Sigurnost letjenja (ni)je upitna

Agencija za civilno vazduhoplovstvo (ACV) nije uvijek postupala striktno u skladu sa svojim nadležnostima, već je ponekad “gledala kroz prste” pojedinim subjektima u vazdušnom saobraćaju.

To tvrdi više izvora “Vijesti” upućenih u rad ACV, iz koje to demantuju.

Sagovornici “Vijesti”, vazduhoplovni eksperti, za primjer su naveli da je bilo propusta i manjkavosti prilikom proračuna takozvane operativne anvelope (mogućnosti) putničkih aviona nacionalne avio-kompanije Air Montenegro, ali i Monetnegro Airlinesa (MA) koji je otišao u stečaj. U proračun tzv. operativne anvelope aviona ulaze podaci o težini vazduhoplova, goriva i tereta koji nosi u kontekstu podataka o temperaturi i gustoći vazduha, odnosno nadmorskoj visini aerodroma sa koje avion polijeće. To je važno za sigurnost izvođenja operacija avionom, da način na koji se avion opterećuje i koristi ne bi “izašao” van njegovom osnovnom konstrukcijom zadatih tehničkih granica, te time ugrozila sigurnost letjenja. Ovaj proračun, zajedno sa tzv. ballance sheet-om (proračunom rasporeda težina u avionu) koji se mora raditi prije svakog leta, važan je za sigurnost letjenja.

Tvrdnje sagovornika “Vijesti” demantovali su iz ACV-a, odgovorivši da nemaju zakonsku ulogu koja im dozvoljava zaštitu modela poslovanja bilo kog subjekta, te da “poslove iz svoje nadležnosti prema svim vazduhoplovnim subjektima obavlja nepristrasno i u skladu sa propisima”.

“Agencija sve poslove iz svoje nadležnosti u odnosu na sve vazduhoplovne subjekte vrši nepristrasno, bez obzira da li se radi o subjektima čiji je većinski vlasnik država Crna Gora ili su u privatnom vlasništvu”, odgovorili su “Vijestima” iz ACV-a na pitanje da prokomentarišu tvrdnje nekih vazduhoplovnih eksprata da je Agencija “inferiorno i zaštitnički postupala prema nekim subjektima vazduhoplovstva u Crnoj Gori (Aerodromi Crne Gore, Air Montenegro, aviohelikopterska jedinica MUP-a, avio servis Vlade), kako bi zaštitila njihov rad, navodno zbog viših političkih i državnih interesa”.

Manjkavosti

Iz ACV-a priznaju da je prethodnih godina bilo određenih manjkavosti kod nacionalne avio-kompanije koje su, kažu, ispravljene.

“Prošle godine sproveden je nadzor kod ToMontenegro, a predmet nadzora je bila oblast proračuna ‘operativne anvelope’ vazduhoplova, a koja je uređena odgovarajućim podazkonskim aktom. Tom prilikom su konstatovane određene nepravilnosti, nakon čega je ToMontenegro dostavio dokaze o otklanjanju tih nepravilnosti. Agencija nema informacija da ToMontenegro odstupa od propisanih uslova u ovoj oblasti”, kazali su iz ACV-a.

Poručili su da kontinuirano provjeravaju “usklađenost vazduhoplovnih subjekata u odnosu na uslove propisane Zakonom o vazdušnom saobraćaju i podzakonskim aktima”, odnosno da “nadzor koji ACV sprovodi nad vazduholovnim subjektima obezbjeđuje stabilnu sigurnost i bezbjednost vazdušnog saobraćaja, te s tog aspekta ne može biti bojazni”.

Prema riječima sagovornika “Vijesti” bliskog ACV-u, a koji imaju veliko iskustvo iz oblasti održavanja vazduhoplova i proračuna tzv. operativne anvelope putničkih aviona, kod bivšeg nacionalnog avio-prevoznika MA, ali i jedno vrijeme kod Air Montenegra, bilo je propusta i manjkavosti prlikom ovih proračuna, pogotovo za avione tipa “fokker F-100” i “embraere E-195”.

“Ne mogu dovoljno da naglasim koliko je važno da se na osnovu tačnih premisa, nespornih podataka i odgovarajućih postupaka koje u avio-kompanijama obično rade posebno obučeni ‘flight performance’ inženjeri, utvrde tzv. granice sigurnosti (safety margins) prilikom izvođenja letačkih operacija. Naime, u slučaju otkaza jednog motora tokom zatrčavanja aviona na pisti prije postizanja tzv. V1 (brzine donošenja odluke o tome hoće li je nastaviti ili obustaviti procedura polijetanja aviona) morate tačno utvrditi da li avion sa opterećenjem koje nosi, temperaturom i gustinom vazduha u kojem operiše i orografijom terena oko aerodroma, može da u takvim uslovima da sa jednim ispravnim motorom sigurno uzleti, napravi tzv. školski krug i vrati se na aerodrom”, pojašnjava sagovornik “Vijesti” koji kaže da je upoznat sa procedurama kako su “safety margins” i “operativne anvelope” aviona proračunavane u MA i Air Montrenegru.

On je ranije duže vrijeme radio kao “flight operations” inženjer u nekadašnjem JAT-u i naglašava da je proračun operativne anvelope obavezan i sastavni dio Operations Manual-a Part B, a bez čijeg striktnog poštovanja ACV avio-kompaniji uopšte ni ne može izdati osnovni AOC sertifikat vazdušnog operatora.

Sagovornik “Vijesti” tvrdi da će o ovome i po njemu manjkavim načinom na koji je ACV ovo kontrolisala, u skladu sa obavezama Crne Gore po regulativi EC376/2014, biti službeno infiormisana i Agencija Evropske unije za sigurnost vazdušnog saobračaja EASA, “koja ovakve stvari tretira ozbiljno i smatra ih dokazom potencijalnog popusta u bezbjednosti izvođenja vazduhoplovnih operacija u nekoj državi”. To bi, tvrdi sagovornik “Vijesti”, moglo da našteti zatvaranju poglavlja 14 u pregovorima Crne Gore o pristupanju EU.

Drugi sagovornik “Vijesti” iz ACV-a tvrdi da su ove manjkavosti u vezi sa proračunima otklonjene na posebnoj radionici koju je za osoblje ACV-a i nacionalne aviokompanije prije nekoliko mjeseci na tu temu održao ekspert Hrvatske agencije za civilno zrakoplovstvo, te da stvari u toj oblasti sada funkciinišu besprekorno.

“U cilju unapređenja ove oblasti, ACV je organizovala stručnu edukaciju na temu mase i balansa vazduhoplova, gdje su učestvovali predstavnici vazduhoplovnim subjekata”, indirektno nam je to zvanično potvrđeno i od ACV.

AOC sertifikat nema manjkavosti

Iako jedan od sagovornik koji su kontaktirali “Vijesti” tvrdi da zbog ovih manjkavosti koje su konstatovane lani, ACV po evropskog regulativi, nije mogla da svojevremeno izda AOC sertifikat ni MA ni Air Montenegru, iz Agencije tvrde da je sa njihovim AOC sve u redu.

“AOC sertifikat Agencija izdaje nakon što utvrdi da su ispunjeni uslovi koji su propisani Zakonom o vazdušnom saobraćaju i Pravilnikom o tehničkim zahtjevima i procedurama za obavljanje vazdušnih operacija. Ovim pravilnikom je u pravni sistem Crne Gore preuzeta regulativa (EU) 965/2012 nakon čega su transponovane i niz drugih EU regulativa, amandmani Regulative 965/2012, što obuhvata i dvije izmjene i dopune ove regulative iz 2023. godine, te to najbolje govori o dinamici usklađivanja sa zahtjevima EU”, kažu iz ACV-a.

Iz Agencije poručuju da u radu njihovih nadzornika “gledanja kroz prste nema i ne smije biti”.

“Ako neko ima takve informacije, odnosno dokaze, vjerujemo da će ih dostaviti da bismo unutar Agencije sproveli dodatne, interne kontrole i preduzeli adekvatne mjere”, naglašavaju iz ACV-a.

Da bi eliminisali sumnju o nedovoljnom nivou profesionalizma ili nedovoljnoj stručnoj osposobljenosti, cijenimo da je, navode u Agenciji, mjerodavno ono što je konstatovano tokom kontrolnih posjeta ACV-u predstavnika Međunarodne organizacije civilnog vazduhoplovstva (ICAO) i predstavnika Agencije Evropske unije za sigurnost vazdušnog saobraćaja (EASA).

“U odnosu na međunarodne standarde koji su donijeti shodno Čikaškoj konvenciji stepen ispunjenja ovih standarda kada je u pitanju Crna Gora je na nivou od 87,35 odsto, što predstavlja 15. mjesto u ICAO EUR/NAT regionu kojem pripada ukupno 56 država. Agencija je, u proteklih godinu, bila u dva navrata predmet kontrolnih posjeta od predstavnika EASA i trenutno su otvorena samo tri nalaza koji su kategorisani sa najmanjim stepenom ozbiljnosti i bez uticaja na sigurnost jer su administrativne prirode. Korektivne aktivnosti u vezi sa ovim nalazima se realizuju shodno planu usaglašenim sa EASA”, naglašavaju iz ACV-a.

Ministarki stigli zahtjevi za kontrolu

Sagovornici “Vijesti” problematizuju i način na koji je ACV prošle godina završio zvaničnu sertifikaciju Aerodroma Podgorica, započetu 2015.

“Sertifikacija je završena u maju 2023. godine, nakon odluke bivšeg menadžmenta ACV-a da ponudi Ministarstvu saobraćaja i pomorstva konstruktivno rješenje dugog i mučnog upravnog postupka izdavanja sertifikata. Sve to učinjeno je u cilju prikazivanja efikasnosti vazduhoplovnih vlasti i administracije pred aktuelizovanje pitanja o koncesiji ACG, a koje je zbog pandemije bilo obustavljeno. Nakon ponude menadžmenta ACV-a, tadašnji ministar Osman Nurković izdao je neformalni nalog za pripremu sertifikata u skladu sa članom 40 Zakona o vazdušnom saobraćaju, što je u žurbi i izvršeno. Uz sertifikat je izdata i specifikacija istog koja sadrži uslove i eventualno dodatne uslove i ograničenja koje operator aerodroma treba da ispunjava prilikom upotrebe aerodroma Podgorica”, tvrdi sagovornik “Vijesti”.

Tadašnji menadžment ACV-a je u tom trenutku zaboravio, kaže izvor “Vijesti”, da se pojedinosti iz specifikacije određuju na osnovu posebnog člana Zakona i da su predmet posebnih upravnih postupaka, na primjer vatrogasna kategorija aerodroma, tip prilaza, kategorija aerodroma, itd. su predmet člana 47 zakona.

“Uz to je odrađen previd ili greška jer je stari dokument pod kojim je radio Aerodrom Podgorica poništen donošenjem novog sertifikata”, tvrdi izvor “Vijesti”.

Aktuelnoj ministarski saobraćaja Maji Vukićević su, prema informacijama lista, prije desetak dana podnijeti zahtjevi za utvrđivanje zakonitosti “upravnog akta kojim se određuje upotreba Aerodroma Podgorica u noćnim uslovima i uslovima za instrumentalni prilaz kategorije I”, te “upravnog akta kojim se određuje vatrogasna kategorija Aerodroma Podgorica”.

iz ACV su istali da je sertifikacija tog aerodroma u potpunosti sprovedena u skladu sa Zakonom o vazdušnom saobraćaju i podzakonskim aktima, pa samim tim ne postoji bilo kakav problem za Crnu Goru u pogledu zatvaranja poglavlja 14 u procesu pridruživanja EU.

IZ ACV dodaju i da je u Izvještaju EK za Crnu Goru za 2023. sertifikacija Aerodroma Podgorica pomenuta u pozitivnom kontekstu.

( Siniša Luković )