Država nije zaštitila Lajovića

Država nije učinila sve što je trebalo da novinara “Vijesti” Vuka Lajovića zaštiti od napada ugašenog portala “udar.me”, koji je u predvečerje parlamentarnih izbora o njemu objavio brojne neistine i uvrede.

Time su, ocjena je kotorskog Osnovnog suda, Lajoviću povrijeđena prava ličnosti - prava na psihički integritet, čast, ugled i dostojanstvo.

Prvostepenom presudom, kotorski sud je obavezao državu, odnosno Ministarstvo kulture i medija, da novinaru “Vijesti” isplati 3.000 eura sa pripadujućim zakonskim kamatama na ime naknade nematerijalne štete zbog povrede prava ličnosti.

U seriji tabloidnih tekstova, u avgustu 2020. godine, portal “udar.me” pokrenuo je napade na više tadašnjih političara, novinara, sveštenika…

Lajović je tada označen kao saradnik srpskih bezbjednosnih službi, pod kodnim imenom “Opušak”, a navodna operativna veza bio je sada pritvoreni predsjednik Opštine Budva Milo Božović.

Sud je naglasio da je nesporno utvrđeno da se radi o “netačnim informacijama”.

"Direktni uticaj na čast i ugled"

“Objavom na portalu ‘udar.me’ direktno se uticalo na čast i ugled tužioca, jer ga je široj javnosti predstavio kao izvršioca teškog krivičnog djela protiv ustavnog uređenja i bezbjednosti Crne Gore - špijunaža iz člana 368 Krivičnog zakonika Crne Gore, pa je time povrijedio njegovo ljudsko dostojanstvo koje jemči Ustav Crne Gore i Evropska konvencija ljudskim pravima i slobodama. Svako lice ima pravo na ispravljanje ličnih podataka, njihovo brisanje ili uklanjanje, pa tako i tužilac, imajući u vidu da je u ovom postupku za informacije koje se odnose na njega nesporno utvrđeno da su netačne, zbog čega javnost nema interes da prima takve informacije u kojma se u okviru neistinitih konstatacija pominje i tužilac pod punim imenom i prezimenom, uz to posebno cijeneći okolnost da tužilac svojim radnjama nije izazvao ovakve informacije, te da on nije bio obuhvaćen krivičnim postupkom zbog izvršenja teškog krivičnog djela protiv ustavnog uređenja i bezbjednosti Crne Gore”, stoji u presudi sudije Veljka Bulatovića.

Lajovićev punomoćnik, advokat Nikola Angelovski kazao je da je presuda u predmetu novinara “Vijesti” druga presuda, kad su u pitanju predmeti pokrenuti zbog izostanka reakcije države na tabloidne objave spornog portala.

“Prva pravosnažna presuda je u predmetu Vlada Bulatovića iz Podgorice, koja će sada važiti u svim drugim slučajevima, jer se u svim ostalim slučajevima radi o istovjetnom činjeničnom stanju i pravnom osnovu kao u njegovom slučaju”, kazao je Angelovski.

On nije mogao da precizira broj predmeta koji se vode po istom osnovu pred crnogorskim sudovima.

“Ja trenutno imam više od 15 predmeta, a dosta predmeta je kod ostalih kolega u Bijelom Polju i u Beranama”, odgovorio je Angelovski “Vijestima”.

Šta sve država nije preduzela

Sud konstatuje da je tužena – država imala objektivnih mogućnosti da, u smislu nadzora nad primjenom Zakona o medijima, otkrije, učini dostupnim javnosti i pokrene prekršajni postupak protiv osnivača i to sve nakon 14. avgusta 2020. godine do dana podnošenja ove tužbe.

“…Što bi omogućilo tužiocu da sazna njegov identitet i zaštitu povrijeđenog prava ostvari od odgovornog lica - osnivača medija, odgovornog za objavljeni medijski sadržaj (član 24 Zakona o medijima). Nematerijalna šteta koja je nastala tužiocu kao trećem licu, isključivo je nastala kao posljedica nevršenja Zakonom o medijima povjerenih funkcija sadašnjeg Ministarstva kulture i medija (ranije Ministarstva javne uprave, digitalnog društva i medija, a prije toga Ministarstva kulture)… S obzirom na obaveze i odgovornost tužene u smislu odredbi Zakona o medijima, te druge institucionalne kapacitete s kojima ista raspolaže (državno tužilaštvo, Uprava policije), postoji jasna uzročno-posljedična veza između nečinjena tužene i nastale posljedice po tužioca…”, navodi se u presudi.

Sudija Bulatović takav stav temelji na dokazima koji se odnose na obaveze Ministarstva koje proizilaze iz Zakona o medijima iz 2020. godine.

Podsjeća da je internet publikacija portala “udar.me” izvršena 10. jula 2020. godine, a da je njegovo postojanje široj javnosti bilo vidljivo ubrzo nakon toga.

“U saopštenju Agencije za elektronske medije od 3. 8. 2020. konstatuje se da je uočeno postojanje portala koji nijesu izvršili svoje zakonske obaveze da se upišu u registar i obezbijede identifikaciju, dok je sporni sadržaj o tužiocu objavljen na ovom portalu dana 18. 8. 2020. godine”, stoji u presudi.

Sud podsjeća i na to da su, stupanjem na snagu Zakona o medijima, počev od 14. 8. 2020. godine, prestale da važe odredbe Zakona o elektronskim medijima, koje su se odnosile na nadležnost Agencije za elektronske medije na elektronske publikacije.

“Odgovorom Ministarstva kulture i medija od 18. 10. 2022. godine na dopis za dostavljanje podataka za internetsku publikaciju (portal) udar.me navedeno je da se mediji koji nijesu upisani u evidenciju kod resornog ministarsva nijesu obavezali da poštuju medijske propise u Crnoj Gori, da to Ministarstvo nije preuzimalo aktivnosti prikupljanja podataka o medijima koji nijesu upisani u evidenciju, da se upis vrši na dobrovoljnoj bazi u skladu sa članom 9 tada važećeg Zakona o medijima, da to Ministarstvo nije nadležno za zakup i registraciju nacionalnog domena, niti za nadzor za primjenu Zakona o elektronskim komunikacijama, da nijesu u posjedu traženih podataka…”, navodi se u presudi.

Sud dalje napominje da iz dopisa kompanije “Domen” od 30. 1. 2023. godine proizilazi da “od strane Agencije za elektronske medije i Ministarstva kulture i medija nije bilo upita za dobijanje podataka o predmetnom imenu domena, niti za provjeru sadržaja na ovom domenu”.

“…Zbog sadržaja objavljivanih na ovom portalu, koji su u odnosu na tužioca imali klevetnički karakter, od strane tužene trebalo je i morala je da bude preduzeta konkretna aktivnost, kojom bi se za početak utvrdio osnivač ili vlasnik medija, kako bi se registrovao, a kasnije preduzele i druge mogućnosti ograničenja medijskog sadržaja, što je propisano članovima od 34 do 47 Zakona o medijima”, ocijenjeno je u presudi.

Bivši direktor Agencije za nacionalnu bezbjednost (ANB) i aktuelni savjetnik za bezbjednost predsjednika države Dejan Vukšić u maju je oslobođen čuvanja tajne o aferi portal Udar.

Prethodno je to isto uradila Skupština Crne Gore za lidera Građanskog pokreta URA Dritana Abazovića, koji je, tokom ročišta u jednom od slučajeva protiv države, iznio imena ljudi iz ANB koji su u predvečerje parlamentarnih izbora 2020. godine preko portala Udar.me diskreditovali političke protivnike, aktiviste, novinare i sveštenike Srpske pravoslavne crkve (SPC).

“Kad je riječ o službenicima, saopštio sam da se materijal koji je napravila tajna pratnja ANB-a koristio kao materijal portala Udar. Tada je na čelu tajne pratnje bio Srđan Pavićević, a na čelu drugog sektora Danilo Grozdanić”, rekao je Abazović na sudu početkom aprila, ali i označio Filipa Đuranovića kao jednog od administratora portala Udar.me.

Ova, ali i brojna druga, imena agenata ANB-a nalaze se na spisku i u krivičnoj prijavi koju je Vukšić ranije dostavio Specijalnom državnom tužilaštvu (SDT).

ZIPI: Ubrzati rasprave i završiti postupke

Angelovski ističe da je pravna situacija u vezi s objavama na portalu Udar.me, “u cjelini istovjetna za sva lica kojima se ovaj portal na očigledno nezakonit način bavio”.

“…A sudska praksa je kroz nekoliko presuđenja već uspostavljena i govori da je odgovornost države u svim ovim slučajevima neupitna, bilo bi logično i očekivano da nadležni organi države Crne Gore ponude odgovarajuće poravnanje i da na taj način izbjegnu značajne sudske troškove kojima će, u protivnom, država biti izložena”, kazao je on.

Iz institucije Zaštitnika imovinsko-pravnih interesa “Vijestima” je juče rečeno da ne pristupaju poravnanjima “imajući u vidu da je u pitanju zahtjev o kojem sud u pogledu visine naknade odlučuje uzimajući u obzir lična svojstva tužioca, stepen povrijeđenosti materijalnog dobra…, pa su iznosi različiti”.

“Međutim, stav je Zaštintika da određeni izvedeni dokazi (saslušani svjedoci) u istoj pravnoj stvari budu iskorišćeni i u ostalim postupcima i da se na taj način ubrza zaključenje rasprava, a samim tim i završe postupci”, kazali su iz institucije Zaštitnika.

Zbog objavljivanih sadržaja na ovom portalu, koji su u odnosu na tužioca imali klevetnički karakter, od strane tužene trebalo je i morala je da bude preduzeta konkretna aktivnost, kojom bi se za početak utvrdio osnivač ili vlasnik medija, kako bi se registrovao, a kasnije preduzele i druge mogućnosti ograničenja medijskog sadržaja, što je propisano članovima od 34 do 47 Zakona o medijima”, stoji u presudi

( Jelena Kočanović, Tina Popović )