Rim 1960 - televizijske Igre u antičkom ambijentu

Tačno 52 godine nakon što je zbog erupcije Vezuva Rim morao da otkaže organizaciju Olimpijskih igara, Vječni grad je dočekao da bude domaćin najveće sportske manifestacije.

Dočekale su i Olimpijske igre, da se nakon Atine 1896. godine ponovo održe u antičkom ambijentu, što je bila dugogodišnja želja osnivača modernog olimpijskog pokreta, francuskog barona Pjera de Kubertena. I ostvarena je, ali 23 godine nakon njegove smrti.

Rim je pobijedio u konkurenciji Lozane, Detroita, Budimpešte, Brisela, Meksiko sitija i Tokija i krenuo u organizaciju Igara koje su po mnogo čemu bile posebne.

Nisu to bile prve Igre koje je prenosila televizija, ali su bile prve kojima je globalni razvoj i širenje televizije pomoglo u promociji i emitovanju prenosa. Tako su se rodile i prve, prave televizijske olimpijske zvijezde (bokser Mohamed Ali, jedna od njih), a postignut je i ogroman interes širom svijeta, jer je više od 100 TV stanica iz Evrope, Amerike, Kanade i Japana uživo prenosilo nadmetanja. Pamti se i da je TV kuća CBS platila 400 hiljada dolara za ekskluzivna prava prenosa, što je bio svojevrsni početak odnosa televizije i sporta kakve danas poznajemo.

Sa druge strane, organizatori su se potrudili da u domove širom zemljine kugle stignu lijepe scene - tako je maratonska trka startovala ispred Kapitola, a završila se kod Koloseuma, rvački turnir bio je organizovan unutar zidina Maksencijeve bazilike, takmičenja u gimnastici održana su Karakalnim termama... Moderne i televizijske igre, u pravom antičkom ambijentu - to je bio Rim 1960.

Fudbalska reprezentacija Jugoslavije osvojila je zlatnu medalju – nakon tri uzastopna srebra, konačno razbivši prokletstvo finalne utakmice.

„Plavi“ su do trona rušili Egipat (6:1) i Tursku (4:0), remizirali su sa Bugarskom (3:3), a u polufinalu su imali mnogo sreće - nakon 1:1 protiv Italije bacanjem novčića je određeno ko ide u finale. Pošto su premostili i takvu prepreku, Milan Galić i drugovi u meču za zlato nisu imali problema sa Dancima - slavili su 3:1, nakon vođstva od 2:0 na poluvremenu. Golove za jugoslovensku selekciju postigli su Galić, Željko Matuš i Borivoje Kostić.

Drugu medalju za Jugoslaviju u Rimu - srebrnu, osvojio je rvač iz Beograda Branislav Martinović.

Jednu od najljepših olimpijskih priča, ne samo na Igrama u Rimu, ispisao je Abebe Bikila iz Etiopije, prvi crni Afrikanac ikada koji je osvojio zlatnu olimpijsku medalju. On je do nje došao svjetskim rekordom u maratonu, pošto je cijelu trasu ulicama Vječnog grada istrčao bos.

Tvrdio je da nije navikao da trči obuven i da mu patike samo predstavljaju smetnju. Uprkos tim riječima, četiri godine kasnije na OI u Tokio je navukao patike - i opet pobijedio, iako je samo nekoliko mjeseci ranije operisao slijepo crijevo.

Dugo je Bikila uživao status nacionalnog heroja u Etiopiji, ali se njegova priča završila tragično - nakon Igara 1968. godine doživio je saobraćajnu nesreću i ostao je paralizovan ispod pojasa, a preminuo je 1973. godine od komplikacija izazvanih tom povredom. Legenda je, međutim, ostala – da se priča i da se pamti...

A pamtiće se i podvig Vilme Rudolf, atletičarke iz Sjedinjenih Američkih Država, koja je osvojila tri zlata u sprinterskim disciplinama (100, 200 i štafeta 4 x 100 metara), od čega dva uz svjetske rekorde. Sva tri zlata posvetila je Džesiju Ovensu, heroju Igara u Berlinu, koji je bio njena životna inspiracija.

Vilma Rudolf je rođena kao 20. od 22 djece Eda i Blanš Rudolf, a imala je samo četiri godine kada je oboljela od dječje paralize. Opaku bolest je pobijedila zahvaljujući nevjerovatnoj upornosti i velikoj želji da se bavi sportom, ali i uz nadljudsku požrtvovanost svoje majke. U Melburnu 1956. imala je samo 16 godina, a osvojila je bronzanu medalju u štafeti 4 x 100 metara, iako je prohodala samo četiri godine ranije.

Zvali su je „zlatna gazela“, zbog gracioznosti pokreta, ali je njena karijera prekinuta već u 22. godini. Nakon povlačenja je radila kao učiteljica, trener i sportski komentator, a umrla je u 54. godini od tumora na mozgu, samo nekoliko mjeseci nakon majčine smrti.

U Rimu je na veliku pozornicu zakoračio jedan od najvećih boksera svih vremena Kasijus Klej, kasnije poznat kao Mohamed Ali. On se u Vječnom gradu bukvalno prošetao do zlata, a svaka borba bila mu je kao lakši trening, uključujući i finale kada je na konopce bacio najboljeg evropskog boksera u poluteškoj kategoriji tog vremena - Poljaka Zbignjeva Pjatšikovskog.

Zlatnu medalju, osvojenu u Rimu, Klej je kasnije bacio u rijeku Ohajo, rezigniran što su odbili da ga usluže u jednom restoranu rezervisanom samo za bijelce. Replika medalje uručena mu je u Atlanti 1996.

Na Igrama u Rimu, danski jedriličar Paul Elvstrom osvojio je zlatnu medalju na četvrtim uzastopnim olimpijskim igrama (treću u kategoriji „Fin“), čime je postao prvi sportista u pojedinačnim sportovima kome je to pošlo za rukom.

Sa druge strane, mađarski mačevalac Aladar Gerevič osvojio je šestu uzastopnu zlatnu medalju u ekipinim takmičenjima (disciplina sablja), što je i dan-danas nedostignuti rekord kada su ekipni sportovi u pitanju.

Legendarna sovjetska gimnastičarka Larisa Latinjina, najtrofejnija olimpijka svih vremena, u Rimu je osvojila još šest medalja (četiri zlata, po jedno srebro i bronzu) i time nastavila nisku započetu u Melburnu četiri godine ranije.

Igre u Italiji pamtiće se i po jednom tragičnom događaju, pošto je danski biciklista Knut Džensen kolabirao tokom trke, a kasnije je preminuo u bolnici. Bilo je to tek drugi put u istoriji da je neki takmičar preminuo tokom takmičenja na Igrama - prvi put se to dogodilo Portugalcu Fransisku Lazaru, tokom maratona na Olimpijskim igrama u Stokholmu 1912. godine.

Ubjedljivo najuspješniji sportisti u Rimu bili su Sovjeti, koji su osvojili više od četvrtine od ukupno dodijeljenjih zlatnih medalja (43 - 29 - 31). Posebno su se ponosili što su, u jeku Hladnog rata, bili uspješniji od drugoplasiranih takmičara iz Sjedinjenih Američkih država (34 - 21 - 16), ali i od Italijana (13 - 10 - 13), ujedinjenih Njemaca (12 - 19 - 11) i mnogih drugih država, posebno iz kapitalističkog svijeta...

( Danilo Mitrović )