Savez Sara Vagenkneht osvaja istok Njemačke

Sara Vagenkneht se lično ne kandiduje na izborima za parlamente u pokrajinama Tiringija, Saksonija i Brandenburg koji se održavaju u septembru, ali bi ta kontroverzna političarka ipak mogla da iz tih glasanja izađe kao velika pobjednica.

Prema ispitivanjima javnog mnjenja, Savez Sara Vagenkneht (BSW), stranka koju je u januaru ove godine osnovala bivša predsjednica poslaničke grupe Ljevice u Bundestagu Sara Vagenkneht, trenutno je u Saksoniji i Tiringiji daleko ispred stranaka koje čine vladajuću koaliciju kancelara Olafa Šolca na saveznom nivou, odnosno ispred Socijaldemokrata (SPD), Zelenih i Liberala (FDP).

I u Brandenburgu je novoosnovana stranka gotovo ravnopravna sa Socijaldemokratama koji su tamo na vlasti.

Sa svojom neobičnom mješavinom ljevičarske ekonomske politike i antimigrantske retorike, BSW će vjerovatno da igra važnu ulogu u formiranju vlada i u Tiringiji i u Saksoniji nakon izbora 1. septembra. U Brandenburgu će se izbori održati 22. septembra.

U sve tri savezne pokrajine u ispitivanjima vodi djelimično desničarsko ekstremistička Alternativa za Njemačku (AfD). Ostale stranke strahuju da je AfD opasnost po demokratiju i žele po svaku cijenu, pa i po cijenu saradnje sa BSW, da spriječe da AfD dođe na vlast.

Vagenkneht mrsi račune

Brzi uspon BSW pokazuje koliko je istočnonjemačka politika u tranziciji. Vagenkneht je u julu opisala poziciju svoje stranke listu Tagescajtung ovako: „Vjerujem da mi predstavljamo i da smo otjelotvorenje onoga što mnoge stranke više ne zastupaju: na primjer, prosvećeni konzervativizam u smislu očuvanja tradicije, bezbjednosti na ulicama i u javnim prostorima, ali i radnih mjesta, zdravstvene zaštite i penzija. Potreba za sigurnošću, mirom i pravdom kod nas je našla novi politički dom.“

Stranka je predstavila program koji, prema riječima političkih analitičara, u Njemačkoj još nije postojao u ovakvom obliku. „Ako pogledate program BSW, može se reći da je usmjeren na ljude koji, s jedne strane, ekonomski zastupaju ljevičarske pozicije, ali imaju konzervativne stavove na društveno-političkoj osi. To donekle objašnjava zašto je BSW toliko popularan među biračima koji su prethodno glasali za Ljevicu ili AfD“, kaže Danijel Zajkel, istraživač u njemačkoj fondaciji Hans-Bekler bliskoj Njemačkom savezu sindikata (DGB). Fondacija je u junu objavila analizu sljedbenika BSW.

Ispitivanja javnog mnjenja u istočnoj Njemačkoj pokazale su da je BSW ojačao na račun stare stranke Sare Vagenkneht, Ljevice. S druge strane, čini se da AfD ne gubi previše glasova u korist BSW. Alternativa za Njemačku stabilno drži oko 30 odsto u Tiringiji i Saksoniji, a prema najnovijem ispitivanju njemačkog javnog servisa ARD na saveznom nivou uživa podršku od 16 odsto. BSW na saveznom nivou podržava devet odsto ispitanih.

To možda djeluje kao iznenađenje s obzirom na to da se čini da se AfD i BSW dodvoravaju sličnim biračima. Nedavno istraživanje Njemačkog instituta za ekonomska istraživanja (DIW) pokazalo je da se politike BSW i AfD preklapaju u nekoliko oblasti. Na primjer, obje stranke su za ograničavanje useljavanja, povećanje broja deportacija odbijenih tražilaca azila i više kontrola na njemačkim granicama. Međutim, te dvije stranke se veoma razlikuju kada je riječ o socijalnoj pomoći: AfD želi da smanji naknade za siromašne, dok BSW želi da ih zadrži ili čak poveća.

Tačni podaci o migracijama birača biće dostupni tek nakon izbora. Međutim, Zajkelovo istraživanje sugeriše da najveću grupu među pristalicama BSW u istočnoj Njemačkoj čine ljudi koji su na prošlim izborima glasali za Socijaldemokrate kancelara Olafa Šolca.

Populistička, ali ne i ekstremistička: alternativa Alternativi

Za Ursulu Minh, direktorku Akademije za građansko obrazovanje Tucing, BSW predstavlja dodatnu prijetnju za etablirane stranke. „Etablirane stranke su pod pritiskom koje vrši i AfD i BSW“, kaže Minh za DW.

Ona smatra da ključno pitanje za njemačke birače ostaje pitanje imigracija i smatra da je BSW uspio da se biračima predstavi kao neekstremistička alternativa AfD-u. „BSW za sada može da tvrdi da nije ekstremistička stranka. Za sada ne upadaju retorički u rasizam i imaju relativno ozbiljan vodeći kadar. To je najveća razlika u odnosu na AfD.“

BSW je do sada isključivao mogućnost koalicije s AfD-om, ali je istovremeno pozivao na manje dogmatski pristup toj stranci čije djelove njemačka Savezna služba za zaštitu ustavnog poretka smatra ekstremističkim.

Glasači s migrantskom pozadinom

Čini se da BSW, uprkos antimigrantskoj retorici, privlači natprosječno veliki broj birača migrantskog porijekla, grupe stanovništva koja tradicionalno glasa za stranke lijevog centra.

„Važno je prvo reći da ne bi svi ljudi migrantskog porijekla glasali za BSW“, kaže Danijel Zajkel. „Ali, činjenica je da se relativno veliki djelovi stanovništva s migrantskim porijeklom nalaze u ekonomskim problemima, da imaju niske prihode i da su ti socio-ekonomski faktori glavno objašnjenje odluke o glasanju, a ne toliko migrantski status.“

Takođe je moguće, nastavlja Zajkel, da mnogi građani s migrantskim porijekom žive i rade u područjima zemlje gdje se boje veće konkurencije zbog sve veće imigracije.

Čini se da se BSW takođe ciljano obraća biračima SPD-a koji su skeptični prema njemačkoj podršci Ukrajini, što je još jedna tačka na kojoj se ukrštaju mišljenja BSW i AfD, ali i Ljevice. Ova posljednja stranka, koja inače vodi vladu u Tiringiji, nasljednica je Stranke socijalističkog jedinstva Njemačke (SED), komunističke stranke koja je nekada vodila istočnonjemačku diktaturu. Istočna Njemačka bila je dio istočnog bloka pod kontrolom Moskve, i do dan-danas u delovima istočnonjemačkog stanovništva postoji određeno neprijateljstvo prema SAD i NATO-u.

Antiameričko raspoloženje

Vagenkneht pokušava da kapitalizuje i ta antiamerička osjećanja na istoku zemlje. Predložila je, na primjer, odbacivanje odluke o stacioniranju američkih projektila srednjeg dometa u Njemačkoj, plan koji podržavaju etablirane stranke – opozicioni Demohrišćani (CDU/CSU) i vladajući SPD, Zeleni i FDP. To odbacivanje Vagenkneht je postavila kao uslov za bilo kakve koalicione pregovore.

Ursula Minh smatra da se radi o čistoj predizbornoj retorici, jer o tome odlučuje vlada na saveznom nivou u Berlinu, a ne na nivou saveznih pokrajina. „Relativno je jeftino to tražiti na pokrajinskom nivou, jer dobro znate da to u pokrajinama neće igrati nikakvu ulogu“, naglašava ona.

Izjave koje lako pronalaze put do medija jesu snaga Sare Vagenkneht – koja je rođena 1969. u Jeni od oca Iranca i majke istočne Njemice. „Po mom mišljenju, ona je oduvijek bila populistkinja“, kaže Minh, „čak i dok je još bila u stranci Ljevica. Ona je neko ko veoma dobro reaguje na raspoloženje stanovništva. I ko snažno raspiruje antielitna osjećanja iako i sama pripada establišmentu – po svom obrazovanju, po svom jeziku.“ Vagenkneht je u braku s 26 godina starijim Oskarom Lafontenom, bivšim socijaldemokratskim liderom koji je istupio iz te stranke u vrijeme kad joj je na čelu bio Gerhard Šreder.

U svakom slučaju, nastup Sare Vagenkneht – populistički ili ne – za sada obećava uspjeh. Pogotovo među glasačima koji se osjećaju napuštenim od etabliranih stranaka. Izgleda da se BSW etablirao kao značajna sila, barem u istočnoj Njemačkoj.

( Deutsche Welle )