"Voz" koji se (ne)smije propustiti - zatvaranje dijela pregovaračkih poglavlja imperativ

Nije nemoguće da Crna Gora zatvori četiri poglavlja na sljedećoj međuvladinoj konferenciji, iako je to prilično zahtjevno i u ovoj konstelaciji neizvjesno, ali će, ukoliko se za to propusti prilika do decembra ove godine, šansa da postane članica EU do 2028. postati nemoguć zadatak.

To su ocijenili sagovornici “Vijesti” komentarišući šta je sve potrebno uraditi da bi se do kraja godine zatvorila četiri pregovaračka poglavlja - 7 (Pravo intelektualne svojine), 10 (Informatičko društvo i mediji), 20 (Preduzetništvo i industrijska politika), kao i poglavlje 31 koje se odnosi na vanjsku, bezbjednosnu i odbrambrenu politiku.

“Ukoliko se propusti prilika da Crna Gora zatvori četiri poglavlja do decembra ove godine, šansa da postane članica EU do 2028. će postati nemoguć zadatak”, ocijenila je za “Vijesti” građanska aktivistkinja i bivša članica radne grupe za poglavlje 23, Dina Bajramspahić.

Ona je kazala da i sa zatvaranjem najavljena četiri poglavlja, koja su relativno nezahtjevna, ostaje pretežak zadatak.

Bajramspahić napominje da u 2025. i 2026. godini ostaje da se zatvori 26 preostalih poglavlja, uz procjenu da bi možda i dvije trećine preostalo za posljednju godinu.

“Zbog svega navedenog, decembarski “rok” ne smije biti propušten. To bi značilo potpuno traćenje mogućnosti koju je IBAR pružio”, ocijenila je ona.

Mapom puta koju je sačinila Evropska komisija (EK), Crna Gora bi 2025. godine trebalo da zatvori šest poglavlja u pregovorima sa Evropskom unijom (EU), a u 2026.godini 20.

EK je sačinila procjenu dinamike zatvaranja pregovaračkih poglavlja sa Crnom Gorom do kraja 2026. godine, koju su vlasti u Podgorici definisale kao krajnji rok za zaključivanje pregovora.

Nova međuvladina konferencija bi, kako je ranije najavljeno, trebalo da bude održana u decembru.

Bajramspahić je istakla da ambijent u kojem funkcionišu nadležne institucije nije povoljan za ispunjavanje obaveza, da se izgubio fokus i entuzijazam u trenutku kad koordinacija mora biti besprekorna.

“Više je nego izvjesno da je bavljenje dnevnopolitičkim temama istisnulo iz javnog diskursa evropsku agendu, ali to neće umanjiti odgovornost Vlade, ministarstava i parlamentarne većine, ukoliko puni napori ne budu uloženi da se put ne uspori. Naprotiv, neuspjeh u integracijama će dodatno delegitimsati većinu koja je već potresena rezultatima podgoričkih izbora”, naglasila je Bajramspahić.

Direktorka za strategiju i komunikacije u Centru za građansko obrazovanje (CGO) Zvezdana Kovač je kazala da nije nemoguće da Crna Gora zatvori ova četiri poglavlja na sljedećoj međuvladinoj konferenciji, iako je to prilično zahtjevno pa samim tim u ovoj konstelaciji neizvjesno, a posebno imajući u vidu priličnu sporost u završavanju preostalih obaveza iz Programa pristupanja Crne Gore EU za ovu godinu.

“Naklonost Evropske unije, uprkos svemu, još je tu, ali to nikako ne znači da se poglavlja mogu zatvoriti bez ispunjavanja minimuma obaveza, ali i onih nezavršenih zadataka pred dobijanja IBAR-a, o čemu je skoro govorila i zvaničnica jedne od država EU”, kazala je Kovač.

Ona je istakla da je veliki rizik da Crna Gora propusti ovu šansu, jer reforme treba sprovesti ne samo brzo i efikasno nego i sadržajno i kvalitativno, posebno one u oblasti vladavine prava, borbe protiv korupcije i jačanja pravosudnog sistema:

“Jer su ova pitanja ključna za napredak u svim pregovaračkim poglavljima i praktično su okosnica pregovaračkog procesa, odnosno mogu uticati i na ono što je pogled na druga poglavlja”.

Kovač je naglasila da je posebno važno da se implementacija reformi mora poboljšati, kao i kapaciteti svih institucija i obezbijediti potpuna usklađenost zakonodavstva i politike sa standardima EU.

“Mnogo je još posla, a malo vremena, a čini da može biti upitna i toliko važna politička stabilnost i dijalog između političkih aktera unutar zemlje. Upravo završeni lokalni izbori u Podgorici i Kotoru mogu uticati na određene odnose, a od postizborne kombinatorike, može zavisiti i održivost Vlade čiji je legitimitet već okrnjen”, istakla je Kovač.

Bajramspahić je ocijenila da, kada je u pitanju poglavlje 7, od četiri završna mjerila, dva su realizovana, dok je sprovođenje dva u toku i mora biti finalizovano što prije.

Ona je kazala da se od Vlade očekivalo da do kraja septembra dostavi izvještaj o ispunjenosti završnih mjerila u ovom poglavlju, ali da nema informacija da li je to realizovano. Naglasila je da Zakon o autorskim pravima mora biti unaprijeđen da bi se ovo poglavlje privremeno zatvorilo.

“U poglavlju 10, radi se na ispunjenju dva mjerila koja još nisu realizovana u cjelini, uključujući obimne izmjene Zakona o elektronskim komunikacijama koje su u proceduri i usaglašene sa Evropskom komisijom. Posebna obaveza je jačanje nezavisnosti regulatora i demonstriranje principa nezavisnosti u praksi”.

Ona je naglasila da se u poglavlju 20 očekuje da država sprovodi sveobuhvatnu strategiju za podsticanje industrijske konkurentnosti.

“Konačno, Vlada treba da obavijesti javnost o preduzetim koracima u vezi sa Sporazumom član 98 Rimskog statuta”.

Bajramspahić je ocijenila da osim navedena četiri poglavlja, poglavlja na kojima se već sada mora intenzivno raditi su poglavlje 5 “Javne nabavke” i poglavlje 4 “Sloboda kretanja kapitala”, jer su prvi kandidati za narednu godinu. Ovim poglavljima se, kako je kazala, do kraja naredne godine, ako bi sve teklo idealno, moglo pridružiti još nekoliko poglavlja, kao kandidati za zatvaranje.

“Nikako se ne smije izgubiti iz vida da se odluka EU o zatvaranju poglavlja ne zasniva samo na procjeni stanja u datim poglavljima, već na osnovu ukupnog stanja u državi, a posebno ispunjenja kopenhaških kriterijuma, odnosno: političkih, pravnih i ekonomskih kriterijuma, kao i stanja u klasteru broj jedan “Osnove”, koji obuhvata i reformu javne uprave i tzv. funkcionisanje demokratskih institucija”, kazala je Bajramspahić.

Istakla je da se, uporedo sa radom na reformama u poglavljima, mora kontinuirano raditi na punom poštovanju vladavine prava u najširem smislu jer to direktno utiče na odluke o napredovanju.

“Vladavina prava obuhvata sva goruća pitanja u Crnoj Gori - od poštovanja ljudskih prava, kvaliteta izbornog procesa, slobode medija i civilnog društva, nezavisnosti pravosuđa, borbe protiv korupcije, do kvaliteta zakonodavnog procesa i kontrolne funkcije Skupštine, kvaliteta upravljanja i koordinacije uprave, demokratske i civilne kontrole nad sektorima bezbjednosti i odbrane, dobrosusjedskih odnosa, itd”.

Bajramspahić je istakla da svi incidenti i zloupotrebe koji pokazuju da se suštinski stvari nisu promijenile na bolje, mogu biti povod da bilo koja članica EU stavi “veto” na napredovanje Crne Gore.

“U kontinuitetu se moraju popravljati kapaciteti države da preuzme obaveze iz članstva i da baštini demokratske tekovine tako da države članice steknu uvjerenje da Crna Gora ne bi bila problematična članica EU ako bi bila primljena”, ocijenila je Bajramspahić.

Zvezdana Kovač je kazala da su izazov i bilateralni odnosi, posebno sa Hrvatskom, jer se zna da nijedna država koja ima otvorena pitanja sa nekom od država članica EU ne može suštinski napredovati ka EU.

“Mnogi problemi su dugo bili u nekoj vrsti hibernacije, a nakon posljednjeg zaoštravanja odnosa sa Hrvatskom mogu biti aktivirani, odnosno neki već jesu i kao da rastu svakim danom”.

Kovač je kazala da, na drugoj strani, vlasti Crne Gore ne rade ništa na jačanju tzv. javne diplomatije koja bi te odnose mogla donekle da relaksira i čini se da prilično neozbiljno shvata opasnost od blokiranja procesa koja u jednom trenutku može doći od Hrvatske.

“Ne bi bilo prvi put da jedan susjed blokira ili oteža pridruženje drugog bez obzira na aktuelne geopolitičke odnose i interese same Evropske unije”, kazala je Kovač.

Crna Gora do sada je zatvorila tri pregovaračka poglavlja, dok je otvoreno svih ostalih 30.

Nakon Međuvladine održane 26. juna u Briselu, na kojoj su ispunjena prelazna mjerila u poglavljima pravosuđe i temeljna prava (23) i pravda, sloboda i bezbjednost (24), Crna Gora nema formalnih prepreka za zatvaranje ostalih pregovaračkih poglavlja.

Bajramspahić: Iz regiona se nastavlja javno lobiranje za princip “konvoja”

Dina Bajramspahić je kazala da uporedo sa domaćim turbulencijama koje izaziva i sama vlast insistirajući na konfliktima, iz regiona se nastavlja javno lobiranje za princip “konvoja”, čime bi Crna Gora koja je najviše napredovala bila zaustavljena dok ostali ne riješe svoje probleme.

“Vlast, opozicija i društvo u cjelini imaju odgovornost da ne gube iz vida državne prioritete, dok se rješavaju druga pitanja. Evropska unija je sa svoje strane olakšala put do krajnjih granica pa je obim posla u pomenuta četiri poglavlja minimalan”, kazala je Bajramspahić.

Kovač: Mnogo je propuštenih šansi

Zvezdana Kovač je ocijenila da je mnogo propuštenih šansi, a nije izgledno da se iz toga nešto naučilo niti da se ovom procesu prilazi sa dužnom pažnjom i bez populizma.

“Mi u CGO-u često kažemo da su evropska posla domaća posla. To znači da su neophodne promjene loših praksi i unapređenje sistema upravljanja u zemlji, depolitizacija državne uprave i njena profesionalizacija i racionalizacija kako bi ona bila servis svih građana i građanki a ne bilo čiji partijski plijen, i naravno uspostavljanje potrebne odgovornosti”.

Ona je kazala da “možete evropske zvaničnike prevariti jednom ili dva puta, ali teže će ići već svaki sljedeći put”:

“ A taj film prečesto gledamo u regionu i zato čitav proces, uz sve one zalete koji se nekad dešava, zapravo jako dugo traje… “

MEP: Finalni izvještaji za poglavlja sledeće sedmice na Vladi

“Vlada Crna Gore će tokom sljedeće sedmice, nakon usvajanja dva kapitalna zakona u poglavljima 7 i 10 u Skupštini Crne Gore, na čijem usaglašavanju se kontinuirano i predano radi, razmatrati predloge finalnih izvještaja za poglavlja 7 Pravo intelektualne svojine, 10 Informatičko drustvo i mediji, 20 Industrijska politika i preduzetništvo i 31. Vanjska, bezbjednosna i odbrambena politika”,saopšteno je “Vijestima” iz Ministarstva evropskih poslova (MEP).

Iz MEP-a su saopštili da predloge finalnih izvještaja priprema Ministarstvo evropskih poslova zajedno sa pregovaračkom strukturom i njima će se konstatovati da je Crna Gora ispunila sva završna mjerila u okviru ova četiri poglavlja:

“Na osnovu čega će Komisiji, a potom i Savjetu biti predloženo njihovo privremeno zatvaranje na narednoj međuvladinoj konferenciji koja bi bila organizovana do kraja ove godine”.

( Željka Vučinić )