Šta bi donijelo neposredno biranje čelnika lokalnih samouprava: Sve bi i dalje zavisilo od skupština

Inicijativa ministra javne uprave Maraša Dukaja da se izbornim zakonodavstvom uvede neposredan izbor čelnika opština, odnosno da ih biraju direktno građani a ne lokalne skupštine, zahtijeva temeljnu analizu i argumentovana obrazloženja, što je sada izostalo - ocjenjuje programski saradnik u Centru za građansko obrazovanje (CGO) Damir Suljević.

Dukaj je krajem maja skupštinskom Odboru za sveobuhvatnu izbornu reformu uputio inicijativu da u okviru izborne reforme razmotre predlog uvođenja neposrednog izbora predsjednika opštine, te predlog da se izbori u svim opštinama održavaju istog dana.

Suljević podsjeća da za predlog da se u svim jedinicama lokalne samouprave u Crnoj Gori izbori održavaju istog dana već postoji načelni konsenzus među svim političkim partijama.

“To je i jedna od rijetkih, u nizu preporuka međunarodne zajednice, oko koje postoji ova vrsta opšte saglasnosti”, dodaje on.

Kad je riječ o predlogu da se čelnici lokalnih uprava biraju neposredno na izborima, takvo rješenje, prema njegovim riječima, treba da bude predmet diskusije, pri čemu i Ministarstvo javne uprave (MJU), na čelu s Dukajem, mora pružiti kvalitetnije obrazloženje.

“Nije do kraja objašnjeno na koji način bi funkcionisao taj model, a stiče se utisak i o precijenjenosti uloge predsjednika opštine na nivou lokalne samouprave”, kaže Suljević.

Na pitanje “Vijesti” da li su im prihvatljivi predlozi Dukaja, juče nijesu odgovorile ni partije vlasti, ni opozicije. Odgovor je danas stigao iz Pokreta Evropa sad.

"Za Pokret Evropa sad!oba prijedloga su prihvatljiva. Naglašavamo, da će se upravo u okviru aktivnosti Odbora za reformu izbornog zakonodavstva razmatrati ovi predlozi ministra Dukaja", najavili su.

Dukaj je juče Radiju Crne Gore rekao da postojeći izbor predsjednika opštine ne korespondira s demokratskim standardima.

“Zakonom o lokalnoj samoupravi propisani su samo opšti uslovi za njegov izbor, koji su istovjetni uslovima za izbor odbornika, pri čemu izbor predsjednika opštine nije u direktnoj ili indirektnoj vezi sa izbornom voljom građana. Tako da to znači da prema važećim pravnim aktima građani ne biraju neposredno predsjednika opštine, niti je propisana obaveza da se predsjednik opštine bira iz reda odbornika koji su dobili legitimitet zasnovan na izbornoj volji građana”, naveo je.

Prema Zakonu o lokalnoj samoupravi, za predsjednika opštine može biti izabrano “lice koje ispunjava uslove za izbor odbornika, u skladu sa zakonom kojim se uređuje izbor odbornika i poslanika”. Pravo predlaganja kandidata za predsjednika opštine ima najmanje jedna trećina odbornika i on se bira najkasnije u roku od 30 dana od konstituisanja lokalne skupštine.

Suljević ističe da treba imati u vidu da predsjednik opštine nije svemoćna figura, koja može sve odluke donositi inokosno, već je za donošenje svih važnijih odluka potrebna većina u skupštini opštine.

“Tako, u slučaju kad bi se predsjednik opštine birao neposredno, to nužno ne mora da prati i njegov imunitet na političke pritiske i da garantuje uspjeh njegove vlasti, koja bi u velikoj mjeri bila uslovljena podrškom u skupštini opštine koja je sačinjena od predstavnika različitih političkih opcija”, kazao je.

Uvođenje ovakvog modela je, kako je dodao, možda planirano kroz uspostavljanje sistema (polu)otvorenih izbornih lista, što se na većem organizacionom nivou - države, pokazalo efikasnim u nekim zemljama. Tako birači, na primjer, osim davanja podrške određenoj listi, kroz zaokruživanje imena kandidata, daju dodatnu podršku tom jednom kandidatu, koji se naknadno u državnoj skupštini, s dodatnim legitimitetom kod birača, značajno bolje kotira kao potencijalni kandidat za neku rukovodeću funkciju u državi.

“Dato obrazloženje ministra Dukaja da izbor predsjednika opštine nije u direktnoj ili indirektnoj vezi s izbornom voljom građana nije u potpunosti jasna, jer ukazuje na nerazumijevanje osnovnih principa predstavničke demokratije, kakva postoji kod nas. Naime, birači su ti koji biraju predstavnike koji kasnije na osnovu datog legimiteta donose odluke od važnosti za građanke i građane”, naveo je Suljević.

Prema njegovim riječima, i model koji uvodi neposredan izbor predsjednika opština ima svoje prednosti, a posebno u dijelu uticaja na unutrašnju demokratsku kondiciju političkih partija, koja sada izostaje.

“Ne treba zaboraviti da smo mi ovaj model u jednom obliku imali i da je ukinut kad su pojedini izabrani predsjednici opština dobijali više na izborima nego partijske liste”, podsjetio je.

Rješenje da predsjednika opštine biraju građani na opštim izborima, neposrednim i tajnim glasanjem, postojalo je u Zakonu o izboru predsjednika opštine iz 2003. godine, ali je taj Zakon prestao da važi 2009.

Predloženo uvođenje grada kao jedinice lokalne samouprave

Ministarstvo na čijem je čelu Dukaj pripremilo je Nacrt zakona o lokalnoj samoupravi koji je na javnoj raspravi do kraja juna. Nacrtom, kako su nedavno saopštili, predlažu značajne reforme koje će unaprijediti decentralizaciju lokalne samouprave i uvođenje grada kao jedinice lokalne samouprave, s većim obimom nadležnosti.

Kako su naveli, predloženu asimetričnu decentralizaciju prate i adekvatni mehanizmi kontrole.

“Uz to, afirmiše se proces evropskih integracija na lokalnom nivou, kao i međuopštinska saradnja”, rekli su iz MJU.

( Biljana Matijašević )