Funkcionerska kampanja na svakom koraku: Namicanje glasova preko državne fotelje

Funkcionerska kampanja mora biti precizno definisana zakonom, a sankcije za njeno sprovođenje jasne i stroge, kako se ta praksa ne bi ponavljala iz izbora u izbore.

To poručuju sagovornici “Vijesti”, komentarišući aktivnosti kojima državni i lokalni funkcioneri, u susret predstojećim izborima u Podgorici, pokušavaju da obezbijede prednost političkim akterima koje predstavljaju.

Od 27. jula, kad su raspisani ti izbori, bilo je na desetine takvih primjera - raspisivanje tendera, presijecanje vrpci, najave projekata... čiji su akteri najviši državni zvaničnici, ministri, čelnici Podgorice, direktori gradskih preduzeća... Neki od njih oštro su, za vrijeme vladavine Demokratske partije socijalista (DPS), kritikovali tu praksu.

Izvršni direktor Centra za demokratsku tranziciju (CDT) Dragan Koprivica, kaže da je funkcionerska kampanja jedno od ključnih obilježja izbora zakazanih za 29. septembar. Navodi da se ona sastoji od “događaja i kvazidogađaja” koji nisu morali da se dese u predizbornom periodu, ali da su se desili upravo zato jer se javne funkcije i javni resursi podređuju izbornom rezultatu.

“U slučaju dileme je li nešto redovna aktivnost ili funkcionerska kampanja, treba postaviti nekoliko kontrolnih pitanja: je li bilo neophodno da se ta aktivnost desi baš sad; je li se to isto moglo uraditi poslije izbora; hoće li ta aktivnost uopšte biti relevantna za dva mjeseca; je li se ta aktivnost mogla realizovati i bez prisustva javnog funkcionera koji ima interes na izborima...”, rekao je Koprivica “Vijestima”, dodajući da ta pitanja daju odgovore na to da sva otvaranja, posjete, projekti, najave blagostanja, subvencije, donacije, tenderi... u suštini čine - funkcionersku kampanju.

“A u određenim slučajevima i direktnu zloupotrebu javnih resursa u cilju sticanja institucionalne prednosti na izborima”, poručuje on.

Putevi, stanovi, vrpce...

Jedan od najaktivnijih u funkcionerskoj kampanji je premijer i šef Pokreta Evropa sad (PES) Milojko Spajić. On je za mjesec, od 21. avgusta do 21. septembra, imao četiri konferencije za medije/prezentacije, na kojima je najavio velike infrastrukturne i stambene projekte.

Prvo je obećao da će Vlada, u narednih pet do sedam godina, završiti 18 dionica auto-puteva i brzih cesti kroz državu, dugih 480 kilometara i vrijednih osam milijardi eura, onda obznanio raspisivanje tendera za idejni projekat obilaznice oko Podgorice, potom predstavio projekat bulevara Vojislavljevića u glavnom gradu, da bi proteklog vikenda najavio izgradnju novog naselja na Veljem brdu u Podgorici, poručujući da će oni koji nemaju stan moći, kroz taj projekat, da ga nabave pod povoljnim uslovima.

Spajić je, između ostalog, presjekao i jednu vrpcu, otvorivši prošle sedmice, u okviru Kliničkog centra Crne Gore (KCCG) u Podgorici, Kliniku za psihijatriju “Dr Dušan Kosović”.

U svim navedenim aktivnostima, premijer je imao “pomoć” nekih kolega iz Vlade, čije su partije takođe na vlasti i u Podgorici. Tako su se sa Spajićem, osim njegovog stranačkog druga i ministra zdravlja Vojislava Šimuna, pojavljivali i ministar prostornog planiranja, urbanizma i državne imovine Slaven Radunović (Nova srpska demokratija) i ministarka saobraćaja Maja Vukićević (Demokratska narodna partija).

Novinari su predsjednika Vlade u subotu, na predstavljanju projekta “Veljo brdo”, pitali da li je to primjer zloupotrebe državnih resursa u predizborne svrhe, a on je odgovorio riječima da se u Crnoj Gori izbori održavaju svaka dva, tri mjeseca, i uzvratio pitanjem - “da li to znači da treba da zaustavimo državu...?”.

Da funkcionerska kampanja obilježava predstojeće izbore, saglasan je i sociolog i programski direktor Centra za građansko obrazovanje (CGO) Petar Đukanović, koji ocjenjuje da da ona, kako se bliži izlazak na birališta, dobija sve veći intenzitet.

Navodi da visoki državni funkcioneri aktivno koriste svoje javne funkcije za promociju izbornih lista i njihovih programa, što, kaže, briše granicu između državnog i partijskog interesa.

“Ovo je posebno izraženo u slučajevima premijera i ministara, a način na koji je od korisnika društvenih mreža iskarikirano predstavljanje projekat ‘Velje brdo’, mogao bi biti opomena vlastima da ne potcjenjuju građane... Generalno gledajući, ovo je jako štetno za ukupan demokratski razvoj, jer se institucije koje bi trebalo da služe svima stavljaju u funkciju uskih partijskih interesa, čime se dalje narušava njihov integritet”, podvlači Đukanović za “Vijesti”.

Dičenje tuđim rezultatima

Funkcionerske kampanje ne libi se ni šef države i nekadašnji Spajićev saborac Jakov Milatović. Najupečatljiviji primjer je njegova i posjeta i drugog čovjeka Podgorice Luke Rakčevića (Građanski pokret URA) podgoričkim vatrogascima početkom avgusta. To se desilo dan nakon informacije da Milatović okuplja savez u kom bi, između ostalih, trebalo da bude i Rakčevićeva stranka, a da bi zamjenik gradonačelnice Podgorice mogao da ga predvodi na izborima. To je, ubrzo potom, i ozvaničeno.

Predsjednik je tada “Vijestima” rekao da s te funkcije ima obavezu da ukazuje na važne teme u sferi politike, ekonomije i društva, i da podrška vatrogascima “u nemilim trenucima”, kao što su požari, to jeste.

Milatoviću su iz NVO sektora spočitavali da funkcionersku kampanju sprovodi i tako što u svojstvu predsjednika organizuje različite događaje. Jedan od njih (panel) upriličio je početkom septembra, na temu - korporativno upravljanje u državnim preduzećima. Događaje sličnog tipa organizovao je u više navrata i prije raspisivanja izbora.

Funkciju u predizborne svrhe zloupotrebljava i gradonačelnica Podgorice Olivera Injac (PES). Ona je, između ostalog, donijela odluku o besplatnom gradskom prevozu u mjesecu izbora, s direktorom Uprave za saobraćaj Radomirom Vuksanovićem najavila raspisivanje tendera za izgradnju bulevara Vojislavljevića, s direktorom KCCG-a Aleksandrom Radovićem potpisala sporazum o poslovno-tehničkoj saradnji te institucije i Glavnog grada...

Iz PES-a su odluku o besplatnom prevozu pravdali riječima da se ona ne može vezivati za izbore, da se “tako namjestilo” i da se ne može mijenjati Dan mobilnosti.

Agencija za sprečavanje korupcije (ASK) utvrdila je danas da je Glavni grad Podgorica prekršio je Zakon o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, donošenjem odluke o besplatnom prevozu u mjesecu lokalnih izbora.

Zakon o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja zabranjuje subvencioniranje u plaćanju komunalnih usluga u vrijeme izbora.

Funkcionerska kampanja nije strana ni Luki Rakčeviću, koji je, osim obilaska vatrogasaca, posjetio i Ženski rukometni klub Budućnost, “prisvajao” radove na rekonstrukciji fasada više zgrada, objavio fotografije s otvaranja projekta “Pijaca u tvom kraju” u Zagoriču uz poruku liste koju predvodi (“Za bolju Podgoricu”)...

U istom “kolu” je i direktor “Puteva” Radoš Zečević (Nova srpska demokratija). Preduzeće kojim upravlja ovih dana na više lokacija u Podgorici i njenoj okolini gradi nove saobraćajnice, parking mjesta, sanira puteve... iako za to nema dozvolu Ministarstva prostornog planiranja, urbanizma i državne imovine. Zečević to pravda “javnim interesom”, “prisvajajući” u kampanji rezultate “Puteva”.

Ništa bez udarca po džepu

Na pitanje mogu li institucije išta da urade da se suprotstave ovakvom vidu kampanje, sagovornici “Vijesti” odgovaraju da one ne pokazuju ažurnost, ali da je to jedan od problema.

Prema riječima Dragana Koprivice, dio problema je u zakonskom okviru, dio u neaktivnosti ključne institucije koja se bavi ovim pitanjem (ASK), a dio je neraskidivo vezan s crnogorskom političkom kulturom. Od velike je, kaže, važnosti da ASK hrabro i odlučno sankcioniše ona ponašanja političkih aktera koja su u suprotnosti sa zakonom i koja se lako mogu dokazati.

“Važno je dobiti zvaničnu potvrdu ko su oni koji ne igraju fer igru i koji zloupotrebama žele prigrabiti ono što im ne pripada. Iako kazne jesu simbolične, iako se kršenja ‘isplate’, ovdje je bitno da to postane zvanična činjenica, da to znaju svi građani, da to znaju međunarodne institucije i da to uđe u zvanične izvještaje domaćih i međunarodnih stejkholdera. Nadamo se dolazi vrijeme da ovo više nije prihvatljivo ponašanje i da će biti kažnjeno na izborima”, poručuje on, dodajući da će, ako ASK ne sankcioniše takva ponašanja ponoviti obrasce iz prethodnih godina - da nema hrabrosti da se suprotstavi moćnima.

“Time prestaje prava svrha njenog postojanja”, konstatuje Koprivica.

Petar Đukanović kaže da nadležni ne pokazuju agilnost da se suprotstave funkcionerskoj kampanji, i da glavni razlog za to leži u nedostatku političke volje, a u nekim slučajevima i u neadekvatnim zakonskim rješenjima. Aktima nije jasno određeno šta je zapravo funkcionerska kampanja.

“Iako postoje pravni okvir i ASK, primjena sankcija je slaba i neefikasna. Funkcionerska kampanja kao pojava nije dovoljno precizno definisana u zakonima, a rukovodstva nadležnih institucija su često previše podložne političkim uticajima da bi te institucije dosljedno sprovodile propise”, ocjenjuje on.

Đukanović poručuje da je sankcionisanje funkcionerske kampanje neophodno, jer je, kaže, jasno da postoji ozbiljna zloupotreba javnih resursa, čime se ugrožava transparentnost i pravičnost izbornog procesa. Kako bi se suzbile te zloupotrebe, potrebne su, navodi, izmjene zakonodavstva koje bi preciznije definisale pojam funkcionerske kampanje i uspostavile jasnije granice između javnih i partijskih interesa.

“Prvenstveno, zakon mora jasno definisati koje aktivnosti i resursi predstavljaju zloupotrebu u kontekstu funkcionerske kampanje, uključujući zabranu korišćenja državnih projekata i funkcija za promociju pojedinačnih političkih partija. Sankcije bi morale biti strože i jasnije, s konkretnim kaznama koje bi destimulisale funkcionere od zloupotrebe”.

Koprivica: Džaba zakoni kad nema institucija

Dragan Koprivica kaže da pitanje zabrana zloupotrebe resursa i pratećih sankcija nije reformisano deset godina, i da se na tom planu debelo kaska “za savremenim odgovorima na ove probleme”.

Navodi da je bolje regulisanje ove materije jedan od ključnih izazova za predstojeću izbornu reformu, koja, podsjeća, stoji blokirana interesima partija.

“To uključuje i puno ozbiljniju kaznenu politiku, povećanje prekršajnih sankcija, ali i uvođenje krivičnih djela koje se tiču finansiranja partija. No, što god da se napiše u zakonima, zavisi od institucija koje to primjenjuju, a nama je potrebna ozbiljna reforma ASK-a, i ozbiljna reforma tužilačke organizacije kako bi se i postojeće, a i buduće norme, mogle primjenjivati”, podvlači sagovornik.

Đukanović: Dati veća ovlašćenja ASK-u

Petar Đukanović navodi da je, osim zakonskih izmjena u vezi funkcionerske kampanje, ključno osnažiti nadležne institucije, poput ASK-a, “za nezavisno i odlučno djelovanje”.

“Ovakve institucije moraju imati veća ovlašćenja i autonomiju, jer postojeći pravni okvir omogućava preveliki politički uticaj na izbor rukovodstva, a posljedično i na rad. Potrebna je i veća transparentnost u radu institucija, i detaljnije praćenje korišćenja javnih resursa tokom kampanje”, poručuje on.

( Nikola Dragaš )