Spajić bio za uvođenje bitkoina u finansijski sistem?

Premijer Milojko Spajić pojavljuje se u dokumentarnom filmu “Money Electric” dok razgovara sa direktorima kompanije JAN3 Samsonom Mouom i članom srpske kraljevske porodice Filipom Karađorđevićem o potencijalnom uvođenju bitkoina u finansijski sitem Crne Gore i njenom hidropotencijalu za rudarenje te kriptovalute.

U isječku iz filma HBO-a, koji je premijerno emitovan prekjuče na toj televizijskoj mreži, prikazan je dio susreta tokom kojeg Spajić kaže da misli da je to “dobra ideja”, a potom postavlja pitanje Mouu kako se to konkretno može izvesti.

Karađorđević dodaje da bi Crna Gora, ukoliko bi se taj plan ostvario, mogla biti “svetionik” u Evropi.

“Money electric” je dokumentarni film koji istražuje porijeklo bitkoina i identitet njenog tvorca sa pseudonimom Satoši Nakamoto.

Kompanija “JAN3” je na svom sajtu prošlog decembra objavila detalje o razgovoru sa Spajićem “ranije te godine”, u filmu je potpisan kao crnogorski premijer i tako ga oslovljava najmanje jedan akter filma, dok iz njegovog kabineta tvrde da je riječ o intervjuu do kojeg je došlo u junu prošle godine kad on nije bio predsjednik Vlade, za potrebe snimanja filma.

Samson Mou je izvršni direktor “JAN3”, tehnološke firme čija je misija ubrzanje “hiperbitkoinizacije”, koja je specijalizovana za strateško savjetovanje kompanija i vlada koje žele da usvoje inovativne poslovne sisteme zasnovane na bitkoinu.

Na njegovom profilu na LinkedIn-u, stoji da je poznat po svom radu na bitkoin strategiji El Salvadora i usvajanju bitkoina na nivou država.

Karađorđević je glavni strateški direktor u kompaniji “JAN3”.

U objavi na sajtu kompanije od 13. decembra prošle godine, stoji da je Spajić u razgovoru naglasio velike hidroenergetske resurse Crne Gore, koji bi mogli da se iskoriste za rudarenje najjače svjetske kriptovalute, za šta se troši velika količina struje.

“Jedna od ključnih tačaka rasprave bila je koncept bitkoin obveznica, prilagođen specifičnim okolnostima Crne Gore. U tom kontekstu, premijer je istakao obilje rijeka u zemlji, naglašavajući hidroenergetski potencijal procijenjen na 5,6-6,1 teravat časova godišnje”, navodi se na sajtu kompanije.

Iz ove firme ističu da je zapanjujuće da Crna Gora trenutno koristi manje od 20 odsto tog potencijala.

“Ideja izdavanja hidroobveznica povezanih s rudarenjem bitkoina pokazala je inovativno razmišljanje koje bi moglo otključati nove puteve za ekonomski rast”, piše u objavi.

Kompanija tvrdi da je na sastanku razgovarano o pravnim okvirima za regulisanje kriptovaluta, koji su “ključni aspekt s obzirom na to da se države širom svijeta bore s evoluirajućim digitalnim okruženjem”.

“Premijer Spajić se uključio u pažljivo razmatranje pogodnosti držanja bitkoina u centralnoj banci nasuprot u drugim državnim institucijama, što bi moglo oblikovati budući pristup Crne Gore ka posjedovanju kripto imovine”, piše u saopštenju.

“U nastojanju da se podstakne živahna bitkoin zajednica unutar Crne Gore, rasprava je uključila i koncept podsticanja razvoja zajednice na lokalnom nivou, poput ‘Bitkoin Beach ili Bitkoin Jungle’. Pored toga, organizovanje konferencija o ‘bitkoin’ tehnologijama se pojavilo kao potencijalna prilika ne samo za povećanje lokalnog interesovanja, već i za pozicioniranje Crne Gore kao centra tehnoloških inovacija u okviru bitkoin sfere”, dodaje se.

“JAN3” navodi da Spajićev entuzijazam i poznavanje kriptovaluta “podvlači” potencijal Crne Gore da postane progresivan igrač u bitkoin okruženju.

Ističu da je sastanak opisan kao vrlo produktivan, te da su učesnici izrazili namjeru da nastave dijalog u bliskoj budućnosti.

“S obzirom na to da Crna Gora ima trećeg najmlađeg državnog lidera na svijetu, zemlja šalje jasnu poruku da je otvorena za biznis i spremna da prihvati transformacione mogućnosti koje bitkoin donosi. Dok Crna Gora istražuje integraciju bitkoina u svoju ekonomsku strukturu, sastanak između Samsona Moua, princa Filipa, Bena Van Hula i premijera Spajića predstavlja ključni trenutak. U diskusijama je naglašen potencijal za inovativna finansijska rješenja, održive energetske prakse i prosperitetnu bitkoin zajednicu koja bi mogla redefinisati ekonomski pejzaž Crne Gore u narednim godinama”, navodi kompanija “JAN3”.

Kompanija je 14. decembra prošle godine na svom nalogu na Iksu objavila informaciju o susretu sa “premijerom Crne Gore” o tome kako bitkoin može pomoći Crnoj Gori da upregne neiskorišćene hidroenergetske potencijale, a Mou je retvitovao tu objavu i naveo da je Spajić sada “vlasnik 100.000 satošija i hardverskog kripto novčanika”.

Satoši je najmanja jedinica bitkoina i predstavlja temelj tog kripto-sistema. Svaki bitkoin može se podijeliti na 100 miliona djelova, a jedan takav dio se naziva satoši. Prema jučerašnjoj vrijednosti satošija, premijer ima 61,42 dolara, ako ih u međuvremenu nije prodao.

Hardverski kripto novčanici izgledaju nalik USB fleš memorijama. Najčešće se mogu povezati sa računarom putem USB kabla, a takođe dolaze i uz mobilnu i desktop aplikaciju.

Premijer je odranije ulagao u kriptovalute, neke je prijavio u svom imovinskom kartonu, a još nije razjašnjena afera sa južnokorejskim državljaninom Do Kvonom, i navodnom finansiranju kampanje PES-a od strane pripadnika kriptozajednice, što je Spajić negirao.

“Nema poreza, samo rudarite bitkoin i finansirate sve”

Dio filma u kojem se pojavljuje Spajić relativno kratko traje i razgovor ne teče u jednoj sekvenci već ima dosta rezova u montaži. Odvija se u postoriji sa satom na jednom zidu i zavjesama na prozorima.

U flimu se navodi da je veza između Spajića i Moua princ Filip Karađorđević.

Karađorđević sebe opisuje kao maksimalistu, a Mou ističe da princ ima savršene vještine za kontaktiranje diplomata, predsjednika...

“Postoji velika porodična mreža kroz koju se može raditi. To otvara mnoga vrata”, kaže Karađorđević.

Narator navodi da su nedavno Crna Gora i Srbija bile dio iste zemlje, te da Karađorđevići i dalje imaju veliki uticaj. Na pratećim snimcima se vide bilbordi koji promovišu “Evropu sad 2”.

“Premijer Spajić, s obzirom na njegov odnos prema bitkoinu, mogao bi biti početak dobre saradnje s njim, da bi se stvari pokrenule u ovoj zemlji”, poručuje princ.

Spajić: Veliki sam obožavalac bitkoina, naravno, i svih drugih tehnologija koje je bitkoin donio sa sobom. Politički, to je teško prodati, morate misliti o raznim vrstama rizika. Ja mislim da Vlada ne bi trebalo da investira u bitkoin.

Mou: Ukoliko niste skloni riziku, mislite da Vlada ne bi trebalo da posjeduje bitkoin, to je u redu. Ukoliko se desi kolaps fiat (tradicionalnih) valuta, svi će “pojuriti” u bitkoin. Ono što mi pokušavamo da uradimo jeste da izgradimo paralelni sistem. Dolari - bitkoin, pesosi - bitkoin, jen - bitkoin...

Spajić: Mi nemamo našu nacionalnu valutu. Koristimo euro, bez mogućnosti da ga štampamo, i to nije fer. To nije kul.

Mou: Možda nešto što bi trebalo da uzmete u obzir jeste da jednostavno prihvatite bitkoin kao novac. Ne morate nikog da oporezujete, možete samo da “rudarite” bitkoin i to će da finansira sve.

Spajić: Struja je relativno jeftina...

Mou: Obično su manje države agilnije i imaju veću želju da prihvate promjenu, jer traže neku prednost.

Spajić: Mislim da je to dobra ideja.

Karađorđević: Vi bi stvarno mogli biti “svetionik” u Evropi u ovom momentu...

Spajić: Konkretno, kako da uradimo to?

Mou (razgovara s nekim telefonom van prostorije u kojoj je bio sastanak): Imali smo jako dobar razgovor o uvođenju bitkoina i šta mogu da urade, a oni, isto kao Kostarika imaju dosta hidropotencijala, tako da pravimo napredak svuda.

Kabinet: Nije bio razgovor već intervju, nema izdavanja hidroobveznica za rudarenje bitkoina

Spajićev kabinet negirao je u odgovoru “Vijestima” da je susret sa Mouom i Karađorđevićem bio sastanak, “već je g. Spajić, tada predsjednik vanparlamentarne stranke, intervjuisan za dokumentarac, koji je pripreman za HBO, a u sklopu koga su govorili ljudi iz svijeta inovacija i blockchain industrije”.

Nije odgovoreno na pitanje šta je bila tema razgovora, za koji kabinet tvrdi da je bio u junu 2023.

Kabinet je odgovorio da Spajić ne namjerava da kroz izdavanje hidroobveznica omogući rudarenje bitkoina u Crnoj Gori, da se trenutno ne radi na realizaciji dogovora sa sastanka, kao i da nije bilo naknadnih susreta sa Mouom i Karađorđevićem.

( Balša Rudović, Mihailo Jovović )