Zašto partije "tridesetoavgustovske većine" ne vladaju stabilno: Čežnja za cijelim "kolačem" izgori "rogove u vreći"

Stranke koje su prije četiri godine detronizovale Demokratsku partiju socijalista (DPS), ne uspijevaju da naprave stabilne vlasti na lokalnom nivou zato što nemaju mnogo toga zajedničkog jedne s drugima, što se njihova savezništva ne temelje na planovima o razvoju gradova i što im je prioritet međusobna borba za što veći “kolač” vlasti.

Tako sagovornici “Vijesti” tumače to što pobjednicima izbora održanih 30. avgusta 2020. godine, na kojima je srušen trodecenijski režim DPS-a, ne polazi za rukom da sačuvaju vlast na lokalu, odnosno što u većini uprava kojima stoluju postoje krize vlasti.

To se vidi na primjerima Podgorice, Budve, Berana, Andrijevice, Zete, Kotora, Pljevlja, Tivta... u kojima su generatori kriza najčešće unutrašnji sukobi i raskoli u partijama, nemogućnost dogovora o podjeli funkcija, nepoštovanje koalicionih sporazuma...

Građanski aktivista Stefan Đukić ocjenjuje da je problem tzv. tridesetoavgustovske većine što je u konstantnoj kampanji i što je ne zanima vođenje državnih poslova, osim, kaže, u mjeri u kojoj tim strankama poboljšava rejting. Za njih, navodi, 30. avgust 2020. zapravo i ne postoji, već je, dodaje, država “u permanentnom 31. avgustu - danu u kom će se oni međusobno razračunati i uzeti cio ‘kolač’ vlasti”.

Zbiju redove kad se uplaše DPS-a

Te partije se, prema riječima Đukića, povremeno, suočene s izbornim rezultatima, “ponovo ‘uplaše’ DPS-a”, te zbiju redove i nađu kompromis, ali, napominje, većinom razmišljaju maksimalistički i na taj način vode i kampanju, “kao da će sjutra bilo ko od njih imati 51 odsto vlasti i biti u apsolutnoj poziciji da diktira uslove”.

“Zbog toga su dogovori teški, pa čak i nemogući. Pomenute partije, uostalom, imaju ogromna unutrašnja trvenja po pitanju ko ‘zaslužuje’, ko ima staž za sve moguće pozicije, a kamoli ko im je iz drugih stranaka prihvatljiv. Zato imamo jako malo donesenih suštinskih zakona u protekle četiri godine, zato nema suštinskih promjena, zato su građani sve umorniji i skloniji apstinenciji i protestu. Vjerujem da je ovo posljednja šansa ovim partijama da se uozbilje ako ne žele da ubrzo odu u prošlost”, poručuje on za “Vijesti”.

Najilustrativniji slučajevi problema koji “tridesetoavgustovci” imaju na lokalnom nivou su podgorički i budvanski.

U glavnom gradu Crne Gore, vlast su u aprilu prošle godine formirali pobjednici državnih izbora 2020. (stranke nekadašnjeg Demokratskog fronta, Demokrate i Građanski pokret URA) i Pokret Evropa sad (PES), koji je nastao na talasu tih promjena. Međutim, manje od godinu od formiranja nove uprave, došlo je do raskola u PES-u. Ta partija i njihove dotadašnje kolege iz Pokreta za Podgoricu (PzPG) nisu mogli da se dogovore o novoj raspodjeli funkcija u vlasti i gradskoj upravi, što je rezultiralo skraćenjem mandata lokalnom parlamentu, a potom i prijevremenim izborima, održanim prošle sedmice. Na njima su svi navedeni akteri, izuzev bivšeg Demokratskog fronta (DF), ostvarili loše rezultate. Ti subjekti, matematički, mogu ponovo do vlasti, ali je upitno mogu li “zakopati ratne sjekire”.

Kad je riječ o Budvi, u toj opštini su za 17. novembar zakazani četvrti izbori u posljednje četiri godine. Taj period obilježili su brojne nesuglasice između vladajućih partija, a problemi su kulminirali hapšenjem čelnika te opštine Mila Božovića u aprilu prošle godine. Nakon toga, uslijedio je rascjep u tamošnjem DF-u, kom je pripadao Božović, na tabor koji predvodi Mladen Mikijelj i drugi na čijem je čelu Nikola Jovanović, a kog podržava pritvoreni prvi čovjek Budve. Božović vodi opštinu iako je u pritvoru, a Specijalno državno tužilaštvo tereti ga za stvaranje kriminalne organizacije i šverc droge.

Malo toga zajedničkog

Docentkinja na Univerzitetu “Donja Gorica” Nikoleta Đukanović, kaže da oni koji su trijumfovali 30. avgusta u dominantnoj mjeri nisu ništa drugačiji od stranaka koje su tada poražene. Pritom su, dodaje, partije-pobjednice zarobljene sopstvenim stranačkim interesima, vrlo sklone protivzakonitom djelovanju, a posebno, navodi, zloupotrebi državnih interesa i partijskom zapošljavanju, a zarobljene su i, tvrdi, “postsocijalističkim nasljeđem zbog kog ne tolerišu kritiku, drugačije mišljenje i jako civilno društvo”.

Đukanović ocjenjuje da dio tih stranaka, koje čine vlast na lokalnom nivou, ima malo toga zajedničkog, te da se njihove postizborne koalicije ne temelje na dogovorima o planovima razvoja tih gradova, nego na podjeli funkcija.

“Kad imate takvu lepezu ‘prioriteta’, koalicije im ne budu održive, i bude pitanje vremena kad će se njihova saradnja okončati zbog nekog pitanja”, rekla je Đukanović “Vijestima”, dodajući da, uz to, dešavanja na lokalu u velikoj mjeri diktira lični odnos između šefa države Jakova Milatovića (blizak PzPG-u) i premijera Milojka Spajića (PES).

Pobjednici izbora 2020. kubure i u Beranama, Andrijevici, Pljevljima... Izbori u Beranama raspisani su za 9. decembar, nakon što je Vlada u petak uvela prinudnu upravu u toj opštini. Do političke krize u njoj došlo je ljetos, nakon što nije uspio pokušaj dogovorene rotacije na mjestu predsjednika opštine. Vuka Todorovića (Nova srpska demokratija) trebalo je da na toj poziciji naslijedi Damjan Ćulafić (Demokrate), ali dva odbornika bivšeg DF-a (čije je Nova dio) nisu potpisala podršku kandidatu Demokrata.

Andrijevicom je od marta do 21. septembra, kad je formirana nova vlast, upravljao Vladin odbor povjerenika, koji je poslat u tu opštinu jer lokalna uprava nije funkcionisala zbog trvenja koja su izbila prošle godine unutar vladajuće koalicije. U toj opštini je grupa građana više mjeseci tokom 2023. sprečavala održavanje sjednice lokalne skupštine na kojoj je trebalo da se glasa o smjeni Željka Ćulafića (Socijalistička narodna partija), tadašnjeg i sadašnjeg čelnika Andrijevice.

U Pljevljima se kriza nazire od kraja septembra, kad je odgođena sjednica lokalnog parlamenta zbog toga što se u njegovoj sali nisu pojavili odbornici vladajuće većine. “Vijesti” su objavile da šef pljevaljske odbora Nove Milan Lekić pokušava da smijeni partijskog kolegu i prvog čovjeka Pljevalja Darija Vraneša, koji, navodno, odbija da postupa po njegovim instrukcijama u vezi s mnogim pitanjima.

Neophodna osnovna stabilnost

Nikoleta Đukanović kaže da jeste pretpostavka da je vlast na lokalnom nivou lakše sačuvati ako je imate na državnom, ali da misli da je očigledno da na lokalu postoje dodatna opterećujuća pitanja među konstituentima, koja, navodi, predstavljaju izvore neslaganja i razloge nefunkcionalnosti vlasti.

“Podgorica je pokazala da njihov plan da jasna podjela pozicija i radnih mjesta između partija nije dovoljna da bi vlast bila funkcionalna”, podsjeća ona.

Upitana koliko je građanima važna stabilnost vlasti i da li je im katkad bitnija od onoga što vlasti rade, sagovornica odgovara da stabilnost nauštrb demokratije nije solucija, ali da su elementarne pretpostavke stabilne vlasti s konkretnim rezultatima i ispunjavanjem predizbornih obećanja neophodne da bi građani povratili povjerenje u izbore i povećali izlaznost na njima.

Na pitanje da li su nestabilne političke prilike na lokalu nužno loše po demokratiju, Đukanović je rekla da jesu, podsjećajući da su u izvještaju Fridom hausa za 2023. kritikovane nestabilnosti na tom nivou, “kao jedna od prepreka konsolidacije demokratije”.

“Funkcionalna i efikasna lokalna vlast su vrlo važne za demokratski razvoj, i ako građani nemaju adekvatne mehanizme građanskog učešća u okviru mjesnih zajednica i drugih oblika participacije, ne možemo govoriti o funkcionalnoj demokratiji uopšte u državi”, konstatuje ona.

Bogdanović: Pojedinci i nepoštovanje dogovora ruše vlasti

“Vijesti” su stranke nekadašnjeg DF-a (Novu srpsku demokratiju i Demokratsku narodnu partiju), Demokrate i Socijalističku narodnu partiju, kao konstituente uprava u najvećem broju opština u kojima postoje ili su postojale političke krize, pitale zašto se to dešava i zašto ne uspijevaju da sačuvaj vlasti, a odgovori su stigli samo iz Demokrata.

Njihov šef poslaničkog kluba i generalni sekretar Boris Bogdanović, rekao je da je prvenstveno važno napomenuti da mandati odbornika pripadaju njima lično, iako su mnogi od tih mandata osvojeni isključivo zahvaljujući podršci partije.

“Nažalost, nakon izbora, dešava se da pojedinci prekroje izbornu volju građana, djelujući suprotno stavovima partije i suprotno interesima birača koji su im ukazali povjerenje glasajući za određene liste”.

Drugo, kaže on, u određenim opštinama krize vlasti bile su rezultat podjela unutar političkih subjekata, kao i nepoštovanja koalicionih dogovora. Te unutrašnje podjele ili nesuglasice unutar koalicija često su, navodi, otežavale stabilnost vlasti na lokalnom nivou.

“Međutim, ono što je važno napomenuti jeste da parlamentarne većine s većim brojem odbornika i poslanika imaju sposobnost da ograniče djelovanje onih koji pokušavaju destabilizovati vlast ucjenama ili rušenjem dogovora”.

Bogdanović tvrdi da Demokrate nikad nisu nikoga ucjenjivale, niti tražile funkcije koje im ne pripadaju na osnovu izbornih rezultata. Kaže i da nikad nisu “prekrojili izbornu volju građana” ni na jednom nivou, niti da su vršili vlast s DPS-om.

“Naša posvećenost dogovorima ostaje neupitna, a jedini smo u Crnoj Gori koji su u potpunosti ispoštovali dogovor o rotaciji na polovini mandata, kao što je to dogovoreno”.

Fridom haus: Lokalne vlasti disfunkcionalne i korumpirane

Fridom haus je u izvještaju predstavljenom u aprilu, naveo da se Crna Gora bori “s disfunkcionalnim i korumpiranim lokalnim vlastima, u nedostatku državne stabilnosti”.

U nalazima je navedeno i da je ocjena lokalnih uprava pala zbog “politizacije i loše funkcionalnosti” brojnih opština.

Piše i da su izazovi u prošloj godini bili opstrukcije izbora i sjednica lokalnih skupština, nedostatak mirne smjene vlasti i nestabilne finansije.

( Nikola Dragaš )