Sent Luis 1904 - „američke” Igre

Nakon Atine i Pariza, Međunarodni olimpijski komitet donio je odluku da organizaciju trećih Olimpijskih igara povjeri američkom kontinentu, i to “vjetrovitom gradu” - Čikagu.

Ispostavilo se da je napravljena greška - malo takmičara iz Evrope se usudilo da krene na tako dalek put preko Atlantskog okeana, mnogi nisu ni imali novca dok je Stari kontinent bio gotovo u potpunosti zaokupljen rusko-japanskim ratom.

Epilog - ogromna većina od 651 učesnika bili su Amerikanci, a takmičilo se samo šest žena. U čak 49 od ukpuno 91 discipline, dakle više od pola, učestvovali su samo sportisti iz SAD. Zato Igre u Sent Luisu mogu i da se nazovu američkim Olimpijskim igrama - figurativno, a skoro i doslovno.

Drugu grešku napravio je tadašnji američki predsjednik Teodor Ruzvelt, koji je odlučio da organizaciju Igara iz Čikaga prebaci jugozapadno - u “rječni grad” Sent Luis, na obali Misisipija. O pravim razlozima ove selidbe može samo da se nagađa, ali se pretpostavlja da je to urađeno kako bi se olakšala organizacija - Sent Luis je, naime, baš tih dana bio domaćin velikog Svjetskog sajma, u to vrijeme najvažnije manifestacije na planeti. Baš kao u Parizu četiri godine ranije, a loša iskustva nisu opametila organizatore.

Olimpijska nadmetanja opet su trajala četiri i po mjeseca i potpuno su se stopila u opštem “vašaru” Svjetskog sajma, bila su gotovo u drugom planu.

Nakon Sent Luisa, osnivač modernog olimpijskog pokreta, francuski baron Pjer de Kuberten, javno se zalagao da Olimpijske igre ubuduće organizuju samo evropski gradovi i države. Posljedica - narednih pet Igara održano je u Evropi (London 1908, Stokholm 1912, Antverpen 1920, Pariz 1924, Amsterdam 1928), prije nego što se olimpijski karavan napokon 1932. “vratio” u Los Anđeles.

OI u Sent Luisu pamtiće se po tome što su se prvi put u istoriji olimpizma takmičili sportisti iz Afrike.

Bili su to Len Taunjan i Jan Mašijani - obojica iz Južnoafrikče republike. U Sent Luis su, međutim, doputovali kako bi učestvovali na Svjetskom sajmu, a slobodno vrijeme su iskoristili da se takmiče u maratonu.

Upravo je takmičenje u maratonu, održano po velikoj vrućini, donijelo najveće kontroverze, baš kao i četiri godine ranije u Parizu. Amerikanac Fred Lorc osvojio je prvo mjesto, čak mu je i dodijeljena zlatna medalja, ali je kasnije diskvalifikovan jer je, po svjedočenju brojnih takmičara, 17 kilometara trase prešao automobilom koji je vozio njegov menadžer! Lorc je priznao prevaru i kazao da je želio samo da se našali.

Zlato je naknadno dodijeljeno Tomasu Hiksu, takođe Amerikancu, koji je drugi prošao kroz cilj. Ni on, međutim, nije bio “cvjećka”. Utvrđeno je, naime, da je tokom maratona uzeo nekoliko doza biljnog alkaloida strihina (popularnog mišomora), a drmnuo je i nekoliko čašica konjaka. Kolabirao je odmah po prolasku kroz cilj, a ljekari su mu jedva spasili život. Iako je ovo bio prvi slučaj, odnosno preteča dopinga u olimpijskim pokretu, Hiks je zadržao zlatnu medalju. Strihin je danas na listi zabranjenih sredstava.

Pravda, međutim, nije zadovoljena, jer je kubanski poštar Feliks Karbahal, koji je prosio po Havani kako bi sakupio sredstva da stigne do Sent Luisa, završio tek četvrti iako je vodio veći dio trke. Usporili su ga stomačni grčevi, jer je tokom takmičenja pojeo nekoliko jabuka, i to na praznom stomaku - cijelih 40 sati prije početka trke nije, naime, uzimao ništa da jede.

Upkos ovim problemima, i Sent Luis je zaslužan za nastavak i dodatni razvoj olimpijskog pokreta. Na programu su se našle i neke nove discipline, kao što su boks, rvanje slobodnim stilom i desetoboj, a fudbal i košarka su bili prisutni kao demonstrativni sportovi. Skokovi iz mjesta - uvis, udalj i troskok, definitivno su otišli u istoriju. U Sent Luisu su prvi put dijeljene nagrade za prva tri mjesta (zlato, srebro, bronza).

Najuspješniji takmičar bio je američki invalid Džordž Ejser, koji je sa drvenom protezom na lijevoj nozi osvojio tri zlatne, dvije srebrne i jednu bronzanu medalju u atletskim disciplinama. Po tri zlata osvojili su i američki atletičari Rej Ivri i Arčki Han (čuveni “meteor iz Milvokija”, pobjednik u trkama na 60, 100 i 200 metara), kao i legendarni kubanski mačevalac Ramon Fonst.

Amerikanci su osvojili čak 239 medalja (79 zlatnih, 82 srebrne i 79 bronzanih), ispred Njemačke sa 13 (4 - 4 - 5) i Kube sa devet (4 - 2 - 3).

( Danilo Mitrović )