„Tihi ubica” odnio 50.000 života

Toplotni talasi pogoršani zagađenjem ugljen-dioksidom usmrtili su gotovo 50.000 ljudi u Evropi prošle godine, dok se kontinent zagrijava brže od drugih djelova svijeta, pokazalo je istraživanje.

Požari u Grčkoj juče su se proširili na predgrađa Atine, dok je Francuska izdala upozorenja zbog visokih temperatura za velike djelove zemlje, a Velika Britanija se suočila s najvrelijim danom u godini.

Ljekari nazivaju toplotu “tihi ubica” jer odnosi mnogo više života nego što većina ljudi misli. Prema studiji objavljenoj u časopisu Nature Medicine, smrtnost u 2023. godini bila bi 80 odsto viša da se ljudi nisu prilagodili rastućim temperaturama u posljednjih dvadeset godina, prenio je “Gardijan”.

Elisa Galo, ekspertkinja za zaštitu životne sredine iz ISGlobal-a i glavna autorka studije, izjavila je da rezultati pokazuju da su napori preduzeti da se društva prilagode toplotnim talasima bili uspješni.

“Međutim, broj smrtnih slučajeva povezan s vrućinom i dalje je previsok”, upozorila je. “Evropa se zagrijava brže od globalnog prosjeka, ne možemo se osloniti na ono što smo već postigli.”

Toplotni talasi su postali intenzivniji, duži i češći kako su ljudi sagorijevali fosilna goriva i uništavali prirodu, zagušujući atmosferu gasovima koji stvaraju efekat staklene bašte i zagrijavaju planetu. Globalno, 2023. je bila najtoplija godina ikada, a naučnici očekuju da će 2024. uskoro zauzeti njeno mjesto piše “Gardijan”.

Istraživači su otkrili da će hladnije zemlje u Evropi, kao što su Velika Britanija, Norveška i Švajcarska doživjeti najveći relativni porast broja neugodno toplih dana. Ali, apsolutni broj smrtnih slučajeva će i dalje biti najveći u južnoj Evropi, koja je bolje prilagođena toplom vremenu, ali je više izložena ekstremnim temperaturama.

Naučnici su utvrdili da je smrtnost zbog toplote u 2023. bila najviša u Grčkoj, sa 393 smrtnih slučajeva na milion ljudi, zatim u Italiji sa 209 smrtnih slučajeva i u Španiji sa 175.

Najgori požar u Grčkoj ove godine proširio se juče na oblasti oko Atine, što je prisililo vlasti da evakuišu nekoliko predgrađa u glavnom gradu i jednu dječju bolnicu. Vlada je zatražila pomoć od drugih članica Evropske unije kako bi se izborila s požarom koji je drugi dan nekontrolisano bjesnio, podstaknut jakim vjetrom.

Vatrogasci su rekli da je vatrena stihija, koja prijeti stambenim blokovima, školama i parkovima, ušla najdublje u glavni grad u posljednjih više od dvije decenije.

Ponovljeni toplotni talasi su osušili okolnu šumu i pretvorili drveće u zapaljiv materijal.

Toplotni talas je 2023. usmrtio 70.000 ljudi širom kontinenta i natjerao zvaničnike da se trude da spasu živote postavljanjem sistema za rana upozorenja i pripremom planova za prevenciju. Ali skoro dvije decenije kasnije, broj smrtnih slučajeva zbog rekordnih temperatura 2022. godine, koje su odnijele više od 60.000 života, nameće pitanje koliko su te mjere bile efikasne.

Naučnici su modelovali efekte toplote na zdravlje za različite vremenske periode od početka vijeka i procijenili da je broj smrtnih slučajeva prošle godine iznosio 47.690. Utvrđeno je da bi smrtnost bila 80 odsto veća da su temperature 2023. godine bile prisutne u periodu 2000–2004. u poređenju s referentnim periodom prije pandemije 2015–2019. Za osobe starije od 80 godina, toplota bi bila dvostruko smrtonosnija.

Dominik Roje iz Fondacije za istraživanje klime, koji nije učestvovao u studiji, rekao je da su rezultati u skladu s objavljenim istraživanjima. Dodao je da postoji potreba za boljim praćenjem uticaja toplote na grupe koje su najviše u opasnosti, kao i za sprovođenjem planova za prevenciju smrtnih slučajeva.

“Vrlo dobro pratimo temperaturu, ali ne i uticaj na zdravlje na isti način”, rekao je Roje. “Društveno prilagođavanje rastućim temperaturama igralo je ključnu ulogu u sprečavanju smrtnosti u Evropi, ali to još nije dovoljno.”

Naučnici kažu da vlade mogu zaštititi ljude od toplotnih talasa dizajniranjem hladnijih gradova sa više parkova i manje betona, postavljanjem sistema za rana upozorenja kako bi obavijestili ljude o neposrednoj opasnosti, i jačanjem zdravstvenih sistema kako ljekari i medicinske sestre ne bi bili preopterećeni kada temperature porastu.

Međutim, kako navodi “Gardijan”, pojedinačne akcije kao što su ostajanje u zatvorenom i konzumiranje vode takođe imaju značajan uticaj na broj smrtnih slučajeva. Provjeravanje starijih komšija i rođaka koji žive sami može biti spasonosno.

Klimatske promjene su zdravstveni problem

Doktor Santi di Pjetro, asistent profesora urgentne medicine na Univerzitetu u Paviji, rekao je da njegove kolege liječe više pacijenata dnevno nego što su radili početkom januara tokom sezonskog gripa.

Toplotni talasi moraju se rješavati na svim nivoima, rekao je, ali ljudi mogu preduzeti “jednostavne mjere” da zaštite sebe i svoje voljene. To uključuje izbjegavanje sunca tokom najtoplijih sati dana, traženje hlada kada su napolju i zamjenu alkohola vodom.

“Koliko god to moglo zvučati očigledno, konzumiranje vode je ključno za sprečavanje dehidracije”, rekao je. “Stariji ljudi često ne osjećaju žeđ, tako da bi na njih trebalo obratiti dodatnu pažnju.”

Potrebno je još rada na prilagođavanju klimatskim promjenama i ublažavanju porasta temperatura, rekla je Galo.

“Klimatske promjene bi trebalo posmatrati kao zdravstveni problem.”

( A. Šofranac )