Njemačka demokratija na testu

Desničarska Alternativa za Njemačku (AfD) će, prema prognozama, pobijediti barem na jednim od dva izbora koji se sjutra održavaju u istočnim saveznim pokrajinama, što će povećati pritisak na saveznu koaliciju kancelara Olafa Šolca u vezi sa ekonomijom, imigracijom i podrškom Ukrajini, ocjenjuje agencija Rojters.

AfD, koji postoji 11 godina i uživa veću podršku u bivšim komunističkim istočnim regionima, vjerovatno neće moći da formira pokrajinsku vladu čak i ako pobijedi, jer ankete pokazuju da nema većinu, a druge partije odbijaju saradnju sa njima.

Lideri mejnstrim njemačkih stranaka su, prema pisanju portala “Politiko”, svjesni činjenice da je Adolf Hitler u početku došao na vlast preko izbora - i da su konzervativci tada pomogli u normalizaciji nacista učestvujući u koalicionim vladama sa njima, prvo u istočnoj pokrajini Tiringiji, a kasnije i na saveznom nivou.

U cilju izbjegavanja ponavljanja istorije, glavne stranke sada obećavaju da će održati Brandmauer, ili zaštitni zid, oko AfD-a, odbijajući da ih uključe u koalicione vlade - ili, u tom slučaju, da sarađuju sa tom strankom u donošenju bilo koje vrste zakona.

Međutim, ovo će, kako ističe agencija Rojters, biti prvi put da desničarska stranka ima najviše poslaničkih mjesta u parlamentu neke njemačke pokrajine od Drugog svjetskog rata. Njihova snaga će zakomplikovati formiranje koalicija i mogla bi im omogućiti blokiranje ustavnih promjena i imenovanja sudija.

AfD bilježi podršku od 30% u Tiringiji, skoro 10 poena ispred konzervativaca koji su na drugom mjestu, dok je u Saksoniji izjednačen sa njima sa oko 30-32%. Očekuje se da novoosnovani krajnje lijevi Savez Sahre Vagenkneht (BSW) očekuje se da bude treći u obje pokrajine.

BSW, nazvan po svojoj osnivačici, bivšoj komunistkinji, takođe se protivi imigraciji i vojnoj podršci Ukrajini u borbi protiv ruske invazije; obje stranke teže boljim odnosima sa Moskvom.

S obzirom na složene matematičke kalkulacije prilikom formiranja koalicija u fragmentisanom političkom pejzažu, ankete ukazuju da bi BSW mogao da se nađe u ulozi ključnog aktera.

Očekivani snažan rezultat ove dvije populističke stranke vjerovatno će zaoštriti napetu političku atmosferu u najvećoj evropskoj ekonomiji i naglasiti trajno nezadovoljstvo u bivšem komunističkom istoku više od tri decenije nakon pada Berlinskog zida.

“Ali bilo bi greška svesti ove izbore na glasanje u istočnoj Nemačkoj”, rekao je za britanski “Gardijan” Aleksander Moric, dopisnik javnog radija iz Saksonije.

“Oni su test za cijelu njemačku demokratiju. Inflacija, strah od rata i ograničenja sloboda tokom pandemije ostavili su mnoge ljude u hroničnoj uznemirenosti. Prvi put od 1932. godine, desničarski ekstremisti mogli bi postati najjača stranka u njemačkom parlamentu na slobodnim izborima”.

Glavna tema AfD-a, migracija, izbila je u prvi plan nakon napada nožem prošle nedjelje u zapadnom gradu Zolingenu, u kojem je 26-godišnji član Islamske države iz Sirije optužen za ubistvo troje ljudi.

“Želimo da okončamo neuspjeh države, gubitak kontrole”, rekla je kopredsjednica AfD-a, Alis Vajdel, na predizbornom skupu u srijedu u Drezdenu. “To se može postići samo održivom promenom u migracionoj i azilantskoj politici”.

Očekuje se da će sve tri stranke u Šolcovoj vladajućoj koaliciji izgubiti glasove, a dvije bi mogle čak imati problema da pređu cenzus od 5% da bi ušle u parlament.

Poslovni lideri upozoravaju na prijetnju krajnje desničarskog ekstremizma za najveću evropsku ekonomiju, navodeći da bi to moglo otežati privlačenje kvalifikovane radne snage i investicija. Njemački političari kažu da je populistička retorika podstakla fizičke napade.

AfD u Tiringiji predvodi Bjern Heke, kojeg pojedini u partiji smatraju toliko ekstremnim da su pokušali da ga izbace.

Bivši nastavnik istorije nazvao je berlinski spomenik Holokaustu nacističke Nkemačke “spomenikom sramote” i ranije ove godine je osuđen zbog korišćenja nacističkog slogana na partijskom mitingu.

“Njemačka je pomalo kasnila kada je riječ o usponu desničarskih stranaka”, rekao je za “Gardijan” Kai Archajmer, politikolog sa Univerziteta u Majncu. Ukazao je na uspjeh ličnosti poput Donalda Trampa, Marin le Pen, Đorđe Meloni, Gerta Vildersa i Roberta Fica u njihovim zemljama, dok je nemački “zaštitni zid” opstajao.

“Ono što je neobično kod AfD-a je to što, za razliku od Le Penove u Francuskoj ili Vildersa u Holandiji, koji pokušavaju da se predstave kao da nemaju nikakve veze sa desničarskim ekstremizmom, AfD ima ljude u svojim redovima koji su osuđeni zbog korišćenja nacističkih slogana”, rekao je Arzheimer.

“Izgleda da im ne škodi to što se predstavljaju kao ekstremna desnica, a posebno u istočnoj Nemačkoj, izgleda da to nailazi na dobar prijem”, istakao je.

“Zaštitni zid” je već pao širom istočne Njemačke

Zbog popularnosti AfD-a u lokalnoj politici širom istoka Njemačke, zaštitni zid je na mnoge načine već pao. U periodu između 2019. i 2023. godine zabilježeno je više od 120 slučajeva saradnje između AfD-a i glavnih stranaka u lokalnoj vlasti, najčešće sa demohrićanima, pokazala je nedavna studija koju je objavila progresivna fondacija Roza Luksemburg.

Primjeri te saradnje uključuju slučaj u Saksoniji gdje su glavne stranke u jednom gradskom vijeću podržale predlog AfD-a da se zabrani korišćenje rodno neutralnog jezika u reklamiranju za gradsko pozorište. U drugom slučaju, u Tiringiji, glavne stranke su podržale predlog AfD-a da se održi glasanje o smjeni ljevičarskog gradonačelnika.

“Zaštitni zid na okružnom nivou više ne postoji i ovo će se samo pogoršavati”, rekla je za “Politiko” Jana Pinka, lokalna političarka iz Ljevice. “Zaista se plašim da će situacija postati još mračnija. Ponekad tražim paralele sa tridesetim godinama”.

( N.B. )