Čiji je posao novi ID građana

Ministarstvo unutrašnjih poslova (MUP) kao moguću prepreku procesu digitalizacije u Crnoj Gori vidi to što nije definisan i pravni osnov za korišćenje identifikacionog broja - identifikatora za građane, koji je trebalo da zamijeni matični broj, a upravo je nadležnost tog resora da taj pravni osnov obezbijedi.

To smatraju u Ministarstvu javne uprave (MJU), koje vodi Maraš Dukaj.

“Budući da je nadležnost MUP-a određivanje identifikacionog broja, smatramo da je i nadležnost tog Ministarstva i njegovo normativno prepoznavanje”, rekli su “Vijestima” iz MJU.

Pitanje pravnog osnova kojim bi se uredilo korišćenje identifikacionog broja (ID), problematizovali su iz resora unutrašnjih poslova, odgovarajući prije nekoliko dana na pitanja “Vijesti” o četiri godine od početka izdavanja elektronske lične karte i servisima koji su pratili taj dokument. Pored ostalog, “Vijesti” su pitale i o eventualnim preprekama za proces digitalizacije u Crnoj Gori.

Tada su iz resora, koji vodi Danilo Šaranović, rekli da kao jednu od prepreka u procesu digitalizacije vide to što ne postoji pravni osnov za korišćenje identifikacionog broja.

Identifikacioni broj svaki građanin Crne Gore, pored ostalog, dobija preuzimanjem nove, elektronske lične karte (eLK). Taj osmocifreni broj dobija se u papirnom formatu i građani ga, kad preuzimaju novu ličnu, nisu često ni svjesni, iako je početna ideja uvođenja tog broja bila da u upotrebi i registrima zamijeni matični broj.

“Zakonom o elektronskoj identifikaciji i elektronskom potpisu, čije je donošenje u nadležnosti MJU... članom 16 propisano je, između ostalog, i da kvalifikovani sertifikat za elektronski potpis, pored drugih, podataka sadrži i identifikacioni broj potpisnika, koji određuje organ državne uprave nadležan za unutrašnje poslove, odnosno ovo Ministarstvo. Međutim, bez obzira na to što je Zakonom propisan identifikacioni broj, istim nije propisan pravni osnov za korišćenje identifikacionog broja od strane državnih organa u vršenju svojih poslova, provajdera sertifikata za elektronske servise u Crnoj Gori, kao i ostalih zainteresovanih pravnih lica”, rekli su prije nekoliko dana iz MUP-a i dodali da, u tom smislu, “eventualna prepreka u procesu digitalizacije jeste nedefinisanost pravnog osnova za korišćenje identifikacionog broja”.

U resoru javne uprave, međutim, smatraju da je upravo posao MUP-a da to pitanje normativno uredi.

“Zakon o ličnoj karti, za čiju izradu, kao i praćenje primjene je zadužen MUP, donijet je 2019. godine. U skladu sa članom 1 ovog Zakona, lična karta može se koristiti za elektronsku identifikaciju, elektronsko potpisivanje i druge namjene utvrđene zakonom, a njen sadržaj određen je odredbama člana 6 ovog zakona. Nakon donošenja ovog zakona, MJU pružilo je podršku MUP-u, kako bi se u Zakonu o elektronskoj identifikaciji i elektronskom potpisu, čije izmjene i dopune su bile u toku, a nakon donošenja Zakona o ličnoj karti, stvorio pravni osnov za upotrebu identifikacionog broja, koji određuje MUP, kao i osnov za donošenje podzakonskog akta kojim bi MUP bliže uredio to pitanje”, rekli su iz resora Maraša Dukaja.

MJU je, kako su dodali, nakon toga, pružilo podršku resoru unutrašnjih poslova “kao prelazno rješenje”:

“MJU, nakon usaglašavanja Predloga zakona o izmjenama i dopunama Zakona o elektronskoj identifikaciji i elektronskom potpisu sa Evropskom komisijom, i dobijanja pozitivnog mišljenja EK, a koji Zakon se usklađuje sa Uredbom (EU) br. 910/2014 Evropskog parlamenta i Savjeta od 23. jula 2014. o elektronskoj identifikaciji i uslugama povjerenja za elektronske transakcije na unutrašnjem tržištu i stavljanju izvan snage Direktive 1999/93/EZ, koja pored ostalog uređuje i sadržaj kvalifikovanog certifikata za elektronski potpis (a u koji nije uključen IB), u duhu dobre međuinstitucionalne saradnje pružilo podršku MUP-u, kao prelazno rješenje, budući da je MUP već bio najavio izdavanje elektronskih ličnih karti sa IB”, rekli su iz resora javne uprave i dodali “sve to do prvih izmjena i dopuna Zakona o centralnom registru stanovništva”, čije je izmjene najavio MUP.

Iz MJU su kazali da je uvođenje identifikacionog broja “od izuzetnog značaja za rad Poreske uprave”.

“Posebno iz razloga upotrebe IB za fizička i pravna lica, o čemu se Poreska uprava više puta obraćala MUP-u. Dodatno, odredbom člana 1 Zakona o centralnom registru stanovništva propisuje da se tim zakonom utvrđuje sadržina centralnog registra stanovništva Crne Gore, razmjena, vođenje, održavanje, čuvanje i korišćenje podataka, određivanje i upotreba lične identifikacione oznake i uređuju druga pitanja od značaja za centralni registar stanovništva. Shodno svemu navedenom, budući da je nadležnost MUP-a određivanje IB-a, smatramo da je i nadležnost tog Ministarstva i njegovo normativno prepoznavanje”, rekli su iz resora Dukaja.

Kako su dodali, Ministarstvo javne uprave, “u duhu usaglašavanja regulative Crne Gore sa EU regulativom mora usklađivati propise u domenu svoje nadležnosti”.

“A što ne podrazumijeva uređivanje identifikacionog broja, budući da to nije predmet nove eIDAS Regulative. Na MUP-u je da procijeni da li je uređivanje identifikacionog broja predmet Zakona o centralnom registru stanovnistva, Zakona o ličnoj karti ili eventualno posebnog Zakona o identfiikacionom broju, kako je i više puta predlagano od strane MJU i Savjeta za elektronsku upravu. Na ovaj način, MUP bi za identifikacioni broj koji i određuje, stvorio osnov za širu upotrebu tog broja za potrebe institucija, organizacija i slično. Sve ovo bi se odrazilo i na ubrzani razvoj elektronskih servisa i efikasniju javnu upravu, čemu svi težimo”, kazali su iz MJU.

Kako su dodali, MJU je “horizontalni nosilac procesa digitalizacije i razvoja elektronske uprave”.

“Te definiše okvire i pravce razvoja elektronske uprave u Crnoj Gori i pruža tehničku podršku kroz implementaciju ključnih dijeljenih sistema. Razvoj elektronskih usluga, odnosno digitalizacija procesa, je isključivo u nadležnosti resornih organa u čijoj nadležnosti su konkretne životne oblasti/usluge i isti određuju nivo elektronske identifikacije za njihovu upotrebu”, poručili su iz Ministarstva kojim rukovodi Maraš Dukaj.

Izdavanje elektronske lične karte, koja na čipu sadrži identifikacioni broj građana, trebalo je da počne u martu 2020, ali je zbog koronavirusa, izdavanje kasnilo tri mjeseca. Rok za zamjenu starih dokumenata je april 2025.

Četiri godine čekanja

Uredba o načinu određivanja identifikacionog broja usvojena je u februaru 2020. Prema Uredbi, identifikacioni broj sastoji se od osam cifara koje se ne odnose na lične podatke lica razvrstanih u tri grupe.

Može da ga dodijeli državni organ ili fizičko, odnosno pravno lice, koje je ovlašteno za izdavanje kvalifikovanog sertifikata za elektronski potpis, odnosno organ države ovlašten za izdavanje i sertifikata za elektronsku identifikaciju. Dodjeljuje se na zahtjev, odnosno po službenoj dužnosti, kada taj broj građanin dobija sa novom elektronskom ličnom kartom.

Novi identifikacioni broj nalazi se na čipu eLK, nije vidljiv, osim mašinskim očitavanjem. Lična karta, međutim, a to propisuje zakon, i dalje sadrži JMB, vidljiv i štampan na poleđini tog dokumenta.

U vrijeme kad je usvojena Uredba o identifikacionom broju, na čelu MUP-a bio je Mevludin Nuhodžić. Tada je iz tog resora saopšteno da će zahvaljujući uvođenju tog podatka “Crna Gora smanjiti administrativno opterećenje za građane”, a da će ujedno “biti zaštićen i JMBG”.

Vlada Duška Markovića utvrdila je 2020. Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o centralnom registru stanovništva, kojim nije mijenjana uloga JMB, niti je predlog prepoznavao novi ID kao mogući identifikator građana. Taj predlog arhiviran je nakon parlamentarnih izbora u avgustu 2020, ali je još u vrijeme dok se o njemu raspravljalo, tadašnji Direktorat za elektronsku upravu i informatičku bezbjednost dao mišljenje da bi trebalo da se dopuni odredbama “koje se odnose na uvođenje novog IB građana u cilju omogućavanja javne upotrebe tog broja saglasno GDPR (General Data Protection Regulation) uredbi EU”.

( Damira Kalač )