i te kako koristili slobodu udruživanja i formirali NVO, pa onda koristili neke svoje kanale za njihovo djelovanje i finansiranje. Pored toga ti pojedinci imaju često informacije iz ‘prve ruke’ i znaju slabosti sistema, pa tako nekada na ovaj način koriste mogućnosti dodatnog angažmana. U proteklih dvadesetak godina imali smo razne afere kada su u pitanju registracije NVO, a prije svega kada govorimo o pitanjima imenovanja u raznim savjetima, pa su se pojedini iz NVO sektora usuđivali da u jednom danu osnuju na desetine nevladinih organizacija na svoje ime kako bi dobili što veću podršku za razna imenovanja”, ističe Perović.

Kao jedno od rješenja kako srediti “haos” u nevladinom sektoru, prema njegovim riječima, je promjena legislative i primjenama prakse zemalja EU ili SAD, gdje postoje “digitalizovane baze i portali koji zahtijevaju registraciju, ‘ne trpe’ neaktivnost, a omogućavaju transparentnost”.

“Ministartsvo javne uprave mora uložiti napor da pokrene sistem digitalizacije, kada je u pitanju registracija i profil organizacija na platformama koje će služiti kao filter za sve neaktivne i one koje se osnivaju za ‘jednokratnu upotrebu. Veliki broj organizacija ne šteti kvalitetu stanja u civilnom sektoru kada taj broj odražava stvarne potrebe u društvu, pa tako i neke evropske države kao što je i Velika Britanija, kao kolijevka demokratije, ima nešto preko 220 hiljada registrovanih udruženja građana (što je daleko manje u odnosu na Crnu Goru računajući broj stanovnika, prim.aut.)”, zaključuje Perović.

Lažna slika o špijunskim organizacijama

Stereotipi i predrasude koje vladaju za organizacije civilnog društva, prema riječima izvršnog direktora “Alfa centra”, su uglavnom vezane za nedemokratska i autoritarna društva.

“Prosječna osoba, koja prati državne mejn strim medije, ima informaciju o negativnom ‘špijunskom’ uticaju NVO. Strah od promjena i stranih uticaja stavlja NVO u ulogu faktora koji od strane ‘inostranih’ službi vrši političke i druge uticaje na jednu, uglavnom, vladajuću opciju. Kao i u svakom modernom društvu, organizacije civilnog društva vrše ulogu i obavljaju funkcije koje državni subjekti ne mogu ili otežano izvršavaju. Ta nemogućnost države da se bavi ‘svojim poslom’ vrlo često stvara atmosferu da se organizacije civilnog društva miješaju u posao državnih institucija, i da, uz pomoć stranih faktora koji su najčešće strane fondacije i donatori, sprovode različite aktivnosti koje su u velikom procentu kritički nastrojeni prema vladajućim garniturama. Samim tim, NVO su viđene kao donosioci stranih uticaja i uticaja na politike”, kaže Perović.

Pozitivnim primjerima podići povjerenje

Organizacije civilnog društva su, ističe Perović, nosioci pozitivnih promjena u svakoj zemlji, i zbog toga je potrebno stvoriti pozitivno okruženje i svijest o važnosti i velikom doprinosu ovih organizacija. Međutim, prema njegovim riječima, NVO koje nenamjenski troše novac, ne sprovode projekte, podstiču korupciju…stvorile su negativan imidž kada je NVO sektor u pitanju. Takav utisak je jako teško promjeniti za kratko vreme, ali na tome treba raditi.

“Potrebna je edukacija stanovništva, promocija pozitivnih promjena koje NVO donose za društvo, životnu sredinu, sa posebnim akcentom na podršku ugroženim grupama. Treba razbiti sve pogrešne predrasude koje se konstantno šire o nevladinim organizacijama. Reklame, informativne emisije, kratki dokumentarni filmovi o najboljim praksama, mogu da donesu pozitivnu promjenu i podignu pozitivni imidž o civilnom društvu”, poručuje Perović.

( Svetlana Mandić )