CIN-CG Pare nestaju, zaštita šuplja: Bezbjednost Pošte Crne Gore dugogodišnji izazov

Aprilskog jutra ove godine, poštanski službenik je zadužio oko 14 hiljada eura koje je trebalo da podijeli građanima Tivta. Novac, međutim, do njih nikad nije stigao, kako je potvrdio jedan izvor. Službenik je otuđio tu sumu i pobjegao u inostranstvo, prema informacijama koje je Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG) dobio od jednog sagovornika koji je htio da ostane anoniman.

Iz Pošte Crne Gore priznaju da je u pošti u Tivtu u aprilu došlo do pronevjere novca.

“Prema rezultatima sprovedenih internih procedura i kontrola ovim povodom, postoji sumnja da je pronevjeru počinio jedan od naših zaposlenih”, ističu iz te institucije.

Kako nam je saopšteno, Pošta Crne Gore je slučaj prijavila nadležnim organima i predmet se istražuje.

Iz Pošte Crne Gore naglašavaju da događaj nije uticao na dinamiku isplate novčanih davanja građanima Tivta.

“Sve isplate koje se realizuju preko Pošte Crne Gore u aprilu su uredno izvršene”, ističu.

Ovo je tek jedan od slučajeva koji ukazuje na probleme u sistemu bezbjednosti u Pošti Crne Gore (PCG).

CIN-CG je došao do saznanja da poštar koji je otuđio novac nije bio u radnom odnosu. Ugovor mu je istekao nešto ranije, a novi nije potpisao, ali je nastavio da radi i zadužio pošiljke. Iz PCG, međutim, izbjegli su da odgovore na pitanje da li je ovom službeniku istekao ugovor.

“Ukoliko se desi pljačka, trošak najvećim dijelom snosi PCG. Najčešće se to dešava zbog loših ugovora i neprofesionalnog ponašanja obezbjeđenja. Naravno, i nedovoljne brige, kontrole i same pošte”, kaže za CIN-CG sagovornik koji se kao dugogodišnji radnik PCG dobro se razumije u pitanja bezbjednosti.

Od 2021. do danas na teritoriji Crne Gore registrovano je 11 krivičnih djela izvršenih na štetu PCG.

“Uglavnom se radilo o krađi i razbojništvu”, kažu iz Uprave policije (UP) Crne Gore.

Nadležnim državnim tužilaštvima, kako još navode iz UP, podnijete su dvije krivične prijave, po jedna u Podgorici i Pljevljima, protiv tri osobe, za tri krivična djela zloupotrebe položaja u privrednom poslovanju.

“Ovim djelima PCG prouzrokovana je materijalna šteta u ukupnom iznosu od oko 18 hiljada eura”, navode još iz UP.

Unapređenje sistema bezbjednosti poštanskih usluga je predviđeno i Strategijom razvoja poštanske djelatnosti u Crnoj Gori za period od 2024. do 2028. godine (Strategija).

“Jedan od ciljeva Strategije je i podrška u sprovođenju sveobuhvatnih mjera za osiguranje sigurnosti pošiljaka, osiguranju zaštite od krađe i zaštite od terorizma”, navode za CIN-CG iz Agencije za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost (EKIP).

Slične situacije dešavale su se i ranije prilikom dostavljanja pošiljki širom Crne Gore, a neki slučajevi nikada nijesu riješeni.

Javnosti je poznat slučaj iz 2015. godine, kada je poštar Rajko Jevrić iz Nikšića otuđio 18 i po hiljada eura. Jevrić je uzeo novac, koji je bio namijenjen za isplatu penzija i socijalnih davanja, a potom nestao. Kasnije je priznao krađu i kazao da je novac potrošio za isplatu dugova.

Prije nekoliko godina dogodila se pljačka vozila za transport sa smrtnim ishodom. Zbog lošeg ugovora osiguranja novca, koje je sklopilo prethodno rukovodstvo, PCG i dalje čeka na isplatu sredstava koja su opljačkana.

“Mislim da se radi o novcu u iznosu oko 600 hiljada eura”, rekao je anonimni izvor iz PCG.

Sličan slučaj se desio i krajem 2022. godine, kada je došlo do smrti poštara na terenu. Iz PCG su kasnije objavili da se radnik ubio i da je nosio skoro duplo više novca nego što je bilo dozvoljeno.

“U tom slučaju je došlo do propusta blagajnika i kontrolora koji su dozvolili da se iznese više novca nego što je dozvoljeno”, kaže jedan izvor.

“Poštari nose više novca nego što bi trebalo i ne razdužuju se regularno. To im omogućavaju nadležni - blagajnici, kontrolori, upravnici...”, objašnjava sagovornik CIN-CG i tvrdi da procedure u PCG nijesu uvijek na najvećem nivou.

“Po mom mišljenju, tu ima dosta propusta i problema, prouzrokovanih različitim uzrocima - neprofesionalno ponašanje, kašnjenje novčanih isporuka, ali i nepotizmom, sumnjivim diplomama, partijskim zapošljavanjem i tako dalje”, navodi on.

Zahtjevi radnika samo na papiru

Nakon smrtnog slučaja iz 2022. godine, radnici PCG su zahtijevali veću bezbjednost na terenu, da dobiju biber sprej za samoodbranu ili elektrošoker, da se poštari proglase službenim licima i da im se, zbog opasnosti na poslu i stalnog terenskog rada i rada subotom, obezbijedi beneficirani radni staž zbog opasnost kojoj su izloženi. Zahtijevali su i da se ne objavljuje iznos novca koji poštar nosi sa sobom, kako se na taj način potencijalnom napadaču ne bi dalo do znanja sa koliko novca raspolaže.

Tadašnji direktor PCG Dragan Tufegdžić bio je saglasan sa njihovim zahtjevima, ali nijedan nije realizovao, kaže za CIN-CG jedan sagovornik.

“Ja sam uputio, prošloj Vladi, odnosno nadležnom Ministarstvu pravde, dopis sa zahtjevom o zakonskim izmjenama, koje bi omogućile dodjeljivanje statusa službenog lica poštarima. Mišljenja sam da poštari nesumnjivo treba da dobiju taj status. Tada nismo dobili nikakav odgovor”, kaže za CIN-CG nekadašnji direktor PCG Dragan Tufegdžić.

Tufegdžić je u junu 2023. dao ostavku na tu poziciju.

Što se tiče sredstava fizičke zaštite, i to je pokrenuto, kaže Tufegdžić, ali koliko se sjeća, upotreba sredstava, kao što su biber sprej ili elektrošoker, je zakonski ograničena. Nije upoznat dokle se stiglo s tim.

Sagovornici CIN-CG kažu da je nadležnom ministarstvu poslata inicijativa za proglašenje poštara službenim licem, ali se ne zna šta je sa onom za beneficirani radni staž.

Iz PCG kažu da je inicijativa da se poštari proglase službenim licem obrazložena činjenicom da poštari, zbog prirode posla koji obavljaju, rukuju novčanim sredstvima i vrijednim pošiljkama koje dostavljaju na gradskim i prigradskim rejonima, te da imaju povećanu odgovornost i rizik po bezbjednost.

“PCG će ponoviti zahtjev Ministarstvu pravde da se poštari uvrste u lica koja imaju status službenih lica, jer na navedenu inicijativu iz decembra 2022. godine do danas nijesmo dobili odgovor”, navode u zvaničnom odgovoru za CIN-CG.

Podsjećaju da poštari nose GPS uređaj koji ima i SOS signal.

“Procijenjeno je da biber sprej, o kojem jeste bilo riječi, nije najbolje rješenje jer naše kolege u eventualnim kritičnim situacijama upućuje na akciju koja može dodatno komplikovati situaciju”, kažu iz PCG i navode da je Zakonom o zaštiti imovine i lica propisano da su obavezno štićeni objekti, pored ostalih, i objekti u kojima se vrši poštanska i telekomunikaciona djelatnost.

CIN-CG je pitao PCG koliko je bilo slučajeva krađe i pronevjere novca od 2021. do danas, ali od te institucije nije stigao konkretan odgovor. Umjesto toga, naveli su da je bilo nekoliko ovakvih slučajeva, ali da preciznije podatke ne mogu dati, jer su postupci pred nadležnim organima u toku.

“Publikovanje detalja u vezi s ovim slučajevima može ometati istrage i postupke koji su u toku, ali i povrijediti prava ličnosti naših zaposlenih ili bivših zaposlenih”, navode iz PCG za CIN-CG.

Nemaju trezor

Za razliku od drugih sličnih institucija u regionu, PCG ne posluje kao poštanska štedionica, pa nije obezbijeđena kao banka, kažu naši sagovornici i navode da poslovnice nemaju trezore, već samo kase, u kojima se ostavlja samo mala količina novca, dok se veći dio svakodnevno odvozi u banku. U te svrhe se angažuju privatne firme, preko tendera.

Svaka pošiljka je osigurana do određenog iznosa, pa tako u slučaju da se desi pljačka, dolazi do obeštećenja. Dešavalo se, međutim, da radnici po manjim filijalama nose novac koji prelazi cifre koje su osigurane. Poslije pobune dijela radnika, sa tom praksom se nedavno prestalo, kaže jedan od sagovornika iz PCG.

PCG dobila je negativno mišljenje revizorske kuće MV Konsalting na finansijske iskaze za 2023. godinu. To je treći put da dobija negativno mišljenje revizora, jer je to bio slučaj i u prethodne dvije godine.

PCG još nije objavila ovaj revizorski izvještaj, dok je, prema finansijskom izvještaju za 2022. ostvarila profit od 126 hiljada eura.

Prema Izvještaju o radu i finansijskom poslovanju za 2022. godinu, koji je objavljen u julu 2023. godine, PCG je obavila oko 35 miliona usluga, što je dva odsto više u odnosu na 2021.

Iz EKIP-a za CIN-CG navode da, prema podacima dobijenim od poštanskih operatora, sistem poštanske bezbjednosti koji se odnosi na objekte, zaposlene i poštanske pošiljke je u ovim privrednim subjektima usklađen i sa odredbama Zakona o zaštiti imovine i lica, koje se odnosi na organizovanje aktivnosti tehničke i fizičke zaštite.

Mnoga krivična djela još nerasvijetljena

Iz Uprave policije za CIN-CG navode da su, u posljednje tri godine, u južnoj regiji države izvršena četiri krivična djela na štetu PCG.

Tako je u Ulcinju 2022. godine podnijeta krivična prijava zbog teške krađe, a u Herceg Novom iste godine za razbojništvo. Tokom 2023. godine, u Baru i Herceg Novom podnijeta je po jedna krivična prijava za razbojništvo.

Na sjeveru registrovana su dva ovakva krivična djela, i to na teritoriji Plava - jedno krivično djelo (teška krađa) je rasvijetljeno i podnijeta je krivična prijava protiv izvršioca, dok je drugo djelo, takođe kvalifikovano kao teška krađa, i dalje u fazi istrage.

Iz UP su naveli i da su u selu Njegovuđa koje pripada Opštini Žabljak obijene poštanske prostorije i da je to krivično djelo kvalifikovano kao teška krađa u pokušaju. Još nije rasvijetljeno.

U Nikšiću je 2021. godine izvršeno krivično djelo razbojništvo koje je imalo smrtnu posljedicu. Podnijete su krivične prijave protiv sedam osoba i one su lišene slobode.

Mediji su tada pisali da je u oružanoj pljački teško ranjen Ljubiša Mrdak, radnik obezbjeđenja, koji je kasnije podlegao povredama. Četiri maskirane osobe sa automatskim oružjem kod službenog ulaza sačekale su vozilo sekjuritija u kojem se nalazila veća količina novca za penzije. Prema nezvaničnim informacijama, ukradeno je oko 400.000 eura.

“Takođe, u Nikšiću je izvršeno i krivično djelo razbojništvo u pokušaju na štetu PCG i još nije rasvijetljeno”, kažu još iz UP.

U Podgorici su tokom 2021. godine registrovana dva krivična djela razbojništva, od kojih je jedno rasvijetljeno i protiv izvršioca je podnijeta krivična prijava, dok je rad na drugom predmetu u toku.

Osnovno državno tužilaštvo je za CIN-CG istaklo da je u Podgorici 2021. godine podiglo optužnicu protiv jedne osobe koja je ukrala novac iz pošte.

“Maskiran i sa nožem u ruci ušao je u PCG, a zatim preskočio pult između prvog i drugog šaltera i počeo da otvara fioke na šalterima, zbog čega je oštećena radnica iz straha ustala, napravila par koraka unazad i sklonila se iza zida”, navodi se u optužnici koja je CIN-CG-u dostavljena po Zakonu o slobodnom pristupu informacijama.

Okrivljeni je potom otuđio preko 1.200 eura i pobjegao.

Službenici Odjeljenja bezbjednosti Podgorica, naveli su u odgovoru za CIN-CG da su postupali i po jednom zahtjevu, dobijenom od Osnovnog državnog tužilaštva u Podgorici, koji se odnosio na prijavu protiv tri službenice PCG. Nakon preduzetih mjera i radnji, tom tužilaštvu dostavljena su prikupljena obavještenja sa dokumentacijom vezano za taj slučaj.

Torbe teške i do 20 kilograma

Poštanskim radnicima zbog prirode posla može biti ozbiljno ugroženo zdravlje. Uniforme bi poštarima trebalo da budu zamijenjene na svake dvije godine, ali ih oni, kako CIN-CG saznaje, nijesu dobili već nekoliko godina. Nemaju ni adekvatnu zaštitnu opremu za kišu.

Zakonom o poštanskim uslugama nije regulisana težina poštanske torbe. Ograničena je samo težina pojedinačne pošiljke na dva kilograma.

Poštanska torba može biti izuzetno teška, čak i do 20 kilograma. Većina poštara poslije izvjesnog vremena ima problema sa zdravljem zbog nje.

“Imam preko 40 godina, a u pošti radim 10 godina. Imam zakrivljenje kičme, a i rame mi je jedno spušteno baš zbog torbe”, kaže jedan od CIN-CG-ovih sagovornika.

“Nama su, pored težine, veliki problem i kabaste pošiljke sa interneta koje nijesu teške, ali ih nemamo gdje staviti na motor, pa rizikujemo da nam ih neko ukrade dok stoje u kesi na motoru, jer ne mogu stati u kofer”, navodi on.

Nabavku kofera čekaju već duže vrijeme, pa ih pola poštara i nema. Tender je tek raspisan.

Dostavnu mrežu PCG čini 307 poštara - dostavljača, koji svoju djelatnost obavljaju putem 47 dostavnih pošta, navodi se Izvještaju o radu ifinansijskom poslovanju za 2022. godinu. Izvještaj za 2023. još nije objavljen.

U Strategiji razvoja poštanske djelatnosti u Crnoj Gori za period od 2024. do 2028. godine navodi se da je Crna Gora u potpunosti usaglasila svoju regulativu u oblasti poštanske djelatnosti sa zakonodavstvom Evropske unije (EU).

Ali, kako kažu radnici sa kojima je CIN-CG razgovarao, Crna Gora još ne poštuje propisane regulative. Oni imaju primjedbe i na radno vrijeme. Direkcija i cijela upravna zgrada rade od ponedeljka do petka, a poštanske poslovnice od ponedeljka do subote. Ni u pojedinim državama regiona, koje su članice EU, Hrvatskoj i Sloveniji, pošte ne rade subotom.

Postoji nekoliko direktiva EU koje se odnose na poboljšavanje radnih uslova i prava radnika, uključujući smjernice koje se odnose na radno vrijeme, bezbjednost i zdravlje na radu, kao i prava na jednakost i nediskriminaciju.

EKIP je uočio povećan broj žalbi korisnika usluga poštanskih operatora u Crnoj Gori. One su se u najvećem broju odnosile na zadržavanje poštanskih pošiljaka zbog carinske procedure, produženje roka uručenja, uručenje odlaznih poštanskih pošiljaka u međunarodnom poštanskom saobraćaju, problema u procesu sortiranja, odnosno prerade, a zatim i problema u uručenju međunarodnih poštanskih pošiljaka poštanskog operatora PCG i slično.

( Kristina Radović )