Muzika je najjači instrument za civilizovanje duše

Moja muzika je neka fuzija svih uticaja koje sam imao u životu i možda je to način da liječim svoju muzičku šizofreniju, kaže u razgovoru za Vijesti svestrani muzičar sa velikim iskustvom u muzičkom svijetu, Džijan Emin.

Rođen u Skoplju, Emin je već 25 godina glavni hornista Makedonske filharmonije, a u međuvremenu radi i kao multiinstrumentalista i kompozitor muzike za različite ansamble, pozorišne predstave i film. Na sceni između crkava u Budvi, u okviru 38. festivala Grad teatar, večeras će dirigovati koncertom Vlatka Stefanovskog i Crnogorskog simfonijskog orkestra.

Džijan Emin se pojavljuje i kao producent nekoliko albuma, ali i kao umjetnički direktor različitih muzičkih festivala, donoseći sa sobom individualan i kreativan izraz. Bio je i dio mnogih drugih orkestara, a njegov rad kao orkestratora rezultirao je sa više od stotinu projekata iz različitih žanrova muzike, od kojih je većina bila muzika iz filmova. U svojoj dugoj karijeri sarađivao je sa renomiranim muzičarima, dobitnicima Oskara i Gremi nagrada.

Džijan je jedan od vodećih savremenih muzičara u Sjevernoj Makedoniji i na Balkanu, sa sve većom reputacijom u svijetu kao umjetnika izuzetne muzikalnosti.

Povodom koncerta u Budvi, govori za Vijesti.

Kada ste se prvi put zainteresovali za muziku i šta Vas je inspirisalo da se profesionalno bavite muzikom?

Moj prvi kontakt sa muzikom desio se kad sam imao pet godina, kada sam na poklon dobio harmoniku. Bio sam mali i sićušan dječak i nisam mogao baš da vučem harmoniku i da proizvodim zvuk. Ali, nisam se predao. Kad sam napunio 10 godina, imao sam prvi nastup na školskom patronatu. Tada je sve počelo. Onda, sa mojih 12 godina, stigao je prvi sintisajzer, pa malo gitara na klupi na ulici, i brzo sam već počeo svirati na raznim događajima poput svadbi, krštenja, rođendana, polazaka u vojsku, i tako dalje. Moja je želja bila da postanem kardiohirurg, ali splet različitih okolnosti doveo me je u muzičku školu, gdje sam počeo da sviram hornu. U četvrtoj godini srednje škole, već sam svirao u filharmoniji.

Kako je Vaše formalno muzičko obrazovanje uticalo na Vaš stil i pristup muzici?

Muzika koja je prošla kroz mene za vrijeme srednje škole i za vrijeme studiranja, u kojem sam najviše vremena proveo u filharmoniji, ostavila je trajan trag u mom pristupu muzici. Upoznavanje sa velikim kompozitorima iz različitih epoha bilo je nevjerovatno otvaranje novih dimenzija i muzičkih svjetova. Naravno, tokom srednjeg muzičkog obrazovanja, svirao sam i po kafanama narodnu muziku i slično. Na fakultetu se to promijenilo, pa sam počeo više da sviram rock, fusion i malo jazz. Sada se šalim na svoj račun da patim od muzičke šizofrenije i da su svi ti različiti muzički uticaji bili snažni i sjajni u stvaranju mog stila i pristupa muzici, ako se uopšte može reći da imam stil.

Ko su bili Vaši muzički uzori tokom odrastanja?

Moj otac je bio zaljubljen u južnoameričku muziku i flamenko. Kod kuće smo imali najviše ploča ove vrste muzike, što sam slušao još kao klinac. Moj otac, Nezir Eminovski, bio je kantautor pjesme “Čaše lomim”, koja je bila hit 70-ih. On me je uveo u muzički svijet na jednostavan i prirodan način. Učio me je da sviram valcere, šansone, jazz standarde i naravno narodne i starogradske pjesme iz cijelog regiona Jugoslavije. Note su u moj život došle tek sa 15 godina, kada sam počeo da idem u muzičku školu. Na ulici, sa drugarima, svirali smo gitare iz grupa poput Bijelog Dugmeta, Riblje Čorbe, Indexa. Jedan drug imao je nevjerovatnu kolekciju ploča, pa smo kod njega slušali Pink Floyd, Led Zeppelin, Jimi Hendrix, Kraftwerk, Talking Heads... Ah, da ne zaboravim, kod kuće smo imali i jednu staru ploču Vide Pavlović, što mi se još uvijek puno dopada.

Koje su bile ključne prekretnice u Vašoj karijeri? Koji projekti su Vam najviše značili i zašto?

Smatram da je prva ključna prekretnica bila kada sam prestao da sviram u kafanama i na svadbama. To je bilo kada sam imao 20 godina. Sada shvatam da je to bio ozbiljan momenat u mom životu. Od tada sam počeo svirati u različitim grupama sa muzičarima iz Skoplja i stidljivo stvarati svoju muziku. Počeli smo snimati, a ja sam se zaljubio u studio i tako je sve krenulo. Bilo je mnogo nevjerovatnih događaja i turneja sa mnogim poznatim muzičarima iz Skoplja. Sledeća velika prekretnica bila je kada sam odlučio da se ponovo upišem na fakultet i da učim dirigovanje i orkestraciju. To je možda najpametnija stvar koju sam uradio u svom životu, bar mi svi tako kažu. Ponovo su se otvorili novi horizonti, a muziku sam počeo slušati još dublje. Gledanje partitura i slušanje muzike bilo je nevjerovatno pozitivno iskustvo za mene. Zatim sam počeo raditi orkestracije za filmsku muziku, a prvi projekat koji sam dirigovao bio je sa Makedonskom filharmonijom i Derrickom Mejom. To je bio veliki uspjeh, a ja kao početnik dirigent imao sam priliku da diriguje ozbiljnim svjetskim orkestrima u Evropi, Americi i Australiji.

Da li preferirate određeni žanr ili stil muzike kada komponujete?

Ono što mi je najbliže je kada sviram svoju muziku. Tada se osjećam normalno. Moja muzika je neka fuzija svih uticaja koje sam imao u životu i možda je to način da liječim svoju muzičku šizofreniju.

Kako pristupate radu sa drugim umjetnicima i šta možemo da očekujemo od koncerta 10. jula na sceni između crkava na festivalu Grad teatar sa Vlatkom Stefanovskim i Crnogorskim simfonijskim orkestrom? Kakva je Vaša saradnja sa ovim festivalom?

Pristup je uvijek maksimalno otvoren i nikad se ne zna gdje će nas muzika odvesti. Konkretno, ja sam odrastao sa grupom Leb i Sol, u kojoj je svirao i komponovao Vlatko Stefanovski. Ove pjesme koje sam orkestrirao za ovaj projekat iskreno volim i drago mi je da mi je Vlatko dozvolio da izaberem pjesme koje ćemo izvoditi. Koncert će biti sjajan, a saradnja sa festivalom je na visokom nivou. Srećan sam što ćemo imati priliku da izvedemo ovaj program u Budvi.

Na koje projekte ili saradnje ste najponosniji?

Ima mnogo projekata kojima se radujem i uživam dok se stvaraju ili izvode. Od takozvanih velikih projekata sa orkestrima, imao sam priliku da radim sa imenima poput Derrick May, Juan Atkins, Jeff Mills, Femi Kuti, Francesco Tristano, A.R. Rahman (dobitnik Oskara), i dobitnici Gremija poput Kurt Elling, Malcolm Burn, Luis Bonilla, Gloria Estefan, grupa Air, William Parker, Rambo Amadeus, Kiril Džajkovski, Bodan Arsovski. Veoma mi je drag projekat ZLUST i The Skopje Connection.

Kako vidite ulogu muzike u savremenom društvu?

Veliki antički grčki filozofi su rekli da je muzika moralni zakon. Ona daje dušu univerzumu, krila umu, let mašti, a šarm i veselje životu i svemu. Muzika je dio životnog obrazovanja. Najjači instrument za civilizovanje duše.

Na čemu trenutno radite i šta publika može očekivati u narednom periodu?

Ove godine je najaktuelniji Nacionalni Jazz Orkestar iz Makedonije, koji pod ovim imenom funkcioniše pola godine. Imam čast i sreću da budem stalni dirigent ovog nevjerovatnog orkestra. Postojani posao je orkestracija za filmsku i dokumentarnu muziku, video igre, pozorište i različite multimedijalne projekte. Pored toga, u procesu je izdavanje mog novog albuma sa mojim Magical Orchestra, a takođe radim na projektu sa grupom Schlitz, što je jedan novi entuzijastički projekat koji će uskoro dobiti dva izdanja u kojima sviram gitaru i pjevam, ispunjenje mladalačkog sna.

Digitalna revolucija mijenja suštinu muzike, ali i pomaže izvođačima

Kako tehnologija i AI utiču na muziku i da li smatrate da digitalna revolucija mijenja njenu suštinu?

AI u muzičkoj tehnologiji postoji već 40 godina, integrisana u mnoge ritam mašine, sintisajzere i semplere. Danas je AI toliko napredovala da je dovoljno samo da upišeš nasoke, stil, žanr, instrumentaciju u program i AI za 30 sekundi generiše muziku. To je stvarno nevjerovatno jer AI uči prebrzo i smatram da će za nekoliko godina postati stvarno dobar kompozitor. Tehnologija je već toliko napredna da sve može da simulira, pa čak i hologramske projekcije umjetnika. Da, slažem se da digitalna revolucija mijenja suštinu muzike, ali se nadam da ustvari pomaže da prava muzika i stvarni izvođači dobiju pravi status u društvu. Mislim da će za 50 godina biti veliki prestiž i ozbiljan doživljaj biti prisutan na koncertu žive muzike sa živim muzičarima na sceni.

Slušajte srce, čuvajte dušu i volite

Koji su Vaši savjeti za mlade muzičare koji žele profesionalno da se bave muzikom?

Ako je muzika uživanje, onda ste na pravom putu i nema greške. To, naravno ne znači da neće biti prepreka. Biće ih mnogo. Ali život i muzika uvijek nekako pronađu pravi put i odvedu vas gdje treba. Slušajte svoje srce, čuvajte dušu i volite najjače što možete.

( Vuk Lajović )