Stara lipa u Pljevljima zaslužuje posebnu zaštitu
Stablo u Pljevljima starosti između 550 i 600 godina mora dobiti bolji status zbog prirodnog i istorijskog značaja
Pljevaljski novinar i publicista Rajko Palibrk pozvao je predsjednika opštine Pljevlja Darija Vraneša da pokrene proceduru kako bi se stara lipa u selu Odžak proglasila zaštićenim prirodnim dobrom.
Stručnjaci su procijenili da je lipa u Odžaku stara između 550 i 600 godina. Njena visina je preko 30 metara, a obim na prsnoj visini je nešto manje od sedam metara.
“Jedno od prirodnih dobara na području opštine Pljevlja, nažalost još nezaštićeno od države i lokalne zajednice, jeste lipa u selu Odžak koja je ovog ljeta pretpjela velika oštećenja zbog starosti, nebrige i najvjerovatnije udara groma. Nedavno je sa stabla pala jedna od dvije centralne grane, usljed čega će u skoroj budućnosti biti nastavljen proces njenog propadanja ako se u najhitnijem roku ne preduzmu potrebne mjere stručne zaštite. Razlog neophodnosti hitnog postupanja je i činjenica da se lipa nalazi u naseljenom mjestu i neposrednoj blizini stambenih objekata i komunalne infrastrukture”, naveo je Palibrk u dopisu.
Tvrdi da je lipa nesumnjivo jedna od najvećih i najstarijih lipa u Crnoj Gori, a najvjerovatnije i u regionu, i do prije tri godine je bila zdrava i bez ijedne suve grane.
Zaštita stabla lipe predviđena je Strateškim planom razvoja opštine Pljevlja, Lokalnim akcionim planom za period 2022-2026. i Lokalnim akcionim planom za biodiverzitet.
“Pored pomenutih prirodnih karakteristika zbog kojih ovo stablo lipe u potpunosti ispunjava uslove da bude proglašeno za zaštićeno prirodno dobro shodno Zakonu o zaštiti prirode, postoje i dodatni opravdani razlozi za njegovu zaštitu jer stablo lipe ima i izuzetan istorijski značaj. Naime, prema pouzdanim istorijskim svjedočanstvima, na toj i još dvije lipe koje su rasle u neposrednoj blizini postojeće, a koje su pale tridesetih godina prošlog vijeka, 1836. godine otomanske vlasti objesile su devet mladića iz bratstva Šljivančanin. U znak sjećanja na taj događaj naspram ove lipe pored magistralnog puta Pljevlja - Đurđevića Tara podignuto je 2002. godine spomen obilježje na kome piše: “Ljeta gospodnjeg 1836-og uhvaćeno je na prevaru i obješeno u Odžaku devet naših bratstvenika. Zaboravljeni nijeste. Bratstvo Šljivančanin, Vulići, Vukićevići, Jegdići, Zmajevići, Kekeri, Guberine”, navodi Palibrk.
Lipa se, ističe on, nalazi na mjestu gdje se prema brojnim zabilježenim svjedočanstvima nalazio srednjovjekovni manastir Vavedenja Presvete Bogorodice.
“O tome u knjizi “Pljevaljski kraj (prošlost i poreklo stanovništva)” iz 2008. godine profesor Mileta Vojinović piše: “Manastir u Odžaku podignut je u vrijeme Nemanjića, na mjestu nekadašnjeg naselja iz rimskog perioda. Pored crkve postojalo je još nekoliko objekata kao što su konaci, ambari, štale i guvno, a čitav kompleks bio je ograđen visokim kamenim zidom. Prečnik tog, još uvijek vidljivog, prostora iznosio je oko 80 metara. Manastir je imao veliko imanje u koje su spadali i pašnjaci na području današnjeg sela Katun. Nema zapisa o tome kome je manastir bio posvećen ali ime rječice Vavedenjka, koja protiče neposredno pored njega ukazuje da je bio posvećen vavedenju presvete Bogorodice. Sudeći po predanju, ovaj manastir je postojao i dugi niz godina nakon turske okupacije, ali je vremenom osiromašio nakon čega ga je Džafer beg Čengić porušio i koristeći materijal od kog je bio sagrađen, sebi sazidao veliku kulu. Ovo se desilo prije turskog poraza pod Bečom nakon čega je propala kula i od nje sagrađene tri kuće na kojima se vide ostaci lijepo klesanog kamena i kamenih stubova od manastirske crkve. Za ovaj manastir vezane su brojne legende, a postoje i istorijski utemeljeni podaci da se u neposrednoj blizini manastira nalazio zatvor koji je bio potpuno u zemlji u kom su Turci držali zarobljenike koje su vješali na tri veoma stare lipe koje su rasle u porti manastira”, kazao je Palibrk.
Predsjednik opštine Pljevlja Dario Vraneš kazao je da će formirati komisiju koja će uraditi eleaborat o zaštiti lipe kao i još nekoliko starih stabala na području pljevaljske Opštine, a potom od države tražiti da lipu proglasi zaštićenim prirodnim dobrom.
Nedavno su mještani Odžaka tražili od lokalne uprave da ukloni lipu jer tvrde da zbog starosti ugrožava bezbjednost mještana.
( Goran Malidžan )