Crnogorski elektroprenosni sistem, jedan od lidera inovacija na polju elektroenergetike u Crnoj Gori

CGES je kamen-temeljac modernog energetskog pejzaža, koji ne samo da se prilagođava promjenama, već ih i pokreće

Dobro došli u eru energetske revolucije, gdje inovacija nije samo ključna, već je imperativ za prelazak ka održivoj budućnosti. Na čelu ovakvog energetskog preobražaja stoji upravo naša kompanija, koja ne samo da se prilagođava promjenama, već ih i pokreće kako bismo oblikovali svijet u kojem održivost nije samo cilj, već način života.

Korak po korak, mi smo postavili standard za jednu modernu energetiku, razvijajući tehnologije i poslovne modele koji transformišu način na koji se prenosi električna energija. Upravo iz tog razloga, naša posvećenost inovacijama, razvoju elektroprenosnog sistema, nije samo retorika, već stvarnost koja se odvija pred našim očima. Smatramo da bi bez nas zelena tranzicija bila nedostižna, a solarna budućnost ostala samo san.

Naša inovativna rješenja ne samo da podržavaju, već i ubrzavaju tranziciju ka obnovljivim izvorima energije. Pionirski projekti čine našu kompaniju kamenom-temeljcem modernog energetskog pejzaža. Naši projekti, naše inovacije, omogućili su nam da postanemo ključni “igrač” u energetskom sistemu, pružajući stabilnost i pouzdanost čak i u najizazovnijim vremenima.

Naša se uloga ne završava samo na tehnologiji. Mi smo pokretačka snaga promjena, koja “prodaje” viziju bolje budućnosti za sve.

Riječ, dvije o Crnogorskom elektroprenosnom sistemu

Osnovna djelatnost Crnogorskog elektroprenosnog sistema (CGES) je prenos električne energije. Kompanija je, u skladu sa propisima EU u vezi s liberalizacijom tržišta električne energije, registrovana kao nezavisno akcionarsko društvo 27. marta 2009. godine. Kvalitet obavljanja osnovne djelatnosti garantovan je višedecenijskim iskustvom u razvoju, eksploataciji, održavanju i upravljanju elektroprenosnim sistemom, sticanim kroz niz organizacionih oblika u okviru crnogorskog elektroenergetskog sektora još od 1957. godine, kada je puštena u rad trafo-stanica 110/35 kV “Nikšić” i dalekovod 110 kV “Nikšić - Jablanica” (BiH), kao prvi objekat prenosne mreže Crne Gore.

Misija CGES-a je siguran i pouzdan rad elektroenergetskog sistema u Crnoj Gori, kvalitetan prenos i isporuka električne energije i upravljanje sistemom u skladu sa međunarodnim standardima.

Pored upravljanja prenosnim sistemom, uz poštovanje operativnih parametara, CGES održava, unapređuje i razvija prenosnu mrežu primjenjujući najsavremenije tehnologije, čime kontinuirano obezbjeđuje preduslove za uredno napajanje korisnika, pouzdan plasman proizvedene energije i značajne tranzite preko naše teritorije.

Crnogorski elektroprenosni sistem AD - Podgorica gazduje sa 1512 kilometara dalekovoda, 30 trafo-stanica naponskih nivoa 400kV, 220kV I 110 kV, instalisane snage transformacije od 4166,5 MVA.

Osim prenosa električne energije, kompanija posjeduje i licencu za obavljanje usluga u telekomunikacijama, zahvaljujući sopstvenoj mreži optičkih telekomunikacionih vlakana, dužine od oko 730 kilometara, na teritoriji cijele zemlje.

Valorizujući svoje potencijale sa fokusom na razvoj prenosnog sistema, naša vizija je da budemo kompanija prepoznata po uslugama najboljeg kvaliteta, spremna da se suoči sa izazovima i da bude pokretač promjena usmjerenih ka održivom razvoju i inovacijama.

Prenosna mreža - kičma elektroenergetskog sistema

Razvoj prenosne mreže usklađen je sa potrebama države uz neophodnost očuvanja stabilnosti i sigurnosti funkcionisanja u okviru evropske interkonekcije. Strateško opredjeljenje Crne Gore da se razvija kao ekološka, turistička država, dovelo je do neophodnosti značajnog povećanja kapaciteta i razvoja elektroprenosne mreže. Svakako, prekretnicu u tome donijela je realizacija hrabre i ambiciozne ideje povezivanja sa elektroprenosnim sistemom Italije putem podmorskog kabla.

Završetkom ovog svojevrsnog energetskog mosta preko Jadrana, napravljen je značajan iskorak u razvoju prenosne mreže na crnogorskom primorju, kao i u jačanju regionalne energetske stabilnosti i održivosti. Najkraće rečeno, s jedne, rekli bismo, energetske periferije, država Crna Gora, odnosno CGES sa svojim kapitalnim investicijama u okviru Transbalkanskog koridora, koji je podržan grantom od 25 miliona eura od strane Evropske unije, postao je značajno elektroenergetsko čvorište na Balkanu. Sve što je do sada urađeno, ukazuje na spremnost i snagu CGES-a da se i dalje bori s novim izazovima, a sve u cilju jačanja međunarodne energetske povezanosti i obezbjeđivanja pravedne ekološke energetske tranzicije u Crnoj Gori.

Povezivanje sa regionom i građenje novih energetskih mostova, naš je prioritet

Od početka samostalnog rada kompanije, uradili smo mnogo. Od brojnih rekonstrukcija postojećih objekata i izgradnje novih, posebno bismo izdvojili one najznačajnije, novi interkonektivni 400 kV dalekovod „Podgorica 2 – Tirana“, koji je pušten u rad neposredno nakon izdvajanja CGES-a kao posebne kompanije, kao i trafo-stanica 400/110/35kV „Lastva“ koja zajedno povezanim 400 kV dalekovodima čini dio Transbalkanskog koridora, projekta koji ima poseban regionalni značaj za elektroenergetski sistem Balkana i služi kao veza sa italijanskim sistemom preko podmorskog kabla.

Dalekovod 400 kV „Podgorica 2 - Tirana“, koji je donio novu vezu sa sistemom Albanije, koja je u ovim vremenima veoma značajna za kompaniju, prvi je veliki elektroenergetski objekat koji je CGES izgradio nakon dugo godina uveliko se oslanjanjući na sopstvene stručne potencijale i uz poštovanje najstrožih standarda. Takođe, izgradnjom trafo-stanice „Lastva“, CGES se može pohvaliti da je dobio jedan od najsavremenijih objekata na Balkanu, koji je dio crnogorskog i evropskog energetskog sistema. Ono što je specifično kod ovog elektroenergetskog objekta, koji se odlikuje izuzetnim tehničkim perfomansama, jeste tzv. GIS tehnologija, postrojenje zatvorenog tipa, koje je umjesto vazduhom, ispunjeno SF6 gasom i prvo je 400 kV potrojenje ovog tipa na Balkanu. GIS tehnologija u odnosu na AIS tehnologiju (vazduhom izolovane trafo-stanice) je tehnološki naprednija, a optimizacija cijene i vremena izvođenja se dobija kroz značajnu redukciju prostora potrebnog za postrojenje, a time i obima građevinskih radova potrebnih za izgradnju platoa trafostanice.

Značajan segment projekta izgradnje Transbalkanskog koridora čini novi 400 kV dalekovod od Lastve do Pljevalja, čija je izgradnja u završnoj fazi, a čime će elektroenergetski sistem Crne Gore dobiti tzv. „400 kV prsten“, što u najkraćem znači veći kapacitet, a ujedno i bolju sigurnost i stabilnost sistema.

Ovaj dalekovod, kao najvažniji energetski infrastrukturni projekat u Crnoj Gori, a i šire, predstavlja veliki poduhvat za našu kompaniju. Značaj projekta je utoliko veći jer je njegovom uspješnom realizacijom uslovljeno priključenje na sistem svih novih obnovljivih izvora veće snage. Dužine je 165 km, a prolazi kroz osam opština, preko 30 lokalnih zajednica i dva nacionalna parka. Urađen je u skladu sa najvišim standardima za objekte ovog tipa.

Novi 400 kV dalekovod „Lastva – Pljevlja“

Razmišljajući da elektroenergetski sektor ne smije biti zatvoren i zarobljen između potencijala i ograničenja, te da je povezivanje sa regionom i građenje energetskih mostova budućnost, CGES je šansu iskoristio na najbolji način, postajući lider u energetskom sektoru.

Da se na ovome ne zaustavljamo, govori i odnos naše kompanije prema budućnosti u kojoj jasno vidimo svoju ulogu u aktuelnoj „zeleno-energetskoj tranziciji“, koja je tako značajna i za našu zemlju. Zelena tranzicija, koja podrazumijeva zamjenu izvora električne energije na fosilna goriva ekološkim, obnovljivim izvorima, nije moguća bez značajnog razvoja prenosne mreže, pa se može čuti krilatica „No transmision, no tranzition“. Rukovodeći se upravo ovom mišlju, nastavili smo da razvijamo projekte interne, odnosno interkonektivne prenosne mreže, koja je veoma značajna za cijeli proces na globalnom nivou, tako da trenutno sa kolegama iz Srbije radimo na realizaciji posljednje etape Transbalkanskog koridora, dok sa kolegama iz BiH, Albanije i Hrvatske, razvijamo projekte novih i unapređenja postojećih intekonekcija.

Savremene tehnologije u povećanju prenosnih kapaciteta mreže

Rekonstrukcija 110 kV dalekovoda „Podgorica1 – Danilovgrad - Perućica“ predstavlja novo investiciono ulaganje u elektroenergetsku mrežu.

Kroz navedeni projekat se prvi put u elektroprenosnom sistemu Crne Gore vrši upotreba visokotemperaturnog provodnika malog ugiba (HTLS), koji dimenzijama odgovara postojećem provodniku AI/Fe 150/25 mm2. Na ovaj način se povećava prenosna moć uz upotrebu postojećih stubnih konstrukcija, što je ključna prednost primjene ovog rješenja. Upotreba ovog provodnika ne utiče na statiku stubova jer sile na stubovima koje se javljaju usljed postavljanja novog provodnika neće biti veće od sila koje su prouzrokovane postojećim provodnikom.

Zamjena užadi i na DV „Perućica – Danilovgrad - Podgorica“ se realizuje, jer nam zelena tranzicija nameće brzu reakciju u smislu povećanja prenosne moći vodova, a što nam je upotreba novih tehnologija i omogućila.

Takođe, u cilju optimizacije i bolje iskorišćenosti postojećih mrežnih kapaciteta, CGES je otpočeo sa realizacijom projekta implementacije sistema za dinamičko određivanje propusne moće dalekovoda (DLR).To je tehnologija koja omogućava praćenje i prilagođavanje kapaciteta dalekovoda u realnom vremenu na osnovu uslova okoline kao što su temperatura, brzina vjetra i temperature provodnika. Za razliku od tradicionalnih statičkih procjena kapaciteta, koje su konzervativne, DLR će omogućiti optimizaciju korišćenja postojeće infrastrukture, poboljšati pouzdanost mreže i stvoriće uslove za integraciju više obnovljivih izvora energije sigurnim povećanjem prenosnog kapaciteta. Ovaj inovativni pristup unapređuje fleksibilnost i efikasnost mreže, a učiniće energetski sistem otpornijim i održivijim.

Upotreba dronova pri pregledima i održavanju dalekovoda

CGES održava preko 1500 kilometara dalekovoda rasprostranjenih na cijeloj teritoriji Crne Gore, dominantno na teško pristupačnim terenima. Kako bi se očuvala visoka pouzdanost tih elemenata i izvršila prevencija kvarova, naše dalekovodne ekipe dva puta godišnje vrše preglede koji, između ostalog, podrazumijevaju i obilazak svakog stubnog mjesta. U cilju optimizacije tog procesa, Služba održavanja je otpočela sa upotrebom dronova opremljenih sa termo kamerama, kao i kamerama visoke rezolucije. Upotrebom dronova, smanjuje se vrijeme provedeno na terenu i otvara prostor za detaljnu analizu fotografija i snimaka visoke rezolucije, što dovodi do lakšeg identifikovanja i bolje prevencije kvarova. Dronovi se sem u preventivnim, koriste i u havarijskim situacijama, gdje pomažu bržem lociranju kvara.

Modernizacija sistema zaštite i upravljanja

U okviru međunarodnog projekta - Transbalkanski elektroenergetski koridor, Crnogorski elektroprenosni sistem je uspješno sproveo posljednju fazu modernizacije sistema zaštite i upravljanja u devet trafo-stanica. Ovaj projekat predstavlja ključni korak u poboljšanju pouzdanosti, efikasnosti i sigurnosti elektroenergetskog sistema. Implementacija naprednih tehnologija poput digitalnih releja, SCADA sistema i automatizacije procesa, omogućila je brzo otkrivanje i rješavanje problema u mreži. Kroz modernizaciju sistema zaštite i upravljanja, elektroenergetski sistem je postao otporniji na havarije, omogućujući bolje upravljanje tokovima snage i podržavajući integraciju energije iz obnovljivih izvora. Ovaj projekat donosi značajne koristi u pogledu stabilnosti mreže i pruža temelj za dalji razvoj inteligentnih elektroenergetskih sistema.

Savremene metode za dijagnostiku i održavanje i prva pokretna ispitna laboratorija na ovim prostorima

Jedna lijepa priča o ekipi ispitivača iz Službe zaštite i ispitivanja, koja je zadužena za testiranje visokonaponske opreme i održavanje sistema relejne zaštite, koje služi za pravovremenu detekciju i otklanjanje kvarova u sistemu, čime se održava njegova stabilnost, produžava životni vijek opreme i čuvaju, što je najbitnije, ljudski životi. Naime, želja je bila da neka ispitivanja koja su za potrebe „Elektroprenosa“, organizacione cjeline CGES-a, obavljale renomirane kompanije iz regiona, preuzmu zaposleni u kompaniji. Komplikovane društvene prilike s kraja prošlog vijeka uslovile su prilično skromne početke rada, sa jedva nekoliko osnovnih instrumenata i ispitnih metoda.

Želja je bila jača od mogućnosti, tako da se ekipa izborila da ide u korak sa novim milenijumom. Entuzijazam je rastao, ekipa doživljavala manje kadrovske promjene, i nabavlja se, za to vrijeme, najsavremenija ispitna oprema. Sopstvenim znanjem i radom ugrađuje se u novi automobil. Rođena je prva pokretna ispitna laboratorija na ovim prostorima.

Crnogorski elektroprenosni sistem svakim danom postaje sve složeniji. Izgrađeni su novi objekti koji pokušavaju da isprate sve zahtjeve za održivom energijom, sa akcentom na obnovljivim izvorima energije. Primat preuzimaju digitalne tehnologije sa operativnim praćenjima i izvršenjima u realnom vremenu.

Ispitivanje će morati ubrzo da doživi još jednu transformaciju kroz obezbjeđenje još jedne slične ispitne laboratorije, sve sa željom da se na adekvatan način odgvori izazovima.

Savremeni nadzor i upravljanje prenosnim sistemom

U skladu s našim naporima za konstantnim poboljšanjem, implementirali smo u potpunosti daljinsko upravljanje elektroenergetskim sistemom s jedne lokacije, obuhvaćenog putem SCADA sistema (sistem nadzorne kontrole i prikupljanja podataka). Ova tehnologija predstavlja značajan korak naprijed u našem poslovanju, optimizirajući poslovne procese u svakom segmentu upravljanja svih 30 trafo-stanica na različitim naponskim nivoima. Daljinsko upravljanje nam omogućava brzo uključivanje i isključivanje prekidača, te efikasno manipulisanje elementima u postrojenju, sve iz jednog centralnog mjesta, odnosno glavnog i rezervnog dispečerskog centra. SCADA sistem omogućava detaljan nadzor, dijagnostiku i kontrolu svakog dijela elektroenergetskog sistema u realnom vremenu. Ovom implementacijom postigli smo značajno unapređenje procesa poslovanja. Brža reakcija na izazove u sistemu, smanjenje vremena odaziva na prekide i poboljšana efikasnost, postali su ključne prednosti. SCADA tehnologija nam pruža precizne informacije, osiguravajući da možemo odgovoriti na svaki aspekt elektroenergetskog sistema pravovremeno i efikasno. Ovo unapređenje nam daje dodatnu sigurnost i pouzdanost u poslovanju, čime potvrđujemo našu posvećenost pružanju kvalitetne usluge zajednici. Uz ovaj korak ka modernizaciji, spremni smo suočiti se s izazovima budućnosti i osigurati stabilnost i efikasnost elektroenergetskog sistema.

Sistem je permanentno predmet nadogradnje i prilagođavanja aktuelnim potrebama i inovativnim rješenjima, a predstavlja osnovni alat za sprovođenje funkcije operatora prenosnog sistema u skladu sa savremenom praksom. Zbog neophodnosti besprekidnog rada, gotovo sve njegove komponente imaju aktivnu rezervu, a održavanje je kontinuiran proces.

Energetska tranzicija i prelazak na proizvodnju električne energije iz obnovljivih izvora, iz korijena mijenjaju način rada u energetskom sektoru. Zato su inovativna rješenja na novim verzijama SCADA sistema od ključnog značaja za sprovođenje zelene agende.

Pored pomenutog sistema, CGES posjeduje i permanentno razvija niz drugih savremenih sistema zasnovanih na najmodernijim IT platformama od čega posebno izdvajamo sisteme za automatsko prikupljanje podataka sa mjernih mjesta (AMR), i za automatsku razmjenu i usklađivanje planova rada (ESS).

AMR sistem omogućava brze, kvalitetne i tačne obračune razmjene električne energije sa svim korisnicima prenosnog sistema, kao i sa susjednim operatorima prenosnog sistema. Brojila su instalirana u svim objektima CGES-a, a izmjereni podaci se automatski prenose u rezoluciji od 15 minuta i smještaju u odgovarajuće servere u Nacionalnom dispečerskom centru.

ESS je standard u radu svih operatora prenosnog sistem u okviru ENTSO-e (Evropsko udruženje operatora prenosnog sistema), bez koga je učešće u radu u interkonekciji nemoguće, što predstavlja uslov za normalno funkcionisanje sistema, kao i jedinstvenog tržišta električne energije. Planovi rada svih tržišnih učesnika se svakodnevno prikupljaju u propisanoj proceduri i harmonizuju sa ostalim operatorima u evropskoj interkonekciji. Osnovna svrha ovog sistema je da obezbijedi da u svakom trenutku u interkonekciji proizvodnja bude jednaka potrošnji, jer je to uslov da sistem funkcioniše ispravno, odnosno da frekvencija bude 50Hz.

Značajna pažnja se poklanja analizi sigurnosti rada sistema. Prema proceduri, propisanoj od strane ENTSO-e, a na osnovu podataka preuzetih od SCADA, AMR i ESS sistema, formiraju se modeli energetskog sistema Crne Gore za svaki sat narednog dana, spajaju sa modelima ostalih sistema u interkonekciji i provjerava se sigurnost rada. Ako se utvrdi mogući problem u radu, primjenjuju se odgovarajući postupci za njihovo prevazilaženje. Softverski alati imaju primjenu i u optimizaciji rada sistema i uz njihovu pomoć je nivo gubitaka u prenosnom sistemu značajno smanjen.

Balansiranje sistema se vrši automatski upravljanjem generatorima u elektranama posredstvom AGC sistema. Ovaj sistem koristi podatke iz SCADA sistema, automatski izračunava debalans (razliku između raspoložive snage i potrošnje), i u skladu sa tim, vrši promjenu snage proizvodnje generatora u elektranama.

CGES je uključen u Sistem napredne optimizacije rada sekundarne regulacije (INOM), zajedno sa operatorima sistema iz Srbije i Sjeverne Makedonije, koji je u funkciji već dvije godine, a omogućava znatne uštede u troškovima balansiranja. Uskoro se očekuje i uključenje operatora iz Bosne i Hercegovine u ovaj sistem.

Naša kompanija je implementirala i sistem za kratkoročnu prognozu vjetra, koji nam omogućava bolju integraciju obnovljivih izvora električne energije i kvalitetnije balansiranje sistema. Takođe, radi se na nabavci sistema za prognozu proizvodnje solarnih elektrana, s obzirom na najavu priključenja velikog broja novih elektrana ovog tipa.

Rizik prekida u napajanju potrošača direktno je skopčan sa vremenskim uslovima, poput intenzivnih grmljavinskih aktivnosti. CGES je jedan od prvih operatora prenosa u regionu koji je počeo sa korišćenjem sistema za automatsku detekciju atmosferskog pražnjenja u realnom vremenu. Sistem omogućava i korelaciju ispada nekog dalekovoda sa konkretnim udarom groma, što, pored automatskog lokatora, značajno olakšava pronalazak mjesta kvara na dalekovodu.

SCALAR predstavlja softver za lociranje atmosferskih pražnjenja na području Crne Gore i regiona.

Osnova prikaza je mapa na kojoj su predstavljeni (iscrtani), dalekovodi CGES-a, kao i interkonektivni dalekovodi koji vode do trafo-stanica u susjednim državama.

Svako atmosfersko pražnjenje se registruje tačkom na prikazu i zvučnim signalom, i ostaje dok ga korisnik ne obriše. Kod vremenskih nepogoda sa velikim intenzitetom atmosferskog pražnjenja, broj udara za 12 sati dostiže broj od sto hiljada. Ako se pražnjenje dogodi u zoni dalekovoda, promijeni se boja iscrtane linije koja predstavlja dalekovod.

Sve ovo olakšava posao operateru prenosnog sistema koji ima potvrdu o atmosferskoj aktivnosti u zoni dalekovoda.

Moguće je odrediti tačnu lokaciju udara groma u dalekovod koji je uslovio kvar, a nakon toga predstoji i brza reakcija dispečera. U bazi podataka se memorišu svi udari gromova i po potrebi se mogu koristiti za analize pogonskih događaja.

Da bi svi navedeni sistemi ispravno funkcionisali, objekti CGES-a su opremljeni najsavremenijim sistemima besprekidnog napajanja (SBN), koji se sastoje od baterija, ispravljača, invertora i agregata, a čime je obezbijeđen siguran rad svih vitalnih sistema kompanije.

Kako bi se podaci iz prethodno navedenih sistema, uz ostale važne uređaje i sisteme u objektima CGES-a (rasklopna oprema, sistem zaštite i upravljanja u trafostanicama …), optimalno koristili, implementiran je sistem SGM (Smart Grid Manager), koji vrši preuzimanje informacija iz raznih sistema i omogućava jednostavan nadzor nad ispravnošću njihovog rada.

ICT i korporativni servisi

Podrška uspješnim inovacijama i investicijama - Microsoft Dynamics 365 Business Central (ERP)

Kako bi u svim segmentima poslovanja pratili najsavremenije trendove i bili podrška kontinuiranom rastu i razvoju kompanije, CGES je implementirao i Microsoft Dynamics 365 Business Central sistem (ERP), koji je dio Microsoft ekosistema, a predstavlja vrhunsko poslovno rješenje koje nudi moćan alat, posebno i fleksibilno prilagođeno potrebama kompanije. Ovaj sistem, koji će se razvijati sa kompanijom, zaokruženo je rješenje u upravljanju računovodstvom, finansijama, ljudskim resursima, poslovnim operacijama, skladištima. Brz protok informacija, automatizacija i unapređenje poslovnih procesa, moćan sistem izvještavanja i integrisanost ovog ERP rješenja, sa ostalim sistemima koji se koriste u kompaniji, pomaže u povećanju produktivnosti i kvalitetnijim odlukama.

Sistem za upravljanje elektronskom dokumentacijom (DMS)

CGES uveliko koristi sistem za upravljanje elektronskom dokumentacijom, koji predstavlja ključnu komponentu modernog poslovanja. Kao ekološki odgovoran subjekat, težimo da smanjimo potrošnju papira i štampanog materijala tokom procesa rada, čime doprinosimo zaštiti životne sredine.

Radni procesi protoka elektronske dokumentacije sa mogućnosti odobravanja i korišćenja elektronskog potpisa su uveliko sadašnjost u CGES-u. Procesi trenutne pretrage dokumenata i brz pristup njima, doprinose da nema gubljenja vremena u traženju informacija. Rutinski zadaci kao što su kategorizacija i arhiviranje su u potpunosti automatizovani. DMS pruža mogućnost lakog dijeljenja dokumentacije uz istovremeno kontrolisan pristup regulisan različitim nivoima ovlašćenja koja se definišu kroz IT administraciju. Sve to doprinosi timskom radu na kreiranju i pripremi dokumenata. DMS sistem ima mogućnost integracije sa drugim savremenim softverskim alatima koji se u našoj kompaniji koriste (ERP sistem).

Ovim koracima CGES nije samo implementirao najnovije tehnologije, već je postavio temelje za integraciju najboljih poslovnih praksi iz vodećih svjetskih kompanija.

Kroz ove sisteme, naša kompanija stavlja fokus na efikasnost, transparentnost i konkurentnost u svakodnevnom poslovanju, što će rezultirati snažnijom i modernijom kompanijom spremnom za izazove 21. vijeka.

Svi IT sistemi i na rezervnoj lokaciji

Uprkos intenzivnoj ekspanziji ljudskog znanja i ubrzanom razvoju tehnologije, svijet u kome živimo postaje sve manje bezbjedno mjesto. Iz tog razloga, kontinuirano se traga za strategijama i modelima kojima bi se kompanije učinile što bezbjednijim u datim uslovima.

Crnogorski elektroprenosni sistem je prepoznao neophodnost postojanja rezervne lokacije - Disaster recovery centra, kao osnov za osiguranje kontinuiteta poslovanja, tako da je uspješno realizovao ovaj projekat. Cilj izgradnje DR centra je smanjenje rizika od potencijalnih negativnih uticaja u slučaju prirodnih katastrofa, seizmičkih pomjeranja, hakerskih napada, terorističkih napada i drugih uticaja koji bi doveli do gubitka podataka smještenih na centralnoj lokaciji u Podgorici.

Benefiti projekta se ne ogledaju samo u brzom, potpunom i jednostavnom oporavku podataka, već i u mogućnosti uspostavljanja normalnih poslovnih operacija u što kraćem roku i u slučaju ozbiljnijeg neželjenog događaja. Takođe, obezbjeđujemo potpuni kontinuitet poslovanja u slučaju bilo koje vrste otkaza IT infrastrukture, a i uštedjeli smo u IT budžetu. I ne samo to, ublažavamo rizike, poboljšavamo perfomanse samog IT-a, s ciljem da donose bolje poslovne rezultate.

Novi telekomunikacioni sistem

CGES je nedavno uveo novi telekomunikacioni sistem kojeg čine IP telefonija i prenosni sistem baziran na najnovijoj IP/MPLS tehnologiji. Ovakav sistem će omogućiti bolju efikasnost, pouzdanost, stabilnost i kvalitet usluge u prenosu podataka između različitih energetskih objekata i doprinijeti stabilnosti i sigurnosti snabdijevanja električnom energijom.

Na ovakav način izgrađena informaciono-komunikaciona mreža predstavlja siguran način prenosa podataka i povezivanja kako za nekritične, tako i za kritične sisteme.

Novi IP/MPLS telekomunikacioni sistem će u potpunosti zadovoljiti potrebe CGES-a, a potencijalno omogućava povezivanje svih institucija i entiteta od državnog značaja na cijeloj teritoriji Crne Gore.

Važno je napomenuti da je projektom upravljala Služba za telekomunikacije u sklopu Sektora za informaciono-komunikacione tehnologije CGES-a, i da je novi TK sistem, upravo, rezultat njihovog predanog rada od samog dizajna, implementacije, pa sve do puštanja u rad cjelokupnog sistema.

Ovim projektom CGES je pokazao da ide u korak sa vremenom ne samo u energetici, već i u ICT rješenjima, jer se upravljanje velikim industrijskim sistemima, kao što je elektroenergetski sistem Crne Gore, ne može zamisliti bez jednog ovakvog telekomunikacionog sistema.

IP telefonija

Prateći savremene trendove u okviru novog telekomunikacionog sistema, uveli smo i IP telefoniju. Prednosti su što nema potrebe za posebnim telefonskim linijama kao kod klasične, čime se smanjuju troškovi instalacije. S druge strane, pruža lako korišćenje naprednih funkcionalnosti kao što su konferencijski poziv, govorna pošta, automatsko preusmjeravanje i sl.. IP telefonija se može u budućnosti integrisati i sa drugim softverskim rješenjima ( ERP, CRM, e-mail i sl.), a donosi veću fleksibilnost, niže troškove i napredne funkcionalnosti.

Kontinuirano ulaganje u inovacije i razvoj = uspješno poslovanje

CGES je jedna od rijetkih kompanija u Crnoj Gori, koja je od svog formiranja 2009. godine (izdvajanje iz EPCG AD Nikšić), investirala u sektor energetike više od 200 miliona eura. Pored rekonstrukcija postojećih objekata, ovo je imalo za efekat i 10 novih trafo-stanica, sedam dalekovoda, dva 110 kV kabla, kao i jedan 110 kV mješoviti vod, odnosno povećanje snage transformacije sa 2943 MVA na 4454.5 MVA, kao i povećanje dužina dalekovoda/kablova sa 1274 km na 1512 km. U vremenu koje je prethodilo, finansiranje velikog broja projekata je predstavljalo veliki izazov. Međutim, CGES je uspio da, pored sopstvenih sredstava za finansiranje velikih investicionih projekata, obezbijedi i povoljne kredite od respektabilnih međunarodnih finansijskih institucija kao što su: Svjetska banka, Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD) i Njemačka razvojna banka (KfW). Uspjeh, da se od prethodno pomenutih institucija, obezbijede finansijska sredstva za finansiranje najznačajnijh infrastrukturnih projekata u Crnoj Gori, pokazuje da je CGES kompanija koja posluje u skladu sa pravilima i procedurama koje su definisane od najvećih svjetskih i evropskih finansijskih institucija.

Takođe, pored obezbijeđenih kreditnih finansijskih sredstava, CGES je dio projekta finansirao i korišćenjem bespovratnih novčanih sredstava (grant), za koje je, takođe, bilo potrebno proći kroz rigorozne procedure u postupku apliciranja. S obzirom na planirane investicije, naša kompanija je i sada u postupku pripreme aplikacija za bespovratna novčana sredstva koja su namijenjena od strane Evropske unije kroz pristupne fondove dostupne zemljama Zapadnog Balkana i kandidatima za članstvo u EU.

Kao rezultat prethodnog rada i ulaganja u razvoj kompanije na svim poljima, kako u tehničkom dijelu, tako i u ekonomsko-finansijskom, kroz praćenje i uspješnu implementaciju velikog broja savremenih poslovnih informacionih sistema, realizaciju najznačajnijih infrastrukturnih projekata, predani rad svih zaposlenih u kompaniji, CGES je uspio da vrijednost kapitala udvostruči.

Kontinuirano ulaganje u inovacije i razvoj kompanije je omogućilo da CGES iz godine u godinu ostvaruje pozitivne poslove rezultate, s tim što se najveći rast ostvarene neto dobiti bilježi posljednjih godina (grafik u nastavku).

Na kraju, važno je istaći da je kao rezultat svih ostvarenih poslovnih rezultata u prethodnom periodu, vrijednost kapitala CGES-a, koja je prilikom osnivanja 2009. godine, iznosila - 118,02 mil. eura udvostručena, tako da je 2023. godine bila dostignuta najveća vrijednost kapitala i ona je iznosila - 245,15 mil. eura.

Briga o životnoj sredini

„Naša maslina“

Naša kompanija ponosno ističe svoju predanost društvenoj odgovornosti kroz jedinstvene projekte za zaštitu životne sredine. Svjesni smo da je očuvanje prirode ključno za održivu budućnost, i zato smo posvećeni preduzimanju konkretnih koraka kako bismo doprinijeli očuvanju naše zemlje.

CGES je ustanovio niz inovativnih projekata koji direktno utiču na zaštitu životne sredine, jer je naš cilj odgovorno poslovanje koje doprinosi zajednici u kojoj radimo. Vjerujemo da je odgovornost prema životnoj sredini ključna za izgradnju održive budućnosti.

S tim u vezi, pokrenuli smo kampanju „Naša maslina“, koja se realizuje kroz projekat oplemenjivanja prostora oko trafo-stanice u Lastvi kroz podizanje plantažnog zasada maslina, tako da se CGES može pohvaliti svojim maslinjakom od oko 1000 sadnica.

Neko je rekao: „Maslina je prva među drvećem“, a mi bismo dodali da je CGES prvi u energetskom sektoru koji je pokrenuo ovakav projekat, jer je maslina ukras pejzaža. Kao društveno-odgovorna kompanija, koja vodi računa o zaštiti životne sredine i kroz poboljšanje vizuelnog uticaja elektroenergetskih objekata, naša namjera je bila da sa jedne strane damo konkretan doprinos razvoju maslinarstva u Boki sa posađenih 1000 sadnica maslina, tamo gdje se vjekovima gajila maslina, a sa druge strane da utičemo na podizanje svijesti o značaju očuvanja životne sredine i ulaganja u nju. I, ne samo to. Ovo je, prije svega, primjer da se ambijent elektroenergetskih objekata može učiniti i ljepšim i korisnijim.

Nagrada za unapređenje zaštite životne sredine

CGES je u saradnji sa Centrom za zaštitu i proučavanje ptica, pokrenuo jedinstven projekat u Crnoj Gori, kojim je ova elektroenergetska kompanija dobila posebno mjesto i odgovornost u očuvanju, zaštiti i unapređenju zaštite životne sredine. To je projekat postavljanja vještačkih gnijezda na stubove visokonaponskih dalekovoda sa ciljem zaštite sivog sokola. CZIP-u smo, tom prilikom, donirali 30 posebno dizajniranih kućica za gniježđenje ove rijetke ptice, nakon čega su, uz pomoć naših sjajnih montera, kućice postavljene daleko od stijena i tradicionalnih mjesta gdje se ova vrsta gnijezdi.

CGES je, zahvaljujući projektu postavljanja vještačkih gnijezda, dobitnik UPCG nagrade za društveno-odgovorno poslovanje u kategoriji „Briga za životnu sredinu“. I, na to smo veoma ponosni.

Energetska efikasnost i elektromobilnost

Pored ovog jedinstvenog projekta, CGES uveliko radi i na energetskoj efikasnosti. Pokrenuli smo projekat ugradnje solarnih panela na krovovima objekata i započeli elektrifikaciju voznog parka i ugradnju elektropunionica u objektima CGES-a, sve u cilju kompanijskog doprinosa borbi za smanjenje emisije CO2 i očuvanje zdrave životne sredine.

Briga za životnu sredinu je naša najveća investicija u budućnost!

( Promo sadržaj )