Los Anđeles 1932 - prave Igre u godinama krize

Bilo je to doba velike ekonomske krize, koja se iz Sjedinjenih Američkih Država prenijela na cijeli svijet, ali su Amerikanci u Los Anđelesu 1932. mnogo uspješnije organizovali Olimpijske igre nego što je to bio slučaj u Sent Luisu 28 godina ranije.

Neki proračuni, koji doduše nikada javno nisu objavljeni, govore da su organizatori ostvarili profit od milion dolara, što je sušta suprotnost u odnosu na prethodne Igre, u Amsterdamu i posebno u Parizu.

Ekonomska kriza je, međutim, ostavila traga na drugi način, kao i udaljenost Kalifornije od ostatka svijeta, prije svega Evrope - na Igrama su, naime, nastupila samo 1.332 takmičara, što je gotovo upola manje nego u Holandiji četiri godine ranije.

Najslikovitiji primjer je Kraljevina Jugoslavija, koja je imala samo dvojicu takmičara u atletici - u pitanju su zubar iz Zagreba Veljko Narandžić i profesor iz Zemuna Vilim Mesner, koji su o svom trošku otputovali u Kaliforniju nakon što je Jugoslovenski olimpijski komitet (JOK) zbog ekonomske krize odbio da finansira put bilo kojeg takmičara.

Narandžić se nadmetao u bacanju koplja i zauzeo je pretposljednje mjesto u kvalifikacijama, dok se Mesner povrijedio uoči takmičenja i nije upisao nastup.

Dakle, jedan takmičar, koji je stigao o svom trošku, ali je Jugoslavija barem sačuvala kontinuitet učešća na Olimpijskim igrama.

U Los Anđelesu je prvi put u istoriji olimpizma izgrađeno olimpijsko selo, sa 550 dvosobnih kućica, ali su u njima bili smješteni samo muški takmičari. Dame su boravile u hotelu imena “Čepmen park”.

Izgrađen je i fantastičan stadion, “Koliseum”, koji je tokom ceremonije svečanog otvaranja primio svih 105 hiljada gledalaca. Instalirane su i kamere za foto-finiš na atletskim takmičenjima, pa je na takvim, modernijim Olimpijskim igrama nego ranije oboreno čak 18 svjetskih rekorda, uprkos manjem broju takmičara.

Ni na jednim prethodnim Igrama nije postavljeno toliko rekorda.

Nevjerovatna dominacija Japanaca obilježila je muški plivački program. Predvođeni fenomenalnim Jasušijem Mizakijem, plivači iz Zemlje izlazećeg sunca osvojili su pet od šest mogućih zlatnih medalja (ukupno 11 medalja u šest disciplina), a čast Amerikanaca spasio je Baster Kreb, trijumfom u trci na 400 metara slobodnim stilom.

Amerikanke su, međutim, dominirale u ženskom plivačkom programu, osvojivši četiri od pet mogućih zlatnih odličja. Najuspješnija je bila Helen Medison sa tri zlata - u trkama na 100 i 400 metara slobodno, kao i štafeti 4x100 metara.

Domaći takmičari i takmičarke, očekivano, dominirali su u atletici, gdje su uzeli 17 od mogućih 29 zlatnih medalja (11 muškarci, pet žene). Bilo im je, međutim, mnogo lakše pošto za rivala nisu imali legendarnog Finca Pava Nurmija. Ovaj šampion, osvajač devet zlatnih olimpijskih medalja, želio je da učestvuje i u 35. godini, ali je odlukom nadležnih istanci MOK-a, u skladu sa tadašnjim krutim amaterskim načelima, bio doživotno diskvalifikovan. Ustanovljeno je, naime, da je 1925. godine za 55 nastupa u dvoranama širom Amerike naplatio više od 250 hiljada dolara, što je u to vrijeme bio basnoslovan novac.

Amerikanac Edi Tolen pobijedio je u trkama na 100 i 200 metara, dok je njegov zemljak Henri Kar postavio novi rekord na 400 metara (46,2), koji je oboren tek 16 godina kasnije.

U Los Anđelesu se pojavio i junak Igara iz Stokholma 1912. Džim Torp, kome je MOK zbog profesionalnog bavljenja bejzbolom oduzeo zlatne medalje u modernom petoboju i desetoboju. Šta je, međutim, 45-godišnji Amerikanac indijanskog porijekla radio u LA? Bavio se novinarstvom, izvještavajući za neke od najuticajnijih američkih medija.

Očekivano, najviše medalja u Los Anđelesu osvojili su Amerikanci (41 zlatna, 32 srebrne, 30 bronzanih), ispred Italije (12 - 12 - 12), Francuske (10 - 5 - 4), Švedske (9 - 5 - 9)...

( Danilo Mitrović )