Amsterdam 1928 - prve „Koka-koline” Igre

Belgijanac Anri de Baje Latur naslijedio je francuskog barona Pjera de Kubertena na čelu Međunarodnog olimpijskog komiteta, a izbor Amsterdama za domaćina 9. Olimpijskih igara bio je najlakši mogući - glavni grad Holandije je, naime, bio jedini prijavljeni kandidat.

Baš kao Pariz četiri godine ranije, ni Amsterdam nije uspio da vrati uložena sredstva u organizaciju (u Igre je upumpano za to vrijeme enormnih 1,83 miliona dolara), ali su gubici bili znatno manji. Najviše zahvaljujući “Kola-koli”, kompaniji koja se prvi put pojavila kao sponzor i koja je kroz istoriju vjerovatno uložila najviše novca u razvoj olimpijskog pokreta.

Neobično je bilo na otvaranju Igara, jer prvi put do tada šef države domaćina nije prisustvovao ceremoniji. U ovom slučaju šefica, kraljica Vilhemina, je poslala svog izaslanika, princa Hendrika. U Amsterdamu je i prvi put zapaljena olimpijska baklja, a Igre su, u poređenju sa sadašnjim okolnostima, trajale dugo, predugo - od 17. maja do 12. avgusta.

“Labudovu pjesmu” imale su legende Olimpijskih igara, prije svih finski atletičari Pavo Nurmi i Vile Ritola, kao i američki plivač Džoni Vajsmiler. Oni su, uprkos nekim prognozama, vezanim prije svega za njihove godine, odoljeli svim iskušenjima i osvojili nove medalje - posljednje u bogatoj olimpijskoj kolekciji.

Nurmi je pobijedio u trci na 10.000 metara i osvojio deveto zlato (ima i dva srebra), ali u nekim drugim disciplinama morao je da čestita zemljacima - Ritola ga je, naime, pobijedio u trci na 5.000 metara, dok je u trci na 3.000 s preponama zaostao skoro 10 sekundi za Fincem Tivom Lukolom.

Vajsmiler, koji se kasnije proslavio kao glumac u filmovima o čuvenom strip junaku Tarzanu, odbranio je zlato u trkama na 100 metara i štafeti 4x200 slobodnim stilom.

Kraljevina Jugoslavija je u Amsterdamu učestvovala sa do tada rekordna 34 takmičara, u šest sportova (atletika, fudbal, mačevanje, biciklizam, gimnastika i rvanje), a osvojila je, takođe do tada rekordnih - pet medalja. Takav učinak ponovljen je tek 36 godina kasnije u Tokiju.

Svih pet medalja osvojili su gimnastičari - zlato je ponovo uzeo Leon Štukelj, u disciplini krugovi, srebro je pripalo Josipu Primožiču na razboju, dok je bronzu osvojio Stane Derganc u preskoku. Bronze su takođe pripale muškom timu i Štukelju, u disciplini višeboj.

Svijet je u Amsterdamu upoznao talentovanog 20-godišnjeg kanadskog atletičara Parsija Vilijamsa, koji se pojavio gotovo niotkuda i ušao u legendu - iznenadio je, naime, sve favorite u najatraktivnijim, sprinterskim disciplinama na 100 i 200 metara.

Kada je u pitanju atletika, prvi put su se u tom sportu takmičile pripadnice ljepšeg pola, nadmetavši se u pet disciplina. Amerikanka Beti Robinson osvojila je zlato na 100 metara, iako je trčala tek četvrti put u karijeri.

Dvije velike olimpijske serije su, takođe, započete u Holandiji 1928.

Reprezentacija Indije u hokeju na travi pobijedila je Holandiju u finalu sa 3:0 i osvojila prvo, od čak šest uzastopnih zlata. Reprezentacija Mađarske u mačevanju se, takođe, popela na pobjednički podijum koji je “okupirala” i na šest narednih Olimpijskih igara, a s njega se spustila tek u Tokiju 1964!

Prvi put u istoriji zlatnu medalju osvojio je atletičar iz Azije, Japanac Mikio Oda, dok Francuzi nisu dozvolili da se svira “Marseljeza” kada je Alžirac Mohamed el Kafi, trčeći pod francuskom zastavom, osvojio zlato u maratonu.

Sjedinjene Američke Države su sa 22 zlatne, 18 srebrnih i 16 bronzanih medalja ponovo bile najuspješnija nacija, ispred Njemačke (10 - 7 - 14), Finske (8 - 8 - 9), Švedske (7 - 6 - 12).

( Danilo Mitrović )