Kapaciteti domova zdravlja za pružanje pomoći u oblasti mentalnog zdravlja: Neki bez zaposlenih, drugi preopterećeni

Dio crnogorskih domova zdravlja nema stalno zaposlene psihijatre i psihologe, dok u drugim opštinama na primarnom nivou stručnjaci za mentalno zdravlje na godišnjem nivou imaju i do 9.000 usluga (prvi i kontrolni pregledi, ordiniranje terapije...).

Podaci “Vijesti” pokazuju da u ustanovama primarnog nivoa zdravstvene zaštite uglavnom radi po jedan psihijatar, psiholog ili psihoterapeut. Sa druge strane, u pojedinim opštinama, kao što su Andrijevica i Kolašin, nema stalno zaposlenog kadra koji bi mogao da pruži psihološku ili psihijatrijsku pomoć stanovnicima.

Domovi zdravlja u Baru, Mojkovcu, Bijelom Polju, Cetinju, Danilovgradu, Nikšiću, Podgorici i Tivtu ni nakon tri mjeseca nijesu dostavili “Vijestima” podatke o kadru i broju usluga koje pružaju.

Posljednja strategija zaštite i unapređenja mentalnog zdravlja odnosi se na period od 2019. do 2023. godine, a nova nije usvojena, uprkos apelima civilnog sektora. U staroj strategiji navodi se da u okviru domova zdravlja postoji osam centara za mentalno zdravlje, dok domovi zdravlja u Herceg Novom, Budvi, Danilovgradu, Mojkovcu i Plavu na papiru imaju centre za mentalno zdravlje, ali ne ispunjavaju kadrovske normative.

Prema Pravilniku o bližim uslovima u pogledu standarda, normativa i načina ostvarivanja primarne zdravstvene zaštite preko tima ili izabranog doktora, na specijalistu psihijatra u centrima za mentalno zdravlje u prosjeku je predviđeno 22.000 osiguranika.

Godišnje pregledaju više hiljada pacijenata

Prema odgovorima iz Doma zdravlja Budva, u toj ustanovi zaposlen je po jedan psihijatar i diplomirani psiholog-psihoterapeut. Kažu da na dnevnom nivou psihijatar pregleda između 15 i 20 pacijenata, a psiholog između pet i šest. To ukazuje da se na godišnjem nivou u prosjeku pregleda i do 8.000 pacijenata.

Iz Doma zdravlja u Herceg Novom kazali su da je u prošloj godini psihijatar imao 7.000, a psiholog 2.000 usluga. U toj ustanovi radi stalno zaposleni psihijatar i konsultant koji ordinira dva puta sedmično, jedan psiholog, dok psihoterapeut nije zapošljen.

Podaci beranskog doma zdravlja “Dr Nika Labović” pokazuju da u Centru za mentalno zdravlje rade dva psihijatra, ali i dva psihologa u toj organizacionoj jedinici i Centru za djecu sa smetnjama u razvoju.

Psiholog u Centru za djecu sa smetnjama u razvoju ima 42 pacijenta koji kontinuirano dolaze već duži vremenski period.

Sa druge strane, pojašnjavaju, broj pacijenata koje jedan psiholog u Centru za mentalno zdravlje može adekvatno pratiti i pružiti podršku varira u zavisnosti od različitih faktora, ali se često smatra da je to između četiri i osam korisnika.

Aktivnosti psihologa u Centru za mentalno zdravlje u skladu sa stručnim obrazovanjem odnose se na dijagnostički intervju, individualnu površinsku psihoterapiju, prikupljanje podataka psihološkim testovima, procjenu ograniciteta, neuropsihološko testiranje, procjenu intelektualnih sposobnosti, timsku obradu pacijenta, obradu rezultata i pisanje nalaza.

Iz Doma zdravlja u Beranama kazali su da psihijatri te ustanove takođe svakodnevno sprovode metadonski program zavisnika.

U Domu zdravlja Rožaje sistematizacijom su predviđena dva psihijatra, a popunjeno je jedno radno mjesto. Psihologa nemaju, a broj usluga nijesu dostavili. Sličan odgovor poslali su i iz kotorskog Doma zdravlja, u kojem radi po jedan psiholog i psihijatar.

U Domu zdravlja u Pljevljima rade dva neuropsihijatra. Stalno zaposleni ljekar za dva mjeseca pregledao je 285 pacijenata, a ljekarka koja je zamjena osam. Psihološkinja koja završava drugu godinu iz RE i KBT psihoterapije je od sredine januara do kraja marta radila sa 84 pacijenta.

Iz Doma zdravlja Ulcinj kazali su da jedan zaposleni psihijatar godišnje pregleda 1.900 pacijenata, a psiholog 550.

U Plavu, takođe, radi jedan specijalista psihijatrije, koji je tokom jednog mjeseca ostvario 508 usluga, a zaposleni psiholog 105.

Andrijevica i Kolašin bez zaposlenih psihijatara

U Andrijevici i Kolašinu nemaju zaposlene psihologe i psihijatre. Iz Doma zdravlja u Andrijevici kazali su da Centar za mentalno zdravlje nije ni previđen sistematizacijom, pa pacijente upućuju u Berane.

Sa druge strane, Dom zdravlja Kolašin u cilju pružanja specijalističkih usluga i izdavanja ljekarskih uvjerenja angažuje psihijatra, neuropsihijatra i psihologa iz drugih ustanova po osnovu ugovora o dopunskom radu.

Tako je u toj ustanovi tokom prošle godine registrovano 280 prvih pregleda psihologa. Psihijatar je obavio 61 prvi, 49 kontrolnih pregleda i 301 kraći psihodijagnostički intervju, dok je neuropsihijatar koji dopunski radi u toj ustanovi u 2023. imao 31 prvi pregled i 315 kontrolnih.

Kadrovski problemi i na većem nivou

Tretman i liječenje pacijenata sa psihijatrijskim problemima često je u fokusu zaštitnika ljudskih prava i sloboda. U godišnjem izvještaju za 2023. ombudsman konstatuje probleme u zdravstvenom sistemu koji se tiču kako kadrovskih problema, tako i bolničkog liječenja.

Zaštitnik konstatuje da u okviru postojećih zdravstvenih ustanova ne postoje uslovi za bolničko liječenje djece koja imaju poteškoće sa mentalnim zdravljem, što predstavlja ozbiljan problem.

Zapaža i da se i u Specijalnoj bolnici za psihijatriju u Kotoru u koju se smještaju pacijenti koji zahtijevaju bolničko liječenje već godinama ukazuje na slab materijalni položaj, infrastrukturu i nedostatak kadrova.

Zaštitnik je tokom više godina ukazivao i na to da je kadrovska situacija u nikšićkoj bolnici, gdje se krajem aprila dogodio suicid nakon što je pacijent više puta bezuspješno tražio psihijatrijsku pomoć, neprihvatljiva i da ima potencijalno ozbiljni negativni efekat na kvalitet i obim pružanja zdravstvenih usluga onima koji su na bolničkom liječenju.

( Ana Komatina, Anastasija Orlandić )