Prepiska sa Skaja dokaz u Sloveniji
Naročito je značajno da su ti podaci u izvornoj državi bili pribavijeni na temelju sudskih odredaba francuskih sudova, piše u odluci suda u Ljubljani kojom je odbijen predlog odbrane da se izuzmu iz dokaznog postupka
Okružni sud u Ljubljani još prije dvije godine odlučio je da kao dokaze koristi transkripte sa nekada zaštićene Skaj komunikacije, a to su učinili detaljno obrazlažući da su ti podaci pribavljeni u skladu s temeljnim garancijama, postulatima i standardima koje za te vrste istraga predviđa Ustav Slovenije.
“A naročito je značajno da su ti podaci u izvornoj državi bili pribavljeni na temelju sudskih odredbi francuskih sudova”, piše u odluci kojom je kao neutemeljen odbijen predlog odbrane nekadašnje zapisničarke u Specijalnom tužilaštvu Tanje Tolimir - da se prepisi sa te aplikacije izuzmu iz dokaznog postupka.
Detaljno pobijajući sve žalbene navode, tamošnji sud je, pozivajući se na ustavne odredbe, obrazložio da je zadiranje u slobodu komuniciranja dopustivo ako je određeno u zakonu, ako ga dozvoli sud, ako je nužno za uvođenje u tok krivičnog postupka. Ili zbog sigurnosti države...
“S obzirom na sve navedeno sud zaključuje da su nadležna tijela u Francuskoj kao podlogu za zadiranje u privatnost tada nepoznatih počinilaca, članova zločinačkog udruženja, i time i pretpostavljenih članova kavačkog klana, imali zahtijevane odredbe suda, određene mjere su precizirane zakonom, te su iste tačno ograničile razdoblje provođenja mjera, a one su u odnosu na karakteristike, način i prirodu SKY ECC komuniciranja, te sadržaj odredbi koje su se odnosile na otkrivanje i istraživanje međunarodnog zločinačkog udruženja i najtežih oblika kriminaliteta, bile neophodne za uvođenje i tok krivičnog postupka, kao i za sigurnost države. Sud u odnosu na sve navedeno utvrđuje da su podaci vezani uz SKY ECC komunikacije pribavljeni u skladu s temeljnim garancijama, postulatima i standardima, što ih za zahvate te vrste predviđa naš Ustav, a naročito je značajno da su ti podaci u izvornoj državi bili pribavljeni na temelju sudskih odredbi francuskih sudova, jer upravo sudska odluka znači značajnu garanciju da će sudija, kao predstavnik sudske grane vlasti, provjeriti postojanje ustavnih i zakonskih uslova za zadiranje u određeno pravo, pri čemu nastupa u ulozi garanta, dakle zaštitnika prava pojedinaca i nadzornika nad radom tužilaštva i policije. Stoga se obrana neutemeljeno zauzima za izuzimanje SKY ECC komunikacije, koja je bila na temelju sudskih odredbi pribavljena u Francuskoj”, piše u odluci tog suda.
U tom aktu objašnjeno je i da je istraga vezana sa Skaj započeta 2016. godine, te da su nakon toga podaci do kojih su Francuska, Belgija i Holandija došli, pohranjeni u njihovu zbirku podataka, a potom i ustupljeni Sloveniji, na zahtjev tužilaštva te države. Na osnovu spisa konstatuju i da su mjere u tim državama zakonito produžavane...
VRHOVNI SUD NORVEŠKE SLIČNO POSTUPIO
Sličnu odluku, koja se odnosi na Encrochat, donio je 30. juna 2022. godine Vrhovni sud Norveške, odlučujući o pitanju da li se podaci koje su strani organi pročitali iz šifrovane komunikacione mreže mogu koristiti u norveškom krivičnom postupku.
Objašnjeno je da su holandska i francuska policija tokom 2018. godine otvorile istragu u vezi servera EncroChat, jednog od nekoliko servera koji je omogućavao kriptovanu komunikaciju, a tokom 2020. godine uz pomoć Eurojasta i Europola i otključali taj protok podataka...
U toj odluci, koju potpisuje petoro sudija, konstatuje se da, ako se pribavljanje nije moglo zakonito obaviti u Norveškoj, moraju biti ispunjena tri kriterijuma da bi istražni materijali koje su strani organi pribavili u norveškom krivičnom predmetu bili prihvatljivi:
“Moraju biti pribavijeni u skladu sa važećim pravilima u relevantnoj zemlji, okrivljeni mora imati pristup svim pribavljenim informacijama, i informacije ne smiju biti pribavljene na način koji dovodi do sukoba upotrebe kao dokaza sa osnovnim norveškim vrijednostima...”.
Raspravljajući da li su materijali zakonito pribavljeni prema francuskom zakonu, sudije Vrhovnog suda Norveške obrazlažu da je francuska policija u januaru 2020. godine zatražila od suda dozvolu da pročita logove/zapise na serveru EncroChata u Roubaixu.
“Sud je dao takvu dozvolu - koja je više puta produžavana. Apelacioni sud je utvrdio da su materijali zakonito pribavljeni prema francuskom zakonu. Vrhovni sud obično ne može preispitati odluku Apelacionog suda o ovoj tački...”.
“Smatram da nema osnova za izuzimanje materijala koji se odnose na EncroChat kao dokaz”, zaključio je tamošnji Vrhovni sud i izdao naredbu:
“Zahtjev za isključenje materijala dobijenih od EncroChata kao dokaz se odbacuje”.
Pitanje korišćenja materijala dobijenih posredstvom međunarodne pomoći u Crnoj Gori problematizuju pojedini advokati, a naročito nakon odluke Suda pravde Evropske unije.
“Vijesti” su ranije objavile da se ta presuda u velikoj mjeri bavi se Evropskim istražnim nalozima putem kojih su EncroChat i Sky ECC podaci dostavljeni državama članicama EU, tačnije pitanjima ko je ovlašćen za izdavanje tih naloga, uslovima za njihovo izdavanje i slično.
“Te odredbe su u Crnoj Gori i Srbiji neprimjenljive, jer Evropski istražni nalozi važe samo u državama članicama EU i ne odnose se na države ne-članice u kojima se dokazi i dalje dostavljaju putem klasične ‘male’ međunarodno pravne pomoći”, kazala je ranije za “Vijesti” dr Vanja Bajović, profesorka Pravnog fakulteta u Beogradu, sa Katedre za krivično pravo.
( Jelena Jovanović )