Bitka kod Lepanta iz vizure Andrije Maurovića
Pomorski muzej Kotor originalno je obilježio 453. godišnjicu od najveće pomorske bitke brodova na vesla i jedra u istoriji
Povodom obilježavanja 453 godine od čuvene Lepantske bitke, Pomorski muzej iz Kotora organizovao je izložbu "Bitka kod Lepanta u ilustracijama Andrije Maurovića".
Postavku čini 16 ilustracija poznatog slikara i strip crtača Andrije Maurovića sa Mula, a koji su objavljeni u glasniku udruženja "Jadranska straža" u periodu od jula 1938. godine do novembra 1939. godine. Crteži tematski prate tok dešavanja prije i tokom Lepantske bitke. Objavljenih 16 ilustracija su uvod u dramatizovani tekst o Lepantskoj bici (La bataille de Lépante), potpisan P. Chack (Paul Chack) iz 1938. godine, a koji su objavljivani u Jadranskoj straži u pomenutom periodu.
"Postavljanjem ove male, ali za istoriju grada Kotora značajne izložbe, odajemo počast svim Kotoranima koju su stradali u bici kod Lepanta prije 453 godine, ali i proslavljenom crtaču i slikaru Andriji Mauroviću koji je rođen na Mulu kod Kotora", saopštili su iz Pomorskog muzeja.
Realizaciju projekta podržala je Opština Kotor u sklopu Programa manifestacije kulture i podrške društvenim djelatnostima za 2024. Autor izložbe je Ilija Mlinarević, kustos pomorsko-tehničke zbirke kotorskog Pomorskog muzeja, a najavljeno je da će biti postavljena na više lokacija u Starom gradu.
Kod Lepanta (današnjeg Naupaktosa u Grčkoj) 7. oktobra 1571. odigrala se najveća pomorska bitka brodova na vesla i jedra u istoriji, a u kojoj su se sukobile hrišćanska, tzv. flota Svete lige i islamska, flota Osmanlija. Na obje strane učestvovalo je preko 500 galija i više od 150 hiljada mornara i vojnika na brodovima, a hrišćani predvođeni plemićem Don Huanom od Austrije, pobijedili su moćnu tursku flotu admirala Ali-paše. O kakvom je žestokom boju bila riječ, potvrđuje i podatak da se tu na jednom mjestu našlo čak oko 90 odsto svih ratnih brodova koji su tog dana plovili Mediteranom.
Nakon odlučne borbe koja je, po pisanju hroničara, ostavila i more crveno od krvi, uništeno je 83 odsto svih turskih brodova i skoro polovina vojnika i mornara na njima. Uništeno je ili zarobljeno 117 turskih galija, a Turci su imali i oko 25 hiljada mrtvih i 7,5 hiljada zarobljenih mornara, naspram 14 stradalih hrišćanskih galija sa 10 hiljada mrtvih i 2,5 hiljada ranjenih boraca. Od poraza doživljenog kod Lepanta, Turci se, kao pomorska sila, više nikada nisu oporavili.
Jadranski gradovi od Kopra do Kotora opremili su i poslali u bitku osam svojih galija koje su se borile u floti Svete Lige, sastavljenoj od ratnih brodova pape, Venecije, Đenove i Španije. U toj floti je bilo oko 88 hiljada mornara i vojnika, te ukupno 208 galija iz grčkih komuna sa Krita, Kefalonije, Levkasa i Krfa, galija jadranskih komuna, brodova sa Sicilije, iz Napulja, galija Savoje, ratnih brodova Đenove, Malte, Španije i 12 papinih galija. Među njima je bila i galija "Sveti Tripun Kotorski" sa 175 članova posade i kapetanom, kontom Jeronimom Bizantijem, a naš ratni brod posebno se istakao herojstvom posade i vještinom svog zapovjednika. Naime, nakon što je nesmotrenošću dijela đenoveških galija na čelu sa čuvenim admiralom Andreom Doriom koji je odveslao i odjedrio previše na jug, stvorena velika rupa na južnom krilu flote Svete Lige, galija "Sveti Tripun Kotorski" zajedno sa galijama Raba i Trogira i još 10-ak mletačkih, samoinicijativno je popunila zjapeću prazninu kroz koju je trećina turske flote pokušala proboj i opkoljavanje glavnine snaga Svete lige. Tu rupu samoinicijativno su odlučili zatvoriti kapetani Jeronim Bizanti iz Kotora, Ivan Dominis sa Raba i Kristofor Lučić iz Trogira i njihove kolege iz Venecije, što je, međutim, bila praktično samoubilačka odluka. Uspjeli su da zaustave turski prodor i dok su se Turci bavili njima, hrišćanima je pristiglo pojačanje iz centra, ali prekasno za neke naše ljude. No, zbog svog herojstva su platili stravičnu cijenu - galija je potopljena, poginula je čitava njena posada na čelu sa kapetanom Bizantijem, na rabskoj galiji bila je svega šačica preživjelih, na galiji "Trogira" bilo je oko 160 mrtvih. Posebno su bokeljski pomorci sve zadivili svojim herojstvom jer je galija "Sveti Tripun Kotorski" izdržala istovremeni napad čak osam turskih brodova, a na jednog mrtvog bokeljskog mornara stradalo je 7-8 Turaka.
Pomorski muzej je prošle godine realizovao projekat "Izrada replike vesla galije iz 16. vijeka", u sklopu kojeg je postavio drveno veslo galije dužine preko 12 metara, u blizini glavnih gradskih vrata u Kotoru. Veslo je izrađeno na osnovu detaljnog projekta venecijanskog vesla "a scaloccio" iz 16. vijeka koje se koristilo na tadašnjim najmasovnijim ratnim brodovima - galijama koje su imale kombinovani pogon na vesla i jedra.
( Siniša Luković )