Kolekcija umjetnosti nesvrstanih postala kulturno dobro

Zbirka Galerije umjetnosti nesvrstanih zemalja “Josip Broz Tito”, dobila je status pokretnog kulturnog dobra od nacionalnog značaja, saopšteno je iz Muzeja savremene umjetnosti Crne Gore (MSUCG).

Rješenje o dodjeli statusa pokretnog kulturnog dobra donijela je Uprava za zaštitu kulturnih dobara (UZKD) 17. septembra na Cetinju, nakon procesa utvrđivanja kulturne vrijednosti.

Još u maju 2022. godine ovu inicijativu su, u svojstvu građanki, uputile kustoskinje tadašnjeg Centra savremene umjetnosti: Marina Šaranović, Anita Ćulafić, Nađa Baković i Natalija Vujošević. Nakon više od dvije godine, u septembru 2024. UZKD je donijela Rješenje kojim se “utvrđuje dobru Zbirka Galerije umjetnosti nesvrstanih zemlja”, a na osnovu članova 18 i 26 Zakona o zaštiti kulturnih dobara, te članova 18 i 46 stav 2 Zakona o upravnom postupku...

Vujošević je “Vijestima” kazala da se radi o značajnom nasljeđu koje ima umjetničku, istorijsku i političku vrijednost, a koje je godinama bilo zanemareno.

“Nadam se da će proglašenje zbirke kulturnim dobrom doprinijeti ponovnom vraćanju ovog nasljeđa u društvenu memoriju... Važno je naglasiti da bi ovakav status morao osigurati bolju institucionalnu i pravnu zaštitu ovog nasljeđa, te trajno onemogućiti njenu devastaciju. Vjerujem da će ova odluka otežati mogućnost da se ova zbirka ponovo marginalizuje i mislim da ovo predstavlja važan napredak u repariranju urušene kulturne infrastrukture. Ovakva odluka u atmosferi opšteg haosa i devastacije, ipak otvara mali prozor nade u mogućnost promjene”, prokomentarisala je Vujošević za “Vijesti”.

Zbirka Galerije umjetnosti nesvrstanih zemalja “Josip Broz Tito” Titograd broji 800 predmeta iz 56 nesvrstanih i zemalja u razvoju, i to iz Azije, Afrike, Latinske Amerike i Evrope, najvećim dijelom iz druge polovine XX vijeka, navodi se u Rješenju UZKD. Predmeti su muzeološki atribuirani u zbirke, po kontinentima s kojih potiču, dodaju oni.

U stavci “Vrsta pokretnog kulturnog dobra” u Rješenju se navodi da su u pitanju: djela likovne i primijenjene umjetnosti; namještaj, muzički instrumenti i drugi predmeti od posebnog značaja; etnološki, antropološki, arheološki, geološki i predmeti vezani za značajne događaje i istorijske ličnosti; antikviteti...

Vujošević se nada da će ovaj status podstaći crnogorsko društvo da više govori, piše i saznaje o ovoj kolekciji koja, smatra ona, predstavlja “izvanredan podsjetnik na vremena u kojima je kultura imala važnu ulogu u društvu”.

“Posebno je važno da se znanje o ovom dijelu naše istorije integriše u obrazovni sistem, kako bi buduće generacije mogle da uče iz nasljeđa koje se ne bazira na patrijarhalnim konceptima, pobjednicima, gubitnicima i vladarima, već otvara prostor za učenje o revolucionarnim i emancipatorskim politikama i pokretima koji su mišljeni, djelovali i nastajali na ovim prostorima”, ističe Vujošević.

Ona je podsjetila da je umjetnička kolekcija koja je proglašena pokretnim kulturnim dobrom od nacionalnog značaja, “građena na idejama nesvrstanosti, solidarnosti, povjerenja, nenasilne komunikacije i antiimperijalizma, koje su i danas više nego ikad važan prozor za zamišljanje boljeg svijeta”. Status koji je kolekcija dobila potvrđuje i uči buduće generacije važnu lekciju, dodaje Vujošević, a to je da se značajni i vizionarski projekti mogu razvijati i realizovati lokalno.

“Istorija nastanka Galerije i njene kolekcije svjedoči o tome kako je, u okviru ozbiljne društvene infrastrukture i međunarodnih veza građenih na zajedničkim plemenitim ciljevima, i u malom gradu kao što je Titograd mogla nastati i razviti se kulturna institucija za koju se danas interesuje cijeli svijet”, navodi Vujošević.

Galerija umjetnosti nesvrstanih zemalja “Josip Broz Tito” osnovana je 17. decembra 1981. godine odlukom Skupštine Opštine Titograd, a inicijativa za osnivanje Galerije datira od 1973. godine. MSUCG danas čuva zbirku i arhiv Galerije umjetnosti nesvrstanih zemalja Josip Broz Tito.

Među najznačajnijim zbirkama u svijetu umjetnosti

Da je umjetnička kolekcija pokreta nesvrstanih zemalja koju posjeduje MSUCG jedna od najznačajnijih kolekcija u svijetu umjetnosti, nedavno je istakao i renomirani umjetnik iz Njemačke Sam Durant.

“Zaista mislim da je Zbirka Kolekcije pokreta nesvrstanih zemalja koju imate ovdje u Podgorici nešto veoma vrijedno, ali i da je neophodno da se u kontinuitetu čuva i promoviše, jer su ljudi širom svijeta zainteresovani za ovu kolekciju”, istakao je on na otvaranju svoje izložbe u Galeriji MSUCG.

Izložba “Odjeci nesvrstanih: darovi i uzvraćanja” nastala je upravo kao rezultat Durantovog istraživanja Kolekcije umjetnosti nesvrstanih zemalja. Postavka sadrži djela iz Kolekcije umjetnosti nesvrstanih zemalja MSUCG pružajući dubok uvid u raznolikost i bogatstvo kulturne razmjene među nacijama koje su činile Pokret nesvrstanih, a Durant predstavlja i svoj novi rad izrađen specijalno za ovu priliku, čiju osnovu čini model parka Petrovića, gdje je nekada bila Galerija umjetnosti nesvrstanih zemalja “Josip Broz Tito”, a sada MSUCG.

Laboratorija 2022. ponovo aktuelizovala kolekciju

Kustoskinje i konzervatorke Marina Šaranović, Anita Ćulafić, Nađa Baković i Natalija Vujošević 2022. godine su započele projekat “Laboratorija kolekcije umjetnosti nesvrstanih zemalja”.

Laboratorija je imala za cilj ponovnu aktuelizaciju i afirmaciju jedinstvene kolekcije Pokreta Nesvrstanih zemalja, kao i njeno ponovno povezivanje sa svijetom kroz savremene programe istraživanja, izložbe i edukacije.

“Pored toga, podrazumijeva digitalizaciju arhivske građe kako bi se objedinila, sačuvala i pripremila za dalju obradu i korišćenje od strane zainteresovanih istraživača, zatim istraživanje umjetničke zbirke i prikupljanje aktuelnih biografskih podataka o umjetnicima, dokumentovanje oralne istorije (razgovori sa radnicima Galerije koji su prisutni od njenog osnivanja, razgovori s političarima aktivnim u to vrijeme, kao i građanima Podgorice koji se sjećaju perioda osnivanja Galerije “Josip Broz Tito”), saradnju s istraživačima i umjetnicima iz oblasti savremene umjetnosti i teorije zainteresovane za istraživanje zbirke, te koncipiranje i objavljivanje serije publikacija koje predstavljaju godišnja istraživanja”, rekla je Vujošević u ranijem intervjuu za “Vijesti”.

( Jelena Kontić )