INTERVJU Neđeši: Crna Gora u EU može i prije 2030. godine

Potpuno je realno očekivati da Crna Gora postane članica Evropske unije 2030. godine, pa čak i ranije, ako bude u stanju da održi nacionalni konsenzus koji je posvećen i daje prioritet pristupanju EU kako u vladinoj politici, tako i u radu parlamenta, kazao je ambasador Mađarske u Podgorici Jožef Neđeši.

On je u intervjuu ‘’Vijestima’’ rekao da crnogorsko rukovodstvo jedino uz punu političku saglasnost može uspješno ispuniti kriterijume za pristupanje i dobiti političku podršku zemalja članica EU za evropske integracije zemlje.

“Crna Gora mora pokazati punu posvećenost sprovođenju zakonskih i pravosudnih reformi koje jačaju vladavinu prava. Ovo uključuje obezbjeđenje nezavisnog pravosuđa, efikasnog pravnog okvira i nepristrasnog sprovođenja zakona”, rekao je Neđeši, čija je država preuzela predsjedavanje Evropskom unijom u julu.

On, takođe, tvrdi da Mađarska od prvog trenutka pokušava da pruži svu moguću pomoć Ukrajini za obnovu zemlje.

Koji su glavni prioriteti mađarskog predsjedavanja, da li proširenje EU ostaje u fokusu?

Za mađarsko predsjedavanje je zaista jedan od glavnih prioriteta da olakša pristupanje zemalja Zapadnog Balkana Evropskoj uniji – želimo da napravimo jedan korak unaprijed u procesu pristupanja svih zemalja kandidata Zapadnog Balkana. Mađarska smatra da je proces proširenja jedna od najvažnijih politika EU, a da bi to tako ostalo, neophodno je da taj proces ostane stabilan, kredibilan i zasnovan na zaslugama kandidata. EU je odavno posvećena obezbjeđenju evropske perspektive Zapadnom Balkanu, jer zajednica ne može biti potpuna bez pristupanja regiona. Pristupanje regiona je korisno za EU u ekonomskom, bezbjednosnom i geopolitičkom aspektu. Želimo staviti poseban naglasak na redovan politički dijalog sa zemljama kandidatima za članstvo u EU, podržavati ih u naporima da ispune Kopenhaške kriterijume.

Pored promovisanja procesa proširenja, prioritet je i unapređenje konkurentnosti EU kroz usvajanje Novog evropskog sporazuma o konkurentnosti, jačanje evropske odbrambene politike, suzbijanje ilegalnih migracija, podrška budućnosti kohezione politike i razvoj agrarne politike EU koja je usmjerena na poljoprivrednike. Pored toga, u svim tijelima Savjeta Evropske unije želimo staviti na dnevni red demografska pitanja i izazove.

Može li Crna Gora računati na podršku Mađarske na putu ka EU? Vjerujete li da Crna Gora može postati članica EU do 2030?

Naravno. Mađarska je od početka bila dosljedna u podržavanju pristupanja Crne Gore EU. Ova jasna i aktivna pozicija, koja se manifestuje u diplomatskoj i stručnoj pomoći, pratiće cijeli proces do njegovog uspješnog okončanja. Da bi proces pristupanja bio uspješan, neophodno je održati nacionalni konsenzus o najvažnijim pitanjima, uvažavajući da je napredak zemlje u ovoj oblasti nacionalni interes koji ne može biti ugrožen eventualnom političkom nestabilnošću. Crnogorsko rukovodstvo jedino uz punu političku saglasnost može uspješno ispuniti kriterijume za pristupanje i dobiti političku podršku zemalja članica EU za evropske integracije zemlje. Za Crnu Goru 2030. godina, pa čak i raniji datum, može biti potpuno realan, ako bude u stanju da održi nacionalni konsenzus koji je posvećen i daje prioritet pristupanju EU kako u vladinoj politici, tako i u radu parlamenta.

Crna Gora sa EU pregovara 12 godina. Šta su, prema Vašem mišljenju, glavni razlozi što pregovori tako dugo traju?

Proces pristupanja EU je veoma složen proces pregovora i prilagođavanja od strane zemalja koje žele da pristupe. Ne postoji druga međunarodna organizacija za čije članstvo je potrebno ispuniti tako težak i dugotrajan sistem tehničkih, pravnih i političkih uslova. Nažalost, što duže traje procedura ulaska, to više uslova mora biti ispunjeno, jer zakonodavstvo EU, a samim tim i uslovi za ulazak u cjelini postaju sve obimniji, dublji i raznovrsniji. Moguće je tražiti i dobiti određenu vremensku fleksibilnost kako bi se dostiglo minimalno stanje spremnosti koje je potrebno za pristupanje. Ovo će biti riješeno sporazumom između Crne Gore i EU i njenih država članica u roku od nekoliko godina (nadamo se što je prije moguće).

Međutim, u proteklih 12 godina, proces pridruživanja se nije toliko odužio samo zbog svoje komplikovane prirode. S jedne strane, zemlje članice EU su 2020. godine preispitale sprovođenje cjelokupnog procesa pristupanja od strane EU – u stručnom žargonu EU “metodologiju” – i djelimično ga uključile u novi pristup i okvir evaluacije. U međuvremenu se Crna Gora ponovo suočila sa političkom i institucionalnom krizom, što je usporilo sprovođenje mjera i reformi neophodnih za pristupanje EU. Upravo zato je veoma bitno da Vlada i parlament Crne Gore očuvaju stabilnost koju su ostvarili prije 10 mjeseci i ostaju potpuno posvećeni pristupanju EU.

Šta je ključna prepreka Crnoj Gori na putu ka EU? Da li je to korupcija i organizovani kriminal i slabo pravosuđe?

Vladavina prava je jedan od osnovnih principa funkcionisanja EU, čije je poštovanje ključno za sve zemlje koje žele da pristupe EU, pa tako i za Crnu Goru. Crna Gora mora pokazati punu posvećenost sprovođenju zakonskih i pravosudnih reformi koje jačaju vladavinu prava. Ovo uključuje obezbjeđenje nezavisnog pravosuđa, efikasnog pravnog okvira i nepristrasnog sprovođenja zakona. EU pažljivo prati napredak u ovim oblastima kao dio procesa pridruživanja. Održavanje vladavine prava je od suštinskog značaja za borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala, koji su značajan izazov ne samo u Crnoj Gori, već i u drugim zemljama kandidatima. Jaki pravni okviri i poštovanje vladavine prava su takođe od suštinskog značaja za privlačenje stranih investicija i promovisanje ekonomske stabilnosti. Investitori traže predvidljivost i pravnu sigurnost, što se može osigurati samo u okruženju u kojem se dosljedno poštuje vladavina prava.

Kako ocjenjujete ekonomsku saradnju Crne Gore i Mađarske? Može li se u narednom periodu očekivati rast mađarskih investicija i u kojim oblastima?

Crna Gora je za Mađarsku jedan od najvažnijih ekonomskih partnera u regionu Zapadnog Balkana, što potvrđuje i činjenica da je, u poređenju sa veličinom zemlje prisustvo mađarskog kapitala u Crnoj Gori jedno od najvećih u svijetu. Ovo je prvenstveno zasluga velikih, i u regionalnim razmjerima značajnih mađarskih kompanija, kao što su OTP, 4iG ili Hunguest Hotels, koje su posljednjih godina realizovale značajne investicije u Crnoj Gori. Crnogorska komercijalna banka (CKB), koja posluje u okviru mađarske OTP grupacije, trenutno je vodeća na crnogorskom tržištu, a takođe igra značajnu ulogu u ekonomskom razvoju vaše države finansiranjem lokalnih razvojnih projekata i preduzeća. Kupovinom Telenora 4iG je postao drugi najveći telekomunikacioni operater u Crnoj Gori, ali u narednom periodu ova mađarska kompanija namjerava da učestvuje i u daljim investicijama.

Raduje nas činjenica da pored investicija posljednjih godina intenzivno raste i trgovinska razmjena između naših zemalja, pa je tako bilateralna spoljnotrgovinska robna razmjena u 2023. godini povećana za 25 odsto u odnosu na prethodnu godinu. Nadamo se da će daljem razvoju trgovinskih odnosa doprinijeti i činjenica da Mađarska agencija za razvoj izvoza HEPA ima svoje predstavništvo u Crnoj Gori, čiji je najvažniji zadatak produbljivanje odnosa mađarskih i crnogorskih preduzetnika. Važno je napomenuti da su – zahvaljujući i podršci mađarske Vlade – naši glavni gradovi povezani direktnom avionskom linijom, što ne samo da je podstaklo dvosmjerni turizam, već ima i važnu ulogu u razvoju poslovnih i trgovinskih odnosa. Velike mađarske kompanije koje su već prisutne u Crnoj Gori uglavnom su zadovoljne i imaju dobra iskustva u vašoj zemlji, pa zato Crna Gora više nije nepoznato tržište za mađarske firme koje su zainteresovane za ulaganja i poslovne mogućnosti. Stoga sam uvjeren da će primjer pomenutih kompanija slijediti i druge mađarske firme. Pogotovo jer je posljednjih godina zahvaljujući značajnom ekonomskom rastu naše države veliki broj mađarskih preduzeća ojačalo i počelo da realizuje sve veća ulaganja u inostranstvu, pa su velike šanse da se neke od tih kompanija pojave i u Crnoj Gori. Na osnovu razgovora sa predstavnicima mađarskih preduzeća zainteresovanih za ulaganja u Crnoj Gori, vidim realnu priliku za razvoj naših bilateralnih ekonomskih, poslovnih i investicionih odnosa prvenstveno u oblastima turizma, razvoja infrastrukture, zaštite životne sredine i poljoprivrede.

“Mađarska pokušava da pruži svu moguću pomoć Ukrajini”

Mađarska je posljednjih godina više puta blokirala odluke ostalih članica EU, naročito kada je u pitanju pomoć Ukrajini, zbog čega postoji skepticizam da Mađarska radi protiv EU i ne želi proširenje. Da li je to tačno?

Mađarska od prvog trenutka pokušava da pruži svu moguću pomoć Ukrajini za obnovu zemlje, zato čini sve što je u skladu sa svojim mogućnostima i ekonomskom snagom za smanjenje patnje ukrajinskog naroda. Mađarska nastavlja svoju do sada najveću humanitarnu akciju u interesu podrške žrtvama rata u Ukrajini.

( Biljana Matijašević )