Brojni slučajevi internet zloupotreba: Od mamaca za klikove do seksualnih ucjena

Investicione prevare, lažne poruke, koje se šalju u ime poslovnih banaka i Pošte Crne Gore, seksualne ucjene... neka su od najčešćih ponašanja u onlajn prostoru, zbog kojih su građani i pravna lica u toku protekle godine podnosili prijave nadležnima.

Iz Uprave policije, na čijem je čelu Zoran Brđanin, “Vijestima” su rekli da su njihovi službenici za godinu dana, zaključno sa prvim julom, preduzimali mjere i radnje iz svoje nadležnosti u odnosu na 87 predmeta koji su formirani u tužilaštvima.

Kazali su i da je, u cilju zaštite, neophodna stalna edukacija građana i pravnih lica o prepoznavanju prevara na internetu i zloupotrebe ličnih podataka, te da na edukaciji treba da rade svi zajedno, i institucije, mediji, nevladine organizacije...

Lažne platforme za brzu zaradu, SMS poruke “navlakuše”

“Vijesti” su nedavno pisale o investicionoj prevari u odnosu na internet platformu Nearest Edge, koja uvjerava korisnike da uz određeno ulaganje za kratko vrijeme mogu da zarade novac.

U konkretnom slučaju, u pitanju su bile objave na društvenoj mreži Facebook, u kojima su zloupotrijebljena imena i identiteti više javnih ličnosti, većinom novinara, kao i vizuelni identitet portala CdM, Centralne banke Crne Gore. Javen ličnosti čija su imena li fotografije zloupotrijebljeni, navodno promovišu platformu za ulaganje u bitkoine.

Iz Uprave policije “Vijestima” su tada rekli da je u pitanju onlajn investiciona prevara, vrsta finansijske prevare, u kojoj prevaranti obmanjuju investitore kako bi ih naveli da ulože novac u lažne investicione mogućnosti.

Pošta Crne Gore tokom proteklih mjeseci bila je zloupotrijebljena na način da su u njeno ime građani dobijali lažne SMS poruke. Korisnicima koji bi prihvatili i do kraja učestvovali u daljoj komunikaciji na osnovu tih poruka, na kraju bi sa bankovnih računa bio skinut određen iznos...

Za godinu skoro 90 predmeta

Iz Uprave policije “Vijestima” su rekli da njihovi službenici Grupe za suzbijanje krivičnih djela visokotehnološkog kriminala preduzimaju kontinuirane aktivnosti usmjerene na identifikaciji i procesuiranju lica, izvršilaca krivičnih djela uz pomoć informacionih tehnologija.

“U kontekstu postupanja po prijavama podnijetih od strane fizičkih i pravnih lica, a koje su od strane postupajućih državnih tužilaca u nadležnim državnim tužilaštvima kvalifikovana kao krivična djela: prevara, računarska prevara, neovlašćeno objavljivanje i prikazivanje tuđeg spisa, portreta i snimka, neovlašćeno prikupljanje i korišćenje ličnih podataka, i neovlašćen pristup računarskom sistemu, u periodu od 1. 7. 2023. godine, zaključno sa 1. 7. 2024. godine, službenici Grupe za suzbijanje krivičnih djela visokotehnološkog kriminala preduzimali su mjere i radnje iz svoje nadležnosti u odnosu na 87 formiranih predmeta”, rekli su “Vijestima”.

Kako su dodali, najčešće evidentirani obrasci ponašanja izvršenja tih krivičnih djela su phishing, smishing napadi, investicione prevare, Man in the Middle napad, seksualna ucjena, mamac za klikove.

Lažni fondovi, klikovi, ucjene...

Kod takozvanih phishing napada, kako su rekli, registrovan je prijem malicioznih URL linkova (veb adresa, prim. nov).

“Koji su najčešće imali za cilj navođenje primaoca da nakon aktivacije navedenih linkova unesu svoje lične i finansijske podatke koji bi kasnije bili zloupotrijebljeni za izvršavanje krivičnih djela”, rekli su iz Uprave policije.

Kod takozvanih smishing napada, dodali su, registrovano je slanje tekstualnih poruka klijentima poslovnih banaka u Crnoj Gori, koje izgledaju kao SMS notifikacije iz banke.

“Jer se većina klijenata prijavi da prima obavještenja za račun putem SMS-a. Takođe, evidentirano je slanje poruka u ime kompanije DHL međunarodne kurirske službe, kao i u ime Pošte Crne Gore, a u čijem sadržaju se nalazio link za dopunu informacija vezanih za adresu primaoca pošiljki i potvrde plaćanja istih”, kazali su iz UP.

U vezi sa investicionim prevarama (piramidalne šeme, lažni fondovi, lažne ponude...), u kojima su žrtve fizička lica, kao i prevare na tržištu kriptovaluta, kako su dodali, u maloj mjeri su zastupljena, “zbog relativno neregulisane prirode industrije i niskog nivoa obrazovanja”.

Kod takozvanog MITM (Man in the Middle) napada, iz UP pojašnjavaju da je u pitanju tip prevare gdje su registrovani upadi neautorizovanih korisnika u komunikaciji između dva privredna subjekta, a modifikacijom podataka (lažnim instrukcijama za prenos novca) novčana sredstva su uplaćena na drugi transakcioni račun.

“Sextortion (seksualna ucjena) gdje je registrovan veći broj prijava digitalnog ucjenjivanja sa eksplicitnim materijalom (fotografije ili video zapisi) kako bi se iznudio novac od žrtve. Ovaj oblik sajber kriminala za žrtve ima dugotrajne emocionalne, psihološke i socijalne posljedice. Pretežno je ova vrsta sajber napada u okviru šire kampanje usmjerena na više žrtava različitog doba i pola”, pojašnjavaju iz UP.

Kao još jedan način izvršenja krivičnog djela uz pomoć informacionih tehnologija, a koji su registrovani kao najčešći u toku proteklih godinu dana, iz UP navode “mamac za klikove”.

“Clickbait (mamac za klikove) kampanje, gdje su registrovani sadržaji, obično u online člancima, naslovima ili thumbnail slikama javnih ličnosti, koji su dizajnirani da privuku pažnju i podstaknu ljude da pristupe linku kako bi vidjeli sadržaj, kao i ciljano širenje lažnih ili obmanjujućih informacija kako bi se postigao određeni politički, društveni ili ekonomski cilj”, pojasnili su šta ta vrsta prevare znači.

Edukacija je obaveza svih

Iz UP kazali su i da je, u cilju zaštite, neophodna stalna edukacija građana i pravnih lica o prepoznavanju prevara na internetu i zloupotrebe ličnih podataka, te da na edukaciji treba da rade svi zajedno, i institucije, mediji, nevladine organizacije...

“U dijelu edukacije građana i pravnih lica o prepoznavanju prevara na internetu i zloupotrebe ličnih podataka, neophodna je međuagencijska saradnja, kao i saradnja sa međunarodnim i NVO organizacijama, obrazovnim ustanovama, medijskim kućama, a sve u cilju organizovanja javnih kampanja, kao i održavanje edukativnih radionica”, rekli su “Vijestima”.

Realizacija tih aktivnosti bi, kako su dodali, kao rezultat imala veći stepen edukacije i podizanje svijesti o opasnosti digitalnog okruženja:

“I smanjenje broja različitih oblika prevarnih radnji izvršenih uz pomoć informacionih tehnologija. Takođe, kao bitno ističemo i činjenicu angažovanja službenika navedene Grupe u dijelu edukacije djece i odraslih, sa ciljem bezbjednog korišćenja svih benefita koje internet kao takav pruža, kao i mehanizmima zaštite podataka, privatnosti i prevencije zloupotreba. Ovo je proces koji mora mora biti kontinuiran i zahtijeva konstantno unapređivanje, s obzirom na rapidan razvoj informacionih tehnologija, kao i činjenice da je starosna granica korišćenja internet usluga, kod mlađe populacije - djece, iz godini u godinu sve niža, što predstavlja dodatni rizik za očuvanje njihove bezbjednosti”.

( Damira Kalač )