Najveće prijetnje biodiverzitetu urbanizacija, sječa šuma i klimatske promjene

Najveće prijetnje biodiverzitetu Crne Gore su uništavanje vrsta i njihovih staništa, urbanizacija, sječa šuma i klimatske promjene, ocijenili su sagovornici agencije MINA i poručili da je pravi trenutak da se zaustavi dalja degradacija prirode.

Govoreći o ključnim ekosistemima i vrstama od posebnog značaja za zaštitu u Crnoj Gori, iz Agencije za zaštitu životne sredine rekli su da od 2017. godine vrše mapiranje staništa i vrsta u cilju proglašenja Nature 2000 mreže, odnosno ekološke mreže Evropske unije (EU).

„Natura 2000 mreža se bazira na očuvanju staništa i vrsta koja su prepoznata Direktivom o habitatima, čija je potpisnica Crna Gora“, naveli su iz Agencije i dodali da je država uspostavila Emerald mrežu, čije ažuriranje je u toku.

Iz Agencije su rekli da Crna Gora implementira Konvenciju za očuvanje evropske divlje flore i faune i njihovih prirodnih staništa (Bernska konvencija), koja predstavlja glavni instrument zaštite biljnog životinjskog svijeta, kao i njihovih staništa.

Odgovarajući na pitanje koji su ekosistemi i vrste od posebnog značaja za zaštitu u Crnoj Gori, iz Agencije su rekli da su to one vrste koje su zaštićene na nacionalnom nivou.

„U toku je ažuriranje liste vrsta zaštićenih na nacionalnom nivou čiji će broj, na osnovu naučnih saznanja, biti neuporedivo veći u odnosu na listu koja je trenutno na snazi“, dodali su iz Agencije.

Oni su, kako je saopšteno, uradili Crvene liste ptica, dnevnih leptira, vodozemaca i gmizavaca, dok se do kraja godine očekuje završetak Crvene liste riba, biljaka i gljiva, koje su odredile/ili će odrediti status kritično ugroženenih, ugroženih biljnih i životinjskih vrsta kojima je potrebna prioritetna zaštita.

Iz Agencije su kazali da se radi i na jačanju zakonske infrastrukture koja će obezbijediti efikasnije mjere zaštite.

Upitani o Nacionalnoj strategiji biodiverziteta, iz Agencije su pojasnili da se tim dokumentom određuju dugoročni ciljevi i smjernice očuvanja biološke i predione raznovrsnosti.

Strategija sadrži više smjernica, a među njima su opis stanja prirode i prirodnih vrijednosti, strateški ciljevi zaštite prirode sa indikatorima sprovođenja, smjernice za očuvanje zaštićenih prirodnih dobara i zaštitu ekosistema.

Odgovarajući na pitanje koje su najveće prijetnje biodiverzitetu, iz Agencije su kazali da je to uništavanje vrsta i njihovih staništa, urbanizacija, sječa šuma, zagađenje upotrebom hemijskih sredstava za poljoprivredu, deponije na obalama rijeka, invazivne vrste, klimatske promjene.

Oni su dodali i da na biodiverzitet utiče i to što u mnogim opštinama još nema sistema za prečišćavanje otpadnih voda.

Govoreći o tome kako će se strategija uskladiti s međunarodnim obavezama i konvencijama, iz Agencije su kazali da je Globalni okvir za biodiverzitet donijet 2022. godine u Montrealu, bio usmjeren da odgovori na globalni izvještaj o procjeni biodiverziteta i ekosistemskih usluga.

Iz Agencije su rekli da je svrha globalnog okvira za biodiverzitet, da se uz pomoć vlada, podnacionalnih i lokalnih vlasti, uz uključenost cijele društvene zajednice, postignu rezultati navedeni u viziji, misiji, dugoročnim ciljevima i ciljevima.

„I time se doprinese postizanju tri cilja Konvencije - očuvanje biodiverziteta, održivo korišćenje njegovih komponenti i pravična raspodjela dobiti koje proističu od genetičkih resursa”, rekli su iz Agencije.

Oni su naveli da Nacionalna strategija biodiverziteta podrazumijeva implementaciju ciljeva globalnog okvira za biodiverzitet, EU strategije o biodiverzitetu, kao i Zakona o obnovi prirode EU.

Strateški pristup u zaštiti biodiverziteta do 2030. godine, kako je rečeno iz Agencije, podrazumijeva efektivno očuvanje najmanje 30 odsto zemljišta, kopenenih voda i mora, obnovu najmanje 30 odsto svih degradiranih ekosistema.

Strateški pristup obuhvata i planiranje i upravljanje svim područjima na održivom nivou radi smanjenja gubitka biološke raznovrsnosti i zaustavljanje izumiranja vrsta.

Među strateškim principima su i zaštita genetičke raznovrsnosti i upravljanje konfliktima između humane populacije i divljih vrsta, osiguranje održivog, sigurnog i legalnog iskorišćavanja i trgovine divljim vrstama, smanjenje unošenja invazivnih vrsta 50 odsto i smanjenje njihovog uticaja.

Iz Agencije su dodali da strateški princip obuhvata i smanjenje zagađenja do nivoa koji neće biti štetan za biološku raznovrsnost i smanjenje uticaja klimatskih promjena na biološku raznovrsnost i izgradnju otpornosti.

Oni su kazali da je Crna Gora zemlja koju odlikuje bogatstvo biodiverziteta i relativno dobra očuvanost prirode.

„Posljednji je trenutak da se zaustavi dalji proces degradacije, i pokrenu svi raspoloživi mehanizmi koji će doprinijeti očuvanju, a zatim i unaprijeđenju prirode, što je naša najveća vrijednost čija cijena svakim danom sve više raste“, poručili su iz Agencije.

Oni su rekli da se strategija donosi na period od pet godina, a da novi zakon koji je u izradi, predviđa period od deset godina.

Milica Kandić iz nevladine organizacije (NVO) Parkovi Dinarida, odgovarajući na pitanje kako nadležni mogu da utiču na očuvanje biodiverziteta u kontekstu klimatskih promjena, rekla je da je neophodno da se na nivou zaštićenih područja odrede zone osjetljive na klimatske promjene.

„Da se definišu i sprovode mjere prilagođavanja i ublažavanja klimatskih promjena, da se radi monitoring i evaulacija predviđenih mjera“, dodala je Kandić.

Kandić je navela da se prema šestom izvještaju Međuvladinog panela za klimatske promjene, ekosistemi Mediterana smatraju kao kritična zona, odnosno među najugroženijim od posljedica klimatskih promjena.

„Ekstremne hidrometerološke pojave poput dugotrajnih suša i visokih temperatura dovode do sve češćih požara i smanjenja vodnog bilansa, što direktno utiče na očuvanost vodenih i šumskih ekosistema”, rekla je Kandić.

Prema njenim riječima, ostali ekosistemi, kao što su vlažna staništa, visokoplaninski predjeli i pašnjaci, kraški predjeli, priobalni i morski ekosistemi i ostali, iako zastupljeni u manjem obimu, jednako važni i jednako ranjivi i osjetljivi na klimatske promjene.

Kandić je kazala da priobalna vlažna staništa, lagune i ušća, morske pećine, plaže, pješčane dine i priobalni izvori pitke vode, biće ugroženi usljed rasta nivoa mora, olujnih vjetrova i prodora mora u kopno.

Ona je rekla da su Parkovi Dinarida uključeni u izradu Nacionalne strategije biodiverziteta.

„Strategija treba da da smjernice za očuvanje biodiverziteta ali i integriše globale ciljeva za povećanje zaštiženih područja na 30 odsto do 2030, što je veoma važno za ublažavanje klimatskih promjena“, poručila je Kandić.

Kandić je kazala je da klimatske promjene predstavljaju jedan od najvećih izazova čovječanstva i planete Zemlje.

Ona je rekla da usljed klimatskih promjena dolazi do ekstremnijih uticaja abiotičkih i biotičkih faktora koji direktno utiču na prirodne ekosisteme.

„Posljedice klimatskih promjena su povećanje temperature, povećan intenzitet i trajanje sušnih perioda, veoma česte ekstremne padavine i poplave, požari, zatim rast nivoa mora, ekspanzija štetočina i biljnih bolesti”, dodala je Kandić.

Ona je kazala da izrazito dugi sušni periodi i požari imaju veliki uticaj na šumske ekosisteme, a koji se manifestuje sušenjem šuma, požarima, pojavom štetnih organizama.

“Insekti kao organizmi koji zavise od temperature imaće bolje uslove za razvoj usljed očekivanog rasta temperature, kroz npr. povećanje broja generacija”, pojasnila je Kandić.

Ona je dodala da će odumiranje stabala imati za posljedicu povećanje populacija saprofitnih gljiva, ali i insekata koji se hrane na odumirućem i mrtvom materijalu.

“Klimatske promjene direktno utiču na morske ekosisteme kroz povećanje temperature mora ali i kisjelosti odnosno pH vrijednosti mora“, rekla je Kandić.

Ona je dodala da usljed povećanja temperature mora, Jadransko more postaje toplije a samim tim i prihvatljivije stanište za vrste iz Crvenog mora, poput vrste riba lav, koje u Jadranskom moru postaju invazivne.

„Riba lav brzo se razmnožava, predatorska vrsta i očekuje se da će njena brojnost biti veća u budućnosti, što direktno utiče na autohtoni riblji fond”, kazala je Kandić.

Ona je istakla važnost očuvanja kernje i hobotnice, za koje neki naučnici smatraju da su prirodni regulatori brojnosti populacije ribe lav.

( MINA )