London 1948 - leteća domaćica Fani Blankers Koen

Na ruševinama Drugog svjetskog rata organizovane su Olimpijske igre u Londonu 1948. godine.

Englezi su oskudijevali u svemu, baš kao i većina razorenih zemalja nakon do tada nezabilježenog vojnog sukoba, ali su i pored toga na sjajan način organizovali OI i nastavili olimpijski pokret, koji je zbog ratnog plamena bio prekinut na 12 godina. Za razliku od antičkih vremena, kada su za vrijeme Olimpijskih igara zaustavljani ratovi, u modernom dobu su zbog ratova zaustavljane Igre.

Organizacija XII Olimpijade, 1940. je prvo povjerena Tokiju, ali je nakon izbijanja Drugog japansko-kineskog rata dodijeljena Helsinkiju. Izbio je, međutim, Drugi svjetski rat, Igre su otkazane, a optimisti u Međunarodnom olimpijskom komitetu su odlučili da manifestaciju organizuje London - 1944. Britanska prijestonica jeste organizovala Igre, ali tek kada su se stekli geopolitički uslovi - moralo je, naime, da protekne još četiri godine...

MOK je zabranio učešće sportistima iz Njemačke i Japana, zemljama koje su se nalazile pod savezničkom okupacijom. Nije bilo ni sportista iz SSSR-a, jer ta velika zemlja, iako pobjednik u ratu, nije bila član MOK-a. Prvi put su, međutim, kao nezavisne zemlje učestvovale Indija i Pakistan.

Olimpijske igre u Londonu su, infrastrukturno, bile samo blijeda sjenka Igara u Berlinu 12 godina ranije, jer zbog rata nije bilo novca za izgradnju olimpijskog sela, objekata i stadiona, kao ni za putovanja, ali su takmičenja barem bila oslobođena političkog i nacionalističkog predznaka, kao u Hitlerovo doba 1936.

Nova, komunistička Jugoslavija u London je poslala 96 takmičara u sedam sportova, a najviše su se istakli fudbaleri, koji su predvođeni Stjepanom Bobekom, Rajkom Mitićem i Zlatkom Čajkovskim osvojili srebrnu medalju. U finalu su izgubili od Švedske 3:1, predvođene asovima kao što su bili Gunar Gren, Gunar Nordal i Nils Lidholm. Jugoslavija je prije finala pobijedila Luksemburg sa 6:1, te Tursku i Veliku Britaniju sa po 3:1.

Srebrnu medalju osvojio je i atletičar Stevan Gubijan, u disciplini bacanje kladiva. Malo je nedostajalo da se ovaj član beogradskog Partizana uopšte ne plasira u finale, jer su sudije propustile da zabilježe njegov najbolji hitac u kvalifikacijama. On je priznat tek nakon intervencije rukovodstva jugoslovenskog tima. Gubijan je, inače, te 1948. uveo novu tehniku bacanja kladiva, koja se i danas koristi, jer je izbacao hitac tek nakon četvrtog okreta. Snažniji i krupniji takmičari nekada su izbacali kladivo nakon drugog ili trećeg okreta.

U Londonu su nastupila i dvojica crnogorskih atletičara, braća Mirko i Dušan Vujačić, oba u bacanju koplja.

Olimpijske igre 1948. godine nisu donijele neke heroje za pamćenje, takmičare koji bi nastavili kontinuitet, definitivno zbog toga što je došlo do prekida u održavanju Igara, a propalo je nekoliko generacija. Pamti se da su nakon pauze od 12 godina samo dva takmičara odbranila zlatne olimpijske medalje u pojedinačnim disciplinama - mađaraska mačevalka Ilona Elek i Jan Brzak, češki reprezentativac u kanuu.

Igre su, ipak, imale svog junaka, odnosno junakinju - holandska atletičarka Fani Blankers Koen nije se proslavila samo zbog zlatnih medalja u trkama na 100, 200 i 4 x 100 i 80 metara s proponama, već i zbog toga što je sve uspjehe ostvarila trudna! Možda bi osvojila još neku medalju da joj je MOK dozvolio da se takmiči u skoku udalj i skoku uvis, disciplinama u kojima je uoči početka OI oborila svjetske rekorde. Ostao je i njen legendarni nadimak - Leteća domaćica.

Prvu olimpijsku medalju u Londonu, i to zlatnu, osvojio je Emil Zatopek, zvani “češka lokomotiva”, u trci na 10.000 metara, dok je Amerikanac Robert Matijas trijumfom u desetoboju postao najmlađi olimpijski pobjednik u atletici svih vremena. Imao je 17 godina i devet mjeseci... Sjajan je bio i Finac Veiko Huhtanen, osvajač tri zlatne medalje u gimnastici.

Na Olimpijskim igrama u Londonu učestvovalo je 4.104 takmičara (309 žena) iz 59 zemalja, u 19 sportova, a nakon dominacije Njemaca u Berlinu 1936, na tron su se vratili Amerikanci.

Takmičari iz Sjedinjenih Američkih Država osvojili su 38 zlatnih, 27 srebrnih i 19 bronzanih medalja, a iza njih su, po prvi put tako visoko, bili plasirani Šveđani (16 - 11 - 17). Slijede Francuzi (10 - 6 - 13), Mađari (10 - 5 - 12), Italijani (8 - 11 - 8)... Olimpijske igre u Londonu su, kada je u pitanju dužina trajanja, prvi put organizovane u današnjem formatu - počele su 29. jula, a završile 14. avgusta.

( Danilo Mitrović )