Vlada već četiri mjeseca na donosi odluku, "Čarli" propada na ledini

Iako je još početkom aprila i formalno od brazilske banke BNDS preuzela nekadašnji “Montenegro Airlinesov” avion tipa “embraer E-195” (4O-AOC), Vlada premijera Milojka Spajića već četiri mjeseca nije preduzela ništa kako bi se uradila makar procjena stanja u kojem se taj avion nalazi, odnosno veličine i ekonomske opravdanosti daljeg ulaganja u vraćanje popularnog “Čarlija” u letno stanje.

Ministarstvo saobraćaja (MS), koje odnedavno vodi Maja Vukićević (DNP), naime, nije u međuvremenu odmaklo ništa dalje od tačke u kojoj je s odlučivanjem u vezi sa daljom sudbinom “Čarlija” bilo bivše zajedničko Ministarsvo saobraćaja i pomorstva 8. aprila ove godine, kada je dobilo završnu dokumntaciju brazilske BNDS banke koja je do tada bila vlasnik aviona i zvanično preuzelo pravo svojine i raspolaganja tim vazduhoplovom. Od tada do danas crnogorska Vlada, međutim, nije bila u stanju čak ni da napravi procjenu aktuelne vrijednosti aviona za koji je brazilskoj banci prethodno isplatila pet miliona dolara.

“Ministarstvo saobraćaja razmatra više opcija u vezi s daljim postupanjem s predmetnim vazduhoplovom. Za svaku od opcija je neophodno uraditi procjenu vrijednosti vazduhoplova. Proces procjene vrijednosti je zahtjevan kako s administrativne, tako i s finansijske strane”, rečeno je “Vijestima” iz resora ministarke Vukićević.

Nisu precizno odgovorili na pitanje zašto taj resor, odnosno onaj koji je prethodnih mjeseci vodio ministar Filip Radulović (PES), iako su im na raspolaganju inženjeri i mehaničari nacionalne aviokompanije “ToMontenegro” koja leti na avionima tipa E-195, nisu u protekla četiri mjeseca izvršili makar procjenu tehničkog stanja u kome se “Čarli” trenutno nalazi, a što bi bio prvi korak ka utvrđivanju da li se evntualna popravka i vraćanje tog aviona u letno stanje uopšte isplati ili ne.

“Za nastavak postupka je u ovom momentu neophodna saradnja između Ministarstva saobraćaja sa drugim institucijama (Ministarstvo finansija, Uprava za imovinu, Agencija za zaštitu konkurencije...) i neophodno je razmotriti modele koji bi omogućili dalju procjenu i valorizaciju resursa aviona. Jedna od mogućih opcija koju trenutno razmatramo jeste raspisivanje javnog poziva za konsultante koji bi trebalo da izvrše procjenu trenutnog stanja vazduhoplova, njegovu trenutnu vrijednost i iznos ulaganja koja su potrebna za vraćanje vazduhoplova u operativno stanje. Glavni izazov predstavlja nedostatak kvalifikovanih organizacija sa svim neophodnim sertifikatima koje bi mogle da dostave tražene analize”, kazali su iz ovog Ministarstva.

Ovo su, inače, identični odgovori koje je na interesovanje “Vijesti” o sudbini ovog aviona u junu dalo tadašnje Ministarstvo saobraćaja i pomorstva.

I dok država nepotrebno komplikuje i odugovlači ovaj proces, “Čarli” sve više propada i gubi na vrijednosti, a račun koji će biti potrebno platiti da bi se taj avion eventualno ponovno doveo u letno stanje svakodnevno narasta. Uprava aktuelne nacionalne aviokompanije “ToMontenegro”, koja je ranije imala želju da preuzme ovaj avion i čak u junu 2021. dobila od Vlade zeleno svjetlo da novcem od svog osnivačkog kapitala za iznos od 5,36 miliona dolara od brazilske banke otkupi “Čarlija”, u tome je tada bila mnogo ažurnija. Naime, Tehnička služba je odmah napravila analizu koja je pokazala da je tada (prije tri godine) u “Čarlija” bilo potrebno uložiti još oko osam miliona eura da bi ga doveli u letno stanje, pa je “To Montenegro”, koji nije imao toliko novca na računu, odustao od ideje da preuzme ovaj avion.

Ministarstvo saobraćaja koje već četiri mjeseca nije donijelo ni odluku hoće li ili ne raspisati tender za izbor stručnog konsultanta koji bi procijenio aktuelno stanje i vrijednost “Čarlija” tvrdi da će onda kada jedog dana ta procjena, koja je još na dugom štapu, bude završena, biti donijeta i odluka o konačnoj sudbini tog aviona.

“Ukoliko gore pomenuta analiza pokaze opravdanost ulaganja u sanaciju, plan je da avion vratimo u komercijalnu upotrebu. Koji će to biti vid komercijalnog aranžmana, zavisi od veličine potrebnih ulaganja, resursa koje će imati predmetni vazduhoplov, kao i pravnih mogućnosti koje će biti na raspolaganju državi kao vlasniku vazduhoplova. Prilikom donošenja ovako bitne odluke, vodićemo se i interesima našeg nacionalnog avio-prevoznika i njihovim planovima za razvoj flote. Sve to pod uslovom da postoji adekvatan model da sa “To Montenegrom” napravimo komercijalni aranžman koji je u skladu s evropskom regulativom i ukoliko postoji komercijalni interes dvije strane”, rečeno je “Vijestima” u resoru ministarke Vukićević iz koga nije objašnjeno kako će “Čarli”, ako se ikada i donese odluka da se avion popravi, iz Podgorice gdje tri i po godine propada, nefunkcionalan odletjeti do nekog od ovlašćenih servisa “Embraera” u Evropi.

Nije odgovoreno ni na pitanje ko će i kada, ukoliko država ipak procijeni da joj se to ulaganje ne isplati, obaviti tzv. kanibalizaciju “Čarlija” i njegovo rastavljanje u još upotrebljive djelove koji se mogu prodati na tržištu.

Vlada je inače, krajem prošle godine donijela odluku da iz državnog budžeta brazilskoj BNDS banci izmiri preostalih pet miliona dolara kredita koji je 2010. za kupovinu “Čarlija” uzela bivša nacionalna aviokompanija “Montenegro Airlines”, uz garanciju države da će kredit biti vraćen.

Do obustavljanja svih komercijalnih operacija u decembru 2020. “Montenegro Airlines” je otplatio ukupno 38 miliona dolara brazilskoj banci. Odluku o konačnoj kupovini ovog aviona od strane države Crne Gore Vlada je donijela krajem prošle godine, navodeći, između ostalog, i da se time želi spriječiti komplikovanje spora sa Brazilom, koji bi mogao koštati državu 12 miliona eura s obzirom na to da je Vlada prilikom kupovine 2010. godine bila tehnički garant tog posla. Međutim, od tada država nije učinila ništa da uđe u “komplikovanu proceduru” sama sa sobom i da odredi konačnu sudbinu imovine (aviona) kojeg je kupila, a “Čarli” u međuvremenu i dalje sve više propada u Podgorici.

Bio najnoviji od tri E-195 u “Montenegro Airlinesu”

“Čarli” je bio najnoviji od tri aviona tipa E-195 kojima je, pred bankrot, raspolagala bivša nacionalna aviokompanija “Montentegro Airlines”. Iz pogona brazilske fabrike Embraer u Sao Hose dos Kamposu ovaj je avion izašao 16. jula 2010. godine, kada je isporučen bivšoj crnogoskoj nacionalnoj kompaniji koja ga je kupila na dugoročni kredit uzet od brazilske nacionalne banke BNDS.

Upravo je ovaj avion 26. decembra 2020. obavio posjednjii let “Montenegro Airlinesa”, kada je “Čarli” s tivatskog aerodroma, gdje mu je bila baza, prebačen na aerodrom u Podgorici.

Uprava bivše nacionalne aviokompanije tog dana je saopštila da prekida sve letove jer se više nije mogla finansirati iz državne pomoći. Avion je tada bio potpuno ispravan i plovidben, ali nikada nije u Podgorici pravilno pripremljen za dugotrajno skladištenje kao što se to mora uraditi s vazduhoplovima koji se iz razih razloga na duže vrijeme povlače iz redovnog saobraćaja. “Čarli” je, dakle, već više od tri i po godine ostavljen da propada na otvorenom, na stajanci blizu hangara bivšeg “Montenegro Airlinesa”, a u međuvremenu su s tog aviona pod misterioznim okolnostima, skidani i odnošeni pojedini djelovi i na taj način ovaj E-195 dodatno devastiran.

( Siniša Luković )