Jozef K. i Kastorp naši su savremenici i saučesnici
Na Pjaci od knjige, u okviru KotorArta, obilježena dva jubileja: 100 godina od smrti Franca Kafke i isto toliko od objavljivanja romana “Čarobni brijeg” Tomasa Mana
Moramo da razgovaramo o K.(astorpu), naziv je i poruka kojom je objedinjen književni program Pjaca od knjige koji je realizovan u sklopu Međunarodnog festivala KotorArt. Program je, kao što se iz naslova i naslućuje, bio posvećen obilježavanju dvostrukog izuzetno značajnog jubileja: 100 godina od smrti Franca Kafke 1924. godine i isto toliko od objavljivanja romana “Čarobni brijeg” Tomasa Mana, pritom aludirajući na naslov knjige Lajonel Šrajver “Moramo da razgovaramo o Kevinu”.
“Naslov kompletnog programa ‘Moramo da razgovaramo o K.(astorpu)’ označava težnju da se, iako razmatrani romani istovremeno predstavljaju introspektivna putovanja kroz ljudsku psihu likova, nose i značajne društveno-kritičke implikacije, te akcenat cijelog programa pomjeraju ka pitanjima lične i društvene odgovornosti i angažmana”, navodi se u saopštenju KotorArta.
O Kafki, sa akcentom na njegov roman “Proces”, prilikom razgovora naslovljenog “Čudno koje nikoga ne začuđuje” mišljenja su razmijenili germanistkinja Biljana Pajić i sociolog Pavle Milenković, uz moderiranje urednice programa, filološkinje Maje Mrđenović. Naredne večeri, u okviru okruglog stola “Bizarni šarm epohe”, o Manu i romanu “Čarobni brijeg”, razgovarale su književna kritičarka Nataša Anđelković i docentkinja za oblast njemačke književnosti Jelena Knežević, uz moderaciju filološkinje Jasmine Bajo.
“Jozef K. i Kastorp naši su savremenici i saučesnici, u pokušajima da kafkijanski, ‘začarani’ sistem, svijet otuđenja, egzistencijalne anksioznosti, političke turbulentnosti i svukupno apokaliptične atmosfere, ako ne pobijedimo, barem razumijemo ‘iznutra’, što već, samo po sebi, predstavlja subverzivnost i otpor, usaglasili su se svi sagovornici”, ističu iz KotorArta...
Govoreći o romanu “Proces”, Milenković je istakao da njegova ljepota nije u narativnoj raskoši već u faktografskoj ogoljenosti egzistencije, odnosno u njegovoj istinitosti. On je konstatovao i da je djelo i te kako potentno za sociološke interpretacije.
“Sociološko tumačenje književnosti najčešće pisca i djelo tumači zbirom konstelacija njegove etničke i kulturne pripadnosti, ekonomskog položaja i političkog opredjeljenja, ili naglašavanjem nekog od navedenih faktora. No, pisac, kao i djelo, više je od navedenog zbira, pa se treba pitati kako možemo glasom pisca razumjeti društvene procese”, poručio je Milenković.
Pajić se osvrnula na pojam kafkijanskog i navela da se za taj pojam, između ostalog, može reći da označava svijet kao prepreku.
“Kafkino djelo se često prema čitaocu ponaša kao prepreka, baš kao i svijet prema njegovim junacima. Više je stvari koje nas u tome zbunjuju, a jedna od njih je što se tim junacima događaju nesumnjivo čudne stvari, ali se oni njima ne čude. Taj nedostatak čuđenja i mirno prihvatanje potpuno apsurdnih okolnosti svakako je važan element kafkijanske atmosfere”, pojasnila je Pajić.
Govoreći o romanu “Čarobni brijeg”, Knežević je objasnila da je u pitanju roman o epohi u promjeni, o društvu koje se suočava sa krizom.
“Možemo ga čitati kao ljubavni roman u kojem se sučeljavaju strasti, bolesti i smrt... Istovremeno, ‘Čarobni brijeg je filozofski ili roman ideja koji estetski ubjedljivo oživljava mnoštvo suprotstavljenih društveno-političkih, socioloških, filozofskih pa i poetičkih koncepata iz epohe modernizma uoči Prvog svjetskog rata. Ove ideje polažu pravo na univerzalno važenje boreći se za ‘dušu’ prosječnog građanina, otjelovljujući ih u živopisnim stanovnicima lječilišta u švajcarskom Alpima, koji dodatno podstiču mladog Kastorpa da otkrije sopstveno biće”, rekla je Knežević.
Anđelković je istakla monumentalnost romana “Čarobni breg”, njegovu važnost za književnost i kulturu 20. vijeka.
“Manova centralna tema - destabilizacija i razaranje vrijednosti građanskog društva, u “Čarobnom brijegu” izražena je karnevalskim motivima i karnevalskom slikom svijeta, tako što formalno stavljanje karnevalske maske omogućava da se bude neko drugi i da se prekrše stroge norme građanskog društva koje se u svakodnevnom životu ne mogu prelaziti”, konstatovala je Anđelković.
( Jelena Kontić )