Mauzolej - od ideje do realizacije

Povodom 50 godina od otvaranja Njegoševog mauzoleja na Lovćenu, preksinoć je u Crnogorskoj galeriji umjetnosti (CGU) “Miodrag Dado Đurić” na Cetinju otvorena izložba “Iskra u kamenu” kojom Narodni muzej Crne Gore (NMCG) obilježava ovaj značajni događaj. Autori izložbe su Predrag Malbaša, Isidora Kovačević i Filip Kuzman, a otvorena je za javnost do drugog septembra.

Izložba prati razvojni put mauzoleja, od prvih ideja o gradnji tokom dvadesetih godina 20. vijeka, preko pokušaja gradnje oko stogodišnjice Njegoševe smrti, pa do njegove konačne izgradnje i otvaranja tokom prve polovine sedamdesetih godina prošlog vijeka.

Kovačević je kazala je da se na izložbi mogu vidjeti brojni predmeti koji svjedoče o gotovo poluvjekovnoj težnji da se izgradi ovo zdanje.

“Od umjetničkih radova Pera Počeka - Kapele Njegoševa groba kakvu je sagradio i osvještao Njegoš 1845, preko škrinje u kojoj su prenijeti Njegoševi posmrtni ostaci 1916. godine sa Lovćena u Cetinjski manastir, te nakon toga vraćeni 1925. godine na Lovćen i u njoj ostali do 1974, dugmeta sa njegove odežde u kojoj je sahranjen koje je oštećeno od udara groma i dijela mitre, takođe pronađenih prilikom prenosa zemnih ostataka 1916, zatim arhivskih dokumenata o formiranju odbora za podizanje Mauzoleja, maketa umjetnika sa konkursa za izradu Mauzoleja iz 1951. godine, plaketa - spomenica, zlatnog mozaika i zlatnih listića kojim je ukrašen svod Mauzoleja, te planova za njegovu izgradnju koje je uradio Harold Bilinić. Posebno mjesto zauzimaju originalni odlivci karijatida u gipsu. Upotpunjena video-zapisima i brojnim fotografijama postavka predstavlja zaokruženu cjelinu od prve ideje do realizacije”, kazala je Kovačević.

Ona je dodala da je izložba istovremeno i omaž Galeriji Umjetnici Jugoslavije Njegošu koja je otvorena upravo 1974. godine, povodom otvaranja mauzoleja.

Direktor NMCG Jakša Ćalasan pozdravio je prisutne, naglasivši da ovo impozantno djelo, rad vajara Ivana Meštrovića, predstavlja jedan od najatraktivnijih i najposjećenijih objekata Narodnog muzeja.

Izložbu je otvorio dugogodišnji rukovodilac Arheološkog muzeja u Zadru, prof. dr Radomir Jurić, koji je govorio o sjećanju na Njegoša u Hrvatskoj, vezanosti Zadra i Lovćena, Njegoševim odnosima sa banom Jelačićem i hrvatskim intelektualcima tog doba i njegovoj podršci Ilirskom pokretu. On je naglasio istraživanja i doprinos dr Jevta Milovića, koji je živio i radio u Zadru, jednog od najboljih poznavalaca života i djela Petra II Petrovića Njegoša, a posebno je istakao i istraživanja Stjepana Roce i dr Nika Martinovića. Prema njegovim riječima, najvažnija mjesta za istraživanje Njegoša su državni arhivi u Cetinju i Zadru.

“Samo u Zadru se čuva šest hiljada dokumenata koji se odnose na Njegoša. Takođe, svi projekti koji su rađeni za Mauzolej izrađeni su u Zadru. U Zadru je živio i Njegošev brat od strica Đorđije Petrović Njegoš koji je sahranjen na zadarskom pravoslavnom groblju”, istakao je Jurić.

( Jelena Kontić )