Vlada selektivna, samo Berane "nadrljalo": Mnoge opštine bez planova zbog kojih su raspisani izbori u sjevernoj opštini

Vlada je pretprošle sedmice raspustila Skupštinu opštine Berane i uvela prinudnu upravu, nakon što lokalni parlament nije u datom roku usvojio tri plana na koje ih zakon obavezuje, iako takvi planovi ne postoje ni u mnogim drugim lokalnim samoupravama.

Petnaest opština nema usvojen Lokalni akcioni plan za zaštitu lica sa invaliditetom od diskriminacije i promociju jednakosti (LAP), a osam Strateški plan razvoja. Iz Ministarstva energetike nisu odgovorili “Vijestima” koje opštine nemaju usvojen Lokalni energetski plan, ali je iz tri lokalne samouprave potvrđeno da taj dokument nije usvojen.

Rezultat nedonošenja ta tri plana, za čije je usvajanje Vlada bila dala rok od deset dana beranskom parlamentu, je da je predsjednik Crne Gore Jakov Milatović raspisao prijevremene lokalne izbore u Beranama za 8. decembar.

Akcionim planom Ministarstva ljudskih i manjinskih prava (MLjMP) je definisano da sve opštine usvoje LAP do kraja naredne godine, ali je samo Skupštini opštine Berane, koja nije funkcionisala od juna, dat rok od deset dana, nakon čega joj je skraćen mandat.

U obrazloženju upozorenja beranskom parlamentu navedeno je da lokalna skupština nije donijela Strateški plan razvoja Opštine od prošle, Lokalni energetski plan od 2018. godine, a da je LAP-u isteklo važenje 2020. godine.

Osvrćući se na ovakvu odluku Vlade, izvršna direktorica Centra za građanske slobode (CEGAS) Marija Popović Kalezić ocijenila je opasnom selektivnost izvršne vlasti, ali i da je opasno da sistem državne i javne uprave funkcioniše ad hok i da se ne vidi jedinstveno strateško djelovanje.

Ona je “Vijestima” kazala da je Ministarstvo javne uprave formalno pravno u granicama zakona predložilo uvođenje prinudne uprave u Beranama, a zaboravilo da određeni propusti postoje i u drugim opštinama, što samo po sebi ne mora dovesti do raspuštanja SO, ali ne smije biti selektivnosti.

“Kada je Lokalni energetski plan na dnevnom redu, LAP ili Strateški plan razvoja onda se tu moraju uključiti MLjMP, Ministarstvo energetike, te Ministarstvo regionalno-investicionog razvoja i saradnje sa nevladinim organizacijama. Selektivnost je opasna, ali je, takođe, opasno i da sistem državne i javne uprave funkcioniše ad hok, da se ne vidi jedinstveno strateško djelovanje i da je tako očigledan političko partijski kišobran koji permanentno baca sjenku na profesionalan odnos državnih službenika”, kazala je sagovornica “Vijesti”.

Iz MLjMP su “Vijestima” potvrdili da usvojen LAP takođe nemaju Danilovgrad, Zeta, Bijelo Polje, Rožaje, Petnjica, Žabljak, Nikšić, Gusinje, Andrijevica, Bar, Budva, Herceg Novi, Plužine, Tivat i Šavnik.

Ipak, objašnjavaju da je u nekim opštinama u fazi izrade ili imaju u planu da ga usvoje u toku sljedeće godine, dok su pojedine lokalne samouprave prava lica sa invaliditetom obuhvatile drugim planovima.

Kad je riječ o Beranama, potvrdili su da je za nacrt LAP-a 2024- 2027. završena javna rasprava, a da će u narednom periodu biti dostavljen SO na razmatranje i odlučivanje.

“Kako ovo ministarstvo prati implementaciju aktivnosti predviđenih Strategijom i sačinjava kvartalne izvještaje o realizaciji aktivnosti koje su vremenski oročene, tako je ministartsvo u postupku redovnih konsultacija sa nosiocima aktivnosti sugerisalo da se očekuje da svi odgovorni subjekti realizuju predviđene aktivnosti”, kazali su iz resora Fatmira Đeke, odgovarajući na pitanje da li je još nekoj opštini poslato upozorenje.

Na pitanje da li je definisan rok do kad ovaj plan treba da usvoje sve opštine, iz MLjMP-a navode da je Akcionim planom za period 2024-2025. predviđeno da do četvrtog kvartala 2025. sve lokalne samouprave donesu LAP.

Iz ovog resora nisu odgovorili na pitanje da li su SO Berane ranije slata upozorenja i da li im je dat rok do kad moraju da usvoje ovaj plan, ali je nezvanično rečeno da su redovno dostavljali Vladi izvještaje o izvršavanju svih obaveza koje imaju lokalne samouprave prema njima.

Iz Ministarstva regionalnog razvoja su listu saopštili da, od 25 opština, njih 17 ima usvojen Strateški plan razvoja, te da njihov resor ima kontinuranu komunikaciju sa svim lokalnim samoupravama u vezi izrade ovog dokumenta, ali da u saradnji i zvaničnim dopisima nisu definisali rok, već samo ukazivali na zakonsku obavezu, potrebu intenziviranja aktivnosti na izradi i ponudili podršku.

“Nedonošenje Strateškog plana razvoja u određenom roku po isteku prethodnog Plana, kao razlog za razrješenje predsjednika opštine, planirano je izmjenama i dopunama Zakona o lokalnoj samoupravi i konkretno u ovom dijelu usaglasićemo Zakon o regionalnom razvoju, za koji je priprema izmjena i dopuna u finalnoj fazi”, dodali su.

Takođe, iako je na sjednici na kojoj je donijeta odluka o upozorenju navedeno da je Ministarstvo javne uprave (MJU) vršilo nadzor nad primjenom Zakona o lokalnoj samoupravi u Skupštini opštine Berane, pri čemu je uzelo u obzir akte MLjMP-a, Ministarstva regionalnog razvoja i Ministarstva energetike, iz resora Maraša Dukaja su, pozivajući se na isti zakon, listu kazali da je propisano da se odnosi između organa lokalne samouprave i državnih organa zasnivaju na međusobnoj saradnji, ali i nadzoru državnih organa nad zakonitošću rada organa lokalne samouprave.

“Iz toga proizilazi da svako resorno ministarstvo vrši nadzor nad primjenom propisa iz svoje oblasti nad organima lokalne samouprave. Saglasno tome, MJU prati implementaciju samo onih zakona koji su iz okvira njene nadležnosti, kao što su Zakon o lokalnoj samoupravi, Zakon o teritorijalnoj organizaciji Crne Gore, Zakon o komunalnoj policiji, Zakon o Glavnom gradu i Zakon o Prijestonici, dok nadzor nad sprovođenjem drugih zakona kojima su propisani poslovi lokalne samouprave vrše drugi organi državne uprave”, naveli su u odgovoru “Vijestima”.

Vlada je u dva navrata od SO Berane tražila da poštuju zakon i sebi skrate mandat jer nisu izabrali novog predsjednika Opštine u roku od 30 dana od prestanka mandata Vuku Todoroviću, koji je 13. juna podnio ostavku.

Izvršna vlast se pozvala na odredbe člana 185 Zakona o lokalnoj samoupravi prema kojem Vlada, u slučaju kada skupština opštine duže od šest mjeseci ne održava sjednice, ne izvršava odluke nadležnih sudova ili ne izvršava zakonom utvrđene obaveze čime se onemogućava ostvarivanje prava građana ili nanosi znatna materijalna šteta, upozoriti skupštinu da, u određenom roku, obezbijedi ostvarivanje svojih funkcija, odnosno izvrši zakonom utvrđene obaveze.

“Na osnovu navedenog ovlašćenja, a budući da Skupština opštine Berane već duži vremenski period nije izvršila zakonom utvrđene obaveze, čime se narušavaju interesi građana na području ove opštine, Vlada Crne Gore je, na sjednici od 19. septembra 2024. godine, donijela Odluku o upozorenju Skupštini opštine Berane koja je objavljena u ‘Službenom listu Crne Gore’, od 23. septembra 2024. godine”, piše u obrazloženju Vlade.

“lmajući u vidu da, i nakon upozorenja od strane Vlade Crne Gore, Skupština opštine Berane nije izvršila zakonom utvrđene obaveze, odnosno nije donijela Strateški plan razvoja Opštine Berane, Lokalni energetski plan Opštine Berane, kao ni LAP, čime je dovedeno u pitanje ostvarivanje prava građana, na predlog MJU Vlada je ocijenila da su se stekli uslovi iz člana 185 stav 2 Zakona o lokalnoj samoupravi, kojim je propisano da će Vlada, na predlog Ministarstva raspustiti skupštinu opštine ako u određenom roku ne uspostavi obavljanje svojih funkcija, odnosno ne izvrši zakonom utvrđene obaveze”, dodaje se u obrazloženju.

Opština Berane nije imala predsjednika, jer je Todorović podnio ostavku 13. juna, a prethodno i potpredsjednik Damjan Ćulafić, koji je u međuvremenu izabran za ministra ekologije, a drugom potpredsjedniku Mladenu Premoviću prestao je mandat kad je usvojena ostavka Todorovića.

Do političke krize u Beranama došlo je nakon što nije uspio pokušaj dogovorene rotacije na mjestu predsjednika Opštine.

Sjednica lokalnog parlamenta, na kojoj je trebalo da se glasa o skraćenju mandata odbornicima, nije održana u septembru jer se predsjednik SO Milun Rmuš nije pojavio iz “zdravstvenih razloga”.

Praksa Šavnika i Budve prijeti ostalim opštinama

Popović Kalezić rekla je “Vijestima” da svaki vid selektivnosti slabi institucionalne kapacitete.

“Da ne ponavljam koliko su nam institucije slabe, a jedan od razloga je selektivnost i politički uticaj na dio državne administracije koji mora biti strogo profesionalan kod donošenja rješenja i odluka. Sada tome treba dodati i krizu sistema lokalne samouprave koji kasni u procesu decentralizacije, a koji je dodatno politizovan i polarizovan sa državnog nivoa. Umjesto da Odbor za izbornu reformu radi i donese poseban Zakon o lokalnim izborima oni su već predugo u nekom stanju hibernacije, tako da širenje prakse Šavnika ili Budve stoji kao realna opasnost pred ostalim opštinama”, smatra ona.

( Aljoša Turović )