U drugom kvartalu zabilježen najmanji rast BDP-a: Kad nema proizvodnje i zastoj TE uspori ekonomiju

Bruto domaći proizvod (BDP) Crne Gore u drugom kvartalu ove godine (april, maj i jun) imao je rast od 2,7 odsto, što je najniži rast od pandemije COVID i pokazatelj usporavanja crnogorske ekonomije.

Prema uporednim podacima Monstata glavni razlog za niži rast ekonomije je povećanje trgovinskog deficita i nedovoljni rast potrošnje domaćinstava. Deficit je povećan jer je, u nedostatku druge proizvodnje, glavni crnogorski izvozni proizvod električna energija, a u ovom kvartalu duže od dva mjeseca nije radila Termoelektrana Pljevlja i količina kiša bila je ispod očekivanog za ovaj period.

Ovo može biti primjer šta se može desiti naredne godine kada Termoelektrana, glavni proizvođač električne energije, zbog završetka remonta neće biti u funkciji osam mjeseci, kada Crna Gora neće biti izvoznik već uvoznik električne energije.

Prema podacima Monstata o robnoj razmjeni, za period januar - jul ove godine izvoz električne energije iznosio je 56 miliona eura dok je u istom periodu lani on vrijedio 176 miliona eura. Za tih sedam mjeseci ove godine uvoz struje iznosio je 41 milion, kada je za taj period lani on bio 17 miliona.

Odnosno za ovaj period od sedam mjeseci ove godine suficit u trgovini strujom bio je svega 15 miliona, dok je za isti period lani vrijedio 159 miliona. Što potvrđuje značaj rada Termoelektrane za crnogorsku ekonomiju, u nedostatku drugih velikih industrija i proizvođača.

U 2022. godini, prema podacima Monstata, stope kvartalnog rasta BDP-a iznosile su od 3,2 do 12,7 uslijed oporavka od pandemije iz prethodne godine. U 2023. godine stope rasta su iznosile od 4,3 do 6,9, a u prvom kvartalu ove godine BDP je imao rast od 4,4 odsto.

Rast u drugom kvartalu ove godine značajno je niži od prosjeka za ovu godinu koji prema Fiskalnoj strategiji treba da iznosi 3,8 odsto.

Prema istom dokumentu, Vlada očekuje da će u narednoj godini rast ekonomije iznositi 4,8 odsto, iako joj je poznato da Termoelektrana, glavni proizvođač i izvoznik, neće raditi osam mjeseci.

Prema obračunima BDP-a, koje je juče objavio Monstat, do ovog nižeg rasta BDP-a u drugom kvartalu ove godine došlo je uslijed povećanja trgovinskog deficita, kojeg u dovoljnoj mjeri, da bi se zadržale više stope rasta, nije nadoknadila potrošnja domaćinstava, na kojoj se godinama i bazira crnogorska ekonomija jer je domaća proizvodnja na niskom nivou.

Izvoz roba i usluga, u koje se računa i prihod od inostranih turista, u ovom kvartalu je iznosio 765 miliona eura, odnosno bio je za 22 miliona niži nego u istom kvartalu prošle godine, dok je uvoz roba i usluga vrijedio 1,28 milijardi odnosno za 90 miliona više nego u istom periodu lani.

Tako je saldo uvoza i izvoza roba i usluga bio negativan za 520 miliona eura, odnosno minus je povećan za 110 miliona u odnosu na drugi kvartal prošle godine.

Ostale stavke koje se uključuju u proračun BDP-a, nisu imale značajniji rast - potrošnja države povećana je sa 287 na 309 miliona, bruto investicije u osnovna sredstva sa 356 na 399 miliona, a promjene u zalihama sa 220 na 233 miliona. Tako je ukupan BDP u ovom kvartalu procijenjen na 1,84 milijarde odnosno za 130 miliona više nego u istom periodu prošle godine. Nominalni rast BDP-a je iznosio 7,7 odsto, a kako je prema obračunu Monstata uticaj inflacije (deflator) iznosio pet odsto, realna stopa rasta crnogorske ekonomije iznosi 2,7 odsto.

Malta i Poljska na vrhu po rastu

Najveće stope ekonomskog rasta u ovom kvartalu u Evropi imale su Malta i Poljska sa po 4,4 odsto, a zatim slijede Norveška sa 4,2, Srbija sa 4, Kipar sa 3,6, Danska sa 3,5...

Negativni rast, odnosno pad ekonomije u ovom kvartalu, imala je Irska s minus četiri odsto, Estonija s minus jedan odsto, Finska s minus 0,9 odsto, Austrija s minus 0,6 i Island s minus 0,3.

Nakon uzastopnog perioda pada ekonomije tokom protekle dvije godine, najveća evropska ekonomija - Njemačka zabilježila je prelazak u plus od 0,3 odsto.

Od zemalja regiona veći rast od Crne Gore imala je Srbija sa četiri odsto i Hrvatska sa 3,3 odsto. Sjeverna Makedonija je imala rast od 2,3 odsto.

Eurostat ove podatke ne vodi za Bosnu i Hercegovinu, Albaniju i Kosovo.

( Goran Kapor )