Los Anđeles 1984 - „rađanje” Karla Luisa

Prvi put nakon 1916. godine organizacija Olimpijskih igara dodijeljena je jedinom gradu koji se prijavio.

Tog 18. maja 1978. godine na konkurs Međunarodnog olimpijskog komiteta za organizaciju XXIII Igara, koje su održane 1984. godine, stigla je samo prijava Los Anđelesa.

Glavni razlog zbog kog su ostali kandidati odustali od trke bili su veliki gubici, koji su dvije godine ranije potresli Montreal.

Ako je Montreal bio primjer finansijskog promašaja, Los Anđeles je bio pravi pogodak - organizatori su zaradili nevjerovatnih 200 miliona dolara, što je te Igre smjestilo na prvo mjesto najisplativijih u istoriji.

Dok su se Kanađani rasipali izgradnjom novih, suviše avangardnih i skupih objekata, ljudi iz Kalifornije su dokazali koliko su praktični - samo su “našminkali” postojeće objekte, a jedina dva koja su izgrađena (Olimpijski velodrom i Plivački stadion) finansirale su velike korporacije “7-Eleven” i “Mekdonalds”.

Amerikanci su četiri godine ranije predvodili bojkot OI u Moskvi. SSSR je uzvratio istom mjerom - najveća svjetska zemlja predvodila je komunistički blok, sastavljen od 14 država, koje nijesu nastupile u LA-ju.

Sovjeti su odluku saopštili 8. maja, dva mjeseca i 20 dana prije otvaranja Igara, navodeći “šovinistička osjećanja i antisovjetsku histeriju”. Jasno je da je u pitanju, ipak, bio samo revanš, što je dokazano time što su od jula do septembra u devet zemalja (SSSR-u, Bugarskoj, Kubi, DR Njemačkoj, Poljskoj, Mongoliji, Sjevernoj Koreji, Mađarskoj i Čehoslovačkoj) organizovane Igre prijateljstva.

Od zemalja potpisnica Varšavskog ugovora, u Sjedinjene Američke Države stigli su samo sportisti iz Rumunije, koji su bili drugi na listi najuspješnijih zemalja (iza SAD, naravno).

Prvi put u istoriji Igara na borilištima su se pojavili Kinezi. Najmnogoljudnija zemlja svijeta je do tada bojkotovala sve najveće svjetske smotre sportista, jer su pod imenom Republika Kina nastupali sportisti sa Tajvana i ostalih ostrva.

Ta zemlja je stvorena 1912. godine i pokrivala je veći dio teritorije današnje Narodne Republike Kine, ali su se članovi Kuomintanga (Kineske nacionalne partije) nakon poraza u građanskom ratu s komunistima povukli na ostrva.

Već na debiju, Kinezi su dokazali da su velesila - zauzeli su četvrto mjesto na listi najuspješnijih zemalja sa 15 zlatnih, osam srebrnih i devet bronzanih medalja, a prva titula na Igrama pripala je Ksuu Haifengu, koji je trijumfovao u pucanju vazdušnim pištoljem sa 50 metara.

Prva zvijezda OI bio je Karl Luis. Jedan od najboljih sportista svih vremena ostvario je ono što i Džesi Ovens 48 godina ranije u Berlinu - prvo je trijumfovao u najatraktivnijoj disciplini - 100 metara (9,99), potom skokom od 8,54 metra stigao do zlata u skoku udalj.

Luis je oborio i olimpijski rekord u finalu trke na 200 (19,80), a na kraju sa drugovima iz reprezentacije Semom Grejdijem, Ronom Braunom i Kelvinom Smitom postavio svjetski rekord u štafeti 4x100 metara (37,83).

Ser Stiv Redgrejv, najbolji veslač svih vremena, osvojio je prvu od pet zlatnih medalja na pet uzastopnih Igara - bio je najbrži u trci četveraca s kormilarom.

Organizatori su očekivali da će fudbalski turnir biti najslabije posjećen. Međutim, prevarili su se - pojedine utakmice na “Rouz boulu” gledalo je preko 100 hiljada ljudi. U najatraktivnijem olimpijskom fudbalskom turniru svih vremena, na tron su se popeli Francuzi, koji su u polufinalu nakon produžetaka savladali Jugoslaviju (4:2), a potom i Brazil sa 2:0, golovima Brisona i Ćereba.

Organizacioni komitet je zaradio nevjerovatnih 200 miliona dolara, ali je jedan od najvećih sponzora “Mekdonalds” napravio veliki kiks - lider brze hrane organizovao je promotivnu akciju, u kojoj je sve gledaoce sa kartama za zlatnu medalju Amerikanaca nagrađivao “big mekom”, za srebro je slijedio pomfrit, a za bronzu koka-kola.

S obzirom na to da na OI nijesu nastupili sportisti iz istočnih velesila, predvođenih Rusijom, sportisti SAD-a su osvojili 174 medalje i nanijeli “Mekdonaldsu” višemilionski gubitak.

Autori čuvene animirane serije “Simpsonovi” su godinama kasnije napravili parodiju, kao odgovor na tu akciju “Meka”.

Jugoslovenski sportisti blistali su u Los Anđelesu - osvojili su po sedam zlatnih i bronzanih, kao i četiri srebrne medalje.

Pet najsjajnijih odličja je stiglo u Crnu Goru - stanovnici tadašnjeg Titograda dočekali su zlatne rukometašice, sestre Svetlanu i Ljiljanu Mugošu, a Danilovgrađani Zoricu Pavićević.

Jedan od najboljih rukometaša svih vremena, Cetinjanin Veselin Vujović, sa saigračima je stigao do trona nakon pobjede nad Zapadnom Njemačkom (18:17), dok su Milorad Krivokapić, koji je rođen u Bijeloj, i Kotoranin Andrija Popović činili tandem golmana zlatne vaterpolo reprezentacije.

“Hej Sloveni” se intonirala i zbog rvača Vlada Lisjaka i Šabana Trstene, kanuista Mirka Nisovića i Matije Ljubeka (u trci na 500 metara), kao i boksera Anta Josipovića.

Način na koji je Josipović stigao do zlata u poluteškoj kategoriji je, malo je reći, bio skandalozan - jugoslovenski sudija Gligorije Novičić je u polufinalu diskvalifikovao Ivandera Holifilda, jer je navodno nokautirao Kevina Berija sa Novog Zelanda nakon što je borba prekinuta. Uzalud su se Amerikanci bunili, Novičić je ostao pri svome i Josipović je bez borbe slavio u finalu, jer Beri nije mogao da se oporavi od teškog nokauta.

Srebra su pripala bokseru Redžepu Redžepovskom, Milanu Janiću u kanuu (njegova kćerka Nataša je pod zastavom Mađarske osvojila dva zlata na OI u Atini 2004), Nisoviću i Ljubeku (hiljadu metara) i Refiku Memiševiću u rvanju grčko-rimskim stilom.

Na najnižu stepenicu pobjedničkog postolja su se popeli bokseri Mirko Puzović i Aziz Salihu, veslački tandem Zoran Pančić - Milorad Stanulov, rvači u grčko-rimskom stilu Šaban Sejdiju i Jozef Tertei, kao i košarkaši i fudbaleri, za koje je svih šest utakmica odigrao Ljubomir Radanović.

( Dl. M. )