Kroz fudbalske stadione i tribine o Jugoslaviji i društvu

Naslov “Balkanska strast - Fudbal i politika u bivšoj Jugoslaviji” dovoljan je da zaintrigira svakoga, bez obzira da li je u pitanju strastveni ljubitelj takozvane druge najvažnije sporedne stvari na svijetu, vatreni navijač nekog kluba, poštovalac ovog sportskog umijeća, osoba koja pamti brojne uspjehe nekadašnje velike države i uvijek se na velikim takmičenjima iznova pita dokle bi taj tim danas dogurao, ili neko zainteresovan da čuje više o istoriji, politici i okolnostima koje su obilježije period “od epohe socijalizma do danas”, što je dodatak prethodno spomenutom naslovu.

Knjiga “Balkanska strast - Fudbal i politika u bivšoj Jugoslaviji od epohe socijalizma do danas” italijanskog pisca i istoričara Đordana Merlika, predstavljena je u subotu na 10. izdanju Internacionalnog sajma knjiga u Podgorici.

Djelo koje je 2023. godine izašlo iz štampe, a koje je objavila izdavačka kuća “Besa Muci”, trenutno je dostupno samo na italijanskom jeziku, a promocija je organizovana u saradnji sa Ambasadom Italije u Crnoj Gori koja je počasni gost ovogodišnjeg Sajma koji organizuje Sekretarijat za kulturu Glavnog grada.

Posebnu notu romantike knjizi daje i to što je uvod napisao legendarni crnogorski fudbaler, proslavljen kako u Jugoslaviji, tako i u Italiji gdje i danas zauzima posebno mjesto, baš kao što je svojevremeno ispunjavao naslovnice prestižnih sportskih magazina, čuveni “Genije”. Dejan Savićević prisustvovao je premijernoj promociji knjige u Podgorici, a na događaju su, pored autora, govorili i crnogroski sportski novinar Goran Radević i zamjenica ambasadorke Italije u Crnoj Gori Silvia Stafa.

Radević je istakao da je u pitanju jedinstvena knjiga za one koji vole fudbal i Balkan, a Stafa dodala da je ljubav prema fudbalu zajednička Italiji i zemljama nekadašnje Jugoslavije.

“Fudbal nije samo balkanska strast, već i velika ljubav Italijana, koje očigledno dijelimo i koje su nam zajedničke”, dodala je Stafa.

U svojoj knjizi Merliko govori očima stadiona i navijačkih tribina analizirajući pritom istorijsku i društvenu stvarnost jugoslovenskih zemalja. On u poseban kontekst stavlja različita dešavanja u fudbalu koja su nerijetko bila (is)korišćena i u druge svrhe, po potrebi, ali i obrnuto.

“Balkanska strast je i moja strast, strast prema Balkanu i fudbalu, te svoje ljubavi sam objedinio i istraživao o njima. Možda je to malo egoistički momenat, ali sam želio da stvorim knjigu koja je istorijska, ali se ne zasniva na političkim sporazumima, već na istorijskim događajima i okolnostima koje je proživljavalo stanovništvo, sa osvrtom na to kako su ljudi sve to doživljavali i proživljavali”, objasnio je Merliko.

Savićević je u svom uvodnom tekstu istakao da fudbal u balkanskim društvima odražava i održava simbolički potencijal i predstavlja vrlo zanimljivo polje istraživanja.

“Sport je sveobuhvatan fenomen koji poprima političke, ideološke i kulturološke dimenzije. Kao takav i zaslužuje da bude istražen uporedo sa drugim društvenim realnostima. Fudbal posebno privlači medijsku pažnju i poprima idealističke, ekonomske, pa čak i političke vrijednosti koje drugi sportovi rijetko postižu; to je disciplina koja je najpogodnija da postane predmet analize, a to je posebno uočljivo i relevantno u političkom i društvenom kontekstu Balkana”, zapisao je Savićević.

Imajući u vidu potencijal, granice i kontekst predmeta proučavanja, dodao je Savićević u svom zapisu, “ova knjiga analizira istorijsku i društvenu stvarnost jugoslovenskih zemalja kroz prercepciju stadiona i tribina”, odnosno svega onoga što se na njima dešavalo...

Merliko u svojoj knjizi govori o velikom i slavnom periodu jugoslovenskog fudbala podsjećajući na brojne uspjehe, ali i velike fudblere, od Siniše Mihajlovića, Zvonimira Bobana, do samog Savićevića... No, predmet analize su i neki mračniji događaji i situacije koje su stavljale u sjenku ovu popularnu igru. Navijači, takozvani ultrasi, često su tribine koristili i za političke obračune, ali i manipulacije...

“Ideja da fudbal bude instrument u ovom pristupu, došla mi je dok sam čitao vrhunske autore ili nailazio njihove citate. Mislim da je to bio odličan alat da pokažemo društvene strukture našeg vremena. Naravno, knjiga govori o takmičenjima, klubovima, ali i o navijačima, jer su oni posljednji pokret mladih u našem vremenu”, naglasio je Merliko na promociji u Podgorici.

Da je “Balkanska strast” mnogo više nego što naslov sugeriše, ističe Romano Lupi u svom tekstu za portal geopolitica.info.

“Podnaslov ‘Fudbal i politika u bivšoj Jugoslaviji od epohe socijalizma do danas’ bolje razjašnjava ideju o onome što možemo naći u knjizi, ali čak ni on ne prenosi u potpunosti gustinu i kompleksnost sadržaja knjige koja nadilazi priču o strasti koja oscilira između fudbala i politike u zemlji koja više ne postoji. To je istorijska knjiga! Fudbal je ‘izgovor’ da se priča o nečem drugom, ali velika razlika između “Balkanske strasti” i drugih sličnih tekstova je u tome što se ova knjiga bavi različitim nivoima: od istorije do društva, od sporta do međunarodnih odnosa, od rata do geopolitike. Sve to uz održavanje narativne koherentnosti sposobne da u taj svijet uvede čak i one čitaoce koji nijesu upoznati sa složenošću ovih tema. I upravo tu leži istinska prednost”, istakao je Lupi.

Jedan od autora koji su pisali o knjizi, Marko Valenti istakao je da knjiga donosi uvid u brojne sportske, ali i druge okolnosti...

“Velika žal svih onih koji vole sport je vidjeti naciju koja je rodila beskrajnu seriju prvaka u najraskošnijim disciplinama (fudbal, košarka) da nestane u svojevrsnoj imploziji”, konstatovao je on.

Nesumnjivo, knjiga “Balkanska strast - Fudbal i politika u bivšoj Jugoslaviji” Đordana Merlika predstavlja fascinantan prikaz spoja sporta i politike na prostoru bivše Jugoslavije, sa sociološkog, fenomenološkog i analitičkog aspekta pruža uvide u brojna pitanja i problematike, a oživljava i romantičarski i melanholični duh govoreći o zemlji koje više nema, njenim dometima i sportskim, odnosno fudbalskim uspomenama i ljepotama, sa jasnijim pogledima na današnjicu...

( Jelena Kontić )