Građani u bankama drže preko dvije milijarde

Depoziti u bankama u Crnoj Gori iznosili su 5,67 milijardi eura na kraju avgusta, i prema podacima Centranle banke (CBCG) to je novi rekord. To je za 170 miliona veće u odnosu na avgust prošle godine, a za 2,2 milijarde više u odnosu na avgust pred kriznu 2019. godinu.

Ukupan crnogorski bruto domaći proizvod (BDP) sada je procijenjen na 7,2 milijarde eura, tako da ukupni depoziti u bankama vrijede koliko i 78 odsto nacionalnog BDP-a.

Neto javni dug Crne Gore na kraju juna iznosio je 3,9 milijardi eura, pa su ukupni depoziti u bankama za 45 odsto veći od nacionalnog javnog duga.

Izgradnja svih 18 dionica mreže auto-puteva i brzih cesti kroz Crnu Goru, od 480 kilometara, procijenjena je na osam milijardi eura, a depoziti u bankama mogli bi finansirati 70 odsto tog iznosa. Odnosno, depoziti u bankama vrijede koliko i 340 kilometara auto-puta.

Prosječan građanin u banci drži četiri hiljade eura

Crnogorski građani u bankama drže dvije milijarde i 16 miliona, što je takođe novi istorijski rekord i za 216 miliona više nego u avgustu prošle godina. Ovaj iznos je i za 730 miliona veći nego u istom mjesecu 2019. godine. Ovo znači da prosječan punoljetni građanin Crne Gore u bankama drži oko četiri hiljade eura.

Prema podacima CBCG, od ove dvije milijarde depozita građana svega 380 miliona ili 19 odsto su oročeni depoziti ili oročena štednja, dok su ostalo 1,63 milijarde depoziti po viđenju. Iako ukupni depoziti stanovništva rastu, oročeni depoziti imaju pad jer su u avgustu prošle godine iznosili 387 miliona eura.

Kamate do četiri odsto

Depoziti građana oročeni do tri mjeseca iznose sedam miliona eura, a štednja na period od od tri mjeseca do godinu vrijedi 178 miliona eura. Na period od jedne do tri godine oročeno je 156 miliona eura, a preko tri godine 38,5 miliona eura.

Prosječna kamatna stopa na depozite građana po višenju je 0,02 odsto, na oročene na period od tri mjeseca do godinu iznose 1,26 odsto, a na period od jedne do tri godine kamata je 1,63 odsto. Na oročene depozita ne period od tri do pet godina 1,5 odsto, a na period preko pet godina 2,61 odsto.

Međutim u Crnoj Gori ima banaka koje na svojim sajtovima pozivaju klijente na štednju i nude kamate koja na oročeni period od tri godine iznose i preko tri odsto, a na period od pet godina četiri odsto.

Strani građani u bankama drže 839 miliona

Depoziti stranih građani, koji žive u Crnoj Gori, ne ulaze u ovaj iznos ukupnih depozita stanovnika, i oni imaju svoje depozite u bankama koji iznose 839 miliona eura. Oni su za svega pet miliona veći u odnosu na avgust prošle godine, dok su za 340 miliona veći nego u istom mjesecu 2019. godine. Ovo potvrđuje da je proteklih godina značajno porastao broj stranih državljana koji borave i posluju u Crnoj Gori.

Ako bi se uzeo u obzir podatak MUP-a sa početka ove godine da u Crnoj Gori boravi 90 hiljada stranaca (punoljetnih i maloljetnih), to bi značilo da oni prosječno u crnogorskim bankama drže 9,4 hiljade eura. Ukoliko bi se računalo da su jedna trećina maloljetne osobe, depozit po punoljetnom strancu iznosio bi 14 hiljada eura, odnosno bio bi za skoro četiri puta veći od prosječnog depozita domaćih građana.

Domaće privatne kompanije u bankama imaju depozite vrijedne milijardu i po eura, dok državne firme imaju depozite od 262 miliona eura. Depoziti domaćih privatnih kompanije su u značajnom padu jer su u avgustu prošle godine iznosili 1,65 milijardi eura.

Vlada u bankama ima depozite vrijedne 269 miliona eura, a lokalne samouprave od 189 miliona eura.

Strane firme i organizacije u crnogorskim bankama drže depozite vrijedne 485 miliona eura.

Privredi i građanima veći depoziti od kredita

Ukupan iznos kredita koji građani i privreda imaju na kraju avgusta kod crnogorskih banaka iznosi 4,64 milijarde eura, odnosno za nešto više od milijarde su manji od ukupnih depozita.

Domaća privreda ima kredite od 1,37 milijardi eura, što je za 200 miliona eura manje od depozita koji ovaj sektor ima u bankama.

Crnogoski građani u domaćim bankama imaju uzete kredite vrijedne 1,85 milijardi eura, što je za oko 160 miliona eura manje od ukupnih depozita. Međutim ukupni krediti građana su pet puta veći od njihovih oročenih depozita.

Strana fizička lica koja borave u Cnoj Gori od banaka su uzeli kredite vrijedne 58 miliona eura, što je svega sedam odsto vrijednosti njihovih depozita. Iznos kredita stranih građana u domaćim bankama značajno je povećan, jer je prije pet godina taj iznos vrijedio 11 miliona eura.

Strane organizacije i kompanije imaju kredite u crnogorskim bankama vrijedne skoro milijardu eura. Od toga strane finansijske organizacije su zadužene za 847 miliona eura, a ne finansijski sektor za još 140 miliona eura. Krediti stranih firmi i organizacija su duplo veći od depozita koji taj sektor ima u crnogorskim bankama.

Vlada planira obveznice za građane koji štede

U Vladinom Predlogu smjernica makroekonomske i fiskalne politike za period od 2024. do 2027. godine, predviđeno je da se država u naredne tri godine zaduži za tri milijarde eura, od čega je 2,15 milijardi potrebno za vraćanje starih dugova. Država planira da dio ovog novca obezbijedi na domaćem tržišto tako što će emitovati obveznice koje će moći da kupuju i građani.

Autori ovog dokumenta prepoznaju da građani imaju višak novca koji drže u bankama, kao i da im banke daju niske kamate. Oni smatraju da bi na ovim obveznicama građani više zaradili, a i da bi država imala nižu kamatu nego na zaduženje u inostranstvu.

“Na taj način će se omogućiti diverzifikacija izvora finansiranja i smanjenje zavisnosti od spoljnih izvora finansiranja. Ministarstvo finansija razmatra mogućnost emitovanja retail obveznica u 2024. godini u iznosu do 50 miliona eura sa rokom dospijeća od dvije do tri godine. Država bi omogućila građanima da plasiraju višak novčanih sredstava po povoljnim uslovima i ostvare veći prinos na novac koji se sada nalazi na depozitima u bankama”, navedeno je u dokumentu.

Vlada se u martu ove godine zadužila za 750 miliona dolara, tako što je Ministarstvo finansija emitovalo međunarodne obveznice u toj vrijednosti, sa rokom dospijeća od sedam godina i kamatnom stopom od 7,25% godišnje. Nakon konverzije u eure, u skladu sa realizovanim hedžing aranžmanom, vrijednost ovog zaduženja iznosi 687,76 miliona eura sa izvedenom eurskom kamatnom stopom od 5,88%.

To su svakako veće kamatne stope od onih koje građani sada imaju u crnogorskim bankama.

Vlada će naredne godine morati da se zaduži za 1,1 milijardu eura jer joj na naplatu dolazi 829 miliona eura vrijedni stari dugovi, dok će preostalih oko 280 miliona eura biti uloženo u kapitalni budžet.

Plan je da se država u 2026. godini zaduži 630 miliona eura, od čega je 353 miliona za vraćanje starih dugova, a u 2027. godini za 1,26 milijardi kada se moraju vratiti 972 miliona eura.

( Goran Kapor )