Vlada utvrdila predlog budžeta: Zaduženje do 2,3 milijarde za deficit i investicije

Predlogom budžeta za narednu godinu Vlada sebi ostavlja prostor da se zaduži za 2,3 milijarde eura od čega je 884 miliona za pokriće deficita, kapitalne projekte i vraćanje ranijih dugova, 1,13 milijardi za projektne zajmove, odnosno velike investicije koje bi mogle biti pokrenute ili su pokrenute i za još 275 miliona iz Evropske unije (Plan rasta za zapadni Balkan) za reformske projekte i infrastrukturu.

To je, kako saznaju “Vijesti” navedeno u predlogu budžeta za narednu godinu.

Prenijeće 240 miliona depozita

Državnoj kasi naredne godine nedostajeće 1,13 milijardi eura da bi se serivisirale sve obaveze iz budžeta i od te suma planarano je da se oko 884 miliona obezbijedi kroz pozajmice i kredite, a ostatak će se najvećim dijelom obezbijediti iz depozita države koji će biti prenijeti iz ovogodišnjeg budžata u iznosu od 240 miliona, od prodaje imovine šest miliona i nepunih deset miliona su primici od otplate kredita, saznaju “Vijesti” od izvora iz Vlade.

Vlada kojom rukovodi premijer Milojko Spajić usvojila je juče predlog budžeta za narednu godinu što je i krajnji rok na koji je obavezuje zakon o budžetu i fiskalnoj odgovornosti kojim je definisano da se ovaj akt do 15. novembra dostavi Skupštini.

Ministarstvo finansija juče nije objavilo predlog budžeta, a za ponedeljak je najavilo konferenciju za medije na kojoj će saopštiti sve detalje.

Prema informacijama “Vijesti”, ukupni primici su projektovani na četiri milijarde eure, od čega su 2,88 milijardi izvorni prihodi.

“Predviđeno je da se Vlada može zadužiti kroz projektne zajmove 1,129 milijardi, plus dodatnih oko 275 miliona eura iz EU (Plan rasta za zapadni Balkan)”, kazao je izvor “Vijesti”.

Budžetski deficit je projektovan na 278 miliona eura, što je za oko 42 miliona više nego što je predviđeno ovogodišnjim budžetom, kapitalni budžet je planiran na 280 miliona eura i 40 miliona je veći u odnosu na ovogodišnji.

“Izvorni prihodi su na oko 2,88 milijardi od čega su porezi i doprinosi 2,63 milijarde, dok su izdaci projektovani na 3,16 milijardi. Tekući budžet je 1,5 milijardi, rezerve 50 miliona, budžet fondova 1,304 milijarde, a transakcije finansiranja izdataka su 886 miliona”, kazao je izvor “Vijesti”.

Dug za euroobveznice 500 miliona

On je pojasnio da je za otplatu duga planirano 820 miliona eura od čega je 56,78 miliona rezidentima (domaći povjerioci) i 764 miliona eura nerezidentima (dug strancima).

Iz Ministarstva finansija “Vijestima” je zvanično dat pregled kreditnih aranžmana sa najvećim učešćem u otplati duga u 2025. godini.

“Otplata po osnovu euroobveznice iz 2018. godine u iznosu od 500 miliona eura, otplata po osnovu obaveze prema kineskoj EXIM banci, po osnovu kreditnog zaduženja za auto-put Bar-Boljare u iznosu od 60,4 miliona eura, otplata obaveza po osnovu sindiciranih zajmova PBG 1 i 2 iz 2018. godine, odnosno 2020. godine u iznosu od 55,2 milona eura i otplata obaveze po osnovu aražmana sa Deutche bankom iz 2023. godine u iznosu od 40 miliona eura”, kazali su iz resora ministra Novice Vukovića.

Izvorni prihodi budžeta u narednoj godini, prema ovom predlogu, biće za 115 miliona veći nego što su planirani za ovu godinu.

Izdaci su planirani u narednoj godini za 3,16 milijardi, što je za 154 miliona više nego u ovoj godini. Deficit budžeta u narednoj godini biće za 41 milion veći.

Ove godine je za otplatu duga bilo potrebno 505 miliona eura, a u narednoj godini ta stavka je veća za 315 miliona eura.

Ukupna nedostajuća sredstava u budžetu za ovu godinu iznosila su 748 miliona eura, a u narednoj godini ta “rupa” će biti veća za 390 miliona eura. Planirano zaduženje od 884 miliona samo za pokriće deficita i vraćanje dugova u narednoj godini, veće ja za 232 miliona eura nego u ovoj godini.

Fiskalna stratergija nije usvojena u parlamentu

Naredna godina je prva u kojoj se u cijelosti primjenjuje set poreskih zakona iz takozvanog programa “Evropa sad 2”, koji podrazumjevaju značajan uticaj i rizik na budžet. Oni su predviđeni fiskalnom strategijom za period 2024-2027. godine, koja još nije ni usvojena u Skupštini iako je većina zakona koje ona najavljuje već usvojena.

Izmjenama zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju ukupni doprinosi smanjeni su sa 20,5 na 10 odsto BDP-a što će uticati na smanjenje ovih namjenskih budžetskih prihoda za oko 280 miliona eura. Vlada mjerama iz fiskalne strategije očekuje da će ovaj manjak popuniti za sto miliona kroz uvećane prihode zbog rasta minimalne zarade i povećanja doprinosa i poreza na nove uvećane iznose.

Preostalih 180 miliona planira se obezbijediti kroz povećavanje stope PDV-a sa 7 na 15 odsto, od 1. januara naredne godine, za dio proizvoda i usluga kao što su hotelski smještaj, knjige i publikacije, na autorska prava, na usluge iz oblasti obrazovanja, književnosti i umjetnosti, na ulaznice za bioskop, pozirište, utakmice, koncerte, na korišćenje sportskih objekata, na solarne panele i na usluge u marinama. Povećanje stope PDV-a uticaće i na rast cijena ovih proizvoda i usluga. Vlada od ovoga očekuje dodatnih 60 miliona eura.

Od 1. januara važiće i izmijenjeni zakon o akcizama kojim se uvode akcize od 25 centi po litru vina, povećava obuhvat akciza za sokove i napitke u kojima ima šećera i zaslađivača, i povećava akciza na goriva za industrijske i komercijane svrhe sa sadašnjih 25,9 centi po litru na 33 centa po litru. Uvodi se akciza na čvrsta goriva (ugalj, drvo, pelet) od 30 centi po gigadžulu bruto toplotne vrijednosti, kao i akciza na električnu energiju, ali će se ona naplaćivati od trenutka ulaska Crne Gore u EU. Ovo će uticati i na povećanje cijena ovih akciznih proizvoda.

Vlada očekuju da će budžetsku rupu u narednoj godini popuniti tako što će naplaćivati puni iznos PDV-a na cijelu vrijednost poštanske pošiljke i kupovine preko interneta, odnosno ukida se od 1. januara norma da je od poreza bila izuzeta vrijednost pošiljke do 75 eura. Očekuje se da će se budžet puniti i sa novim porezom od 15 osto na dobitke od igara na sreću, od internet i video-igara, kao i sa skoro duplo većim naknadama koje se nameću priređivačima igara na sreću.

EK: “Evropa Sad 2” donijeće rast inflacije i povećanje javnog duga

U Crnoj Gori se očekuje ubrzanje ekonomskog rasta u 2025. godini, budući da će nove mjere vjerovatno podstaći privatnu potrošnju i investicije. Taj efekat će se postepeno smanjivati tokom 2026. godine, a rast izvoza proizvoda i usluga u periodu 2025-2026. biće podržan daljim rastom turizma, dok će rast uvoza pratiti jačanje domaće potražnje.

Ovo navodi EK u novim ekonomskim prognozama za Crnu Goru.

“Inflacija je tokom 2024. bila u padu, sa mjesečnim padom na 2% na godišnjem nivou u avgustu. U 2025. godini, potrošačke cijene će rasti zbog značajnog povećanja plata i socijalnih transfera. Očekuje se da će rast inflacije usporiti u 2026. godini, pod pretpostavkom da neće biti novih promjena u politikama. Glavni rizik je viša inflacija od predviđene, koja bi mogla umanjiti pozitivan uticaj novih politika na raspoloživi dohodak i potrošnju domaćinstava. Takođe, uska baza izvoza Crne Gore čini je ranjivom na oscilacije međunarodne tražnje, dok bi veće plate mogle umanjiti konkurentnost turističkog sektora. S druge strane, brža implementacija investicionih projekata i učešće Crne Gore u EU programu za reforme i rast mogli bi dodatno podržati investicije i proizvodnju”, piše u izvještaju.

U izvještaju se konstatuje da program “Evropa sad 2” ima za cilj povećanje raspoloživih prihoda povećanjem minimalne zarade i smanjenjem doprinosa za penzije, kao i da će te mjere podržati rast BDP-a u 2025. godini, ali i da će takođe doprinijeti povećanju inflacije.

“Dobri fiskalni rezultati iz 2024. godine bili su podržani snažnim rastom prihoda, ali nove mjere, koje slabe budžetske prihode i povećavaju rashode, dovešće do značajnog povećanja budžetskog deficita u periodu 2025–2026. godine. U budućnosti, rast javnog duga i visoke potrebe za refinansiranjem predstavljaju fiskalne rizike”, navedeno je u izvještaju.

Od januara do avgusta 2024. godine, budžet je ostvario, kako se navodi, bolje rezultate od očekivanih, zabilježivši suficit procijenjen na 1,3% BDP-a, zahvaljujući snažnom rastu javnih prihoda.

“Ovaj rast prihoda podržan je dobrim rezultatima prihoda od PDV-a i akciza, kao i povećanim prihodima od poreza na dobit preduzeća i dohodak građana. Međutim, očekuje se da će se deficit opšteg budžeta povećati u narednom periodu, prvenstveno zbog značajnog povećanja minimalnih plata, redovne indeksacije penzija i smanjenih prihoda usljed prepolovljenih doprinosa za penziono osiguranje. U nedostatku snažnih kompenzacionih mjera, javni dug se procjenjuje da će porasti tokom 2024. godine, jer će biti potrebno novo zaduživanje kako bi se akumulisale rezerve i pripremilo za veliku otplatu euroobveznica koja dospeva u 2025. godini. Sveukupno, rizici po fiskalnu perspektivu naginju negativnoj strani, zbog strukturnih promena u budžetu koje slabe osnovu prihoda i povećavaju obavezne rashode, kao i zbog rizika refinansiranja javnog duga”, piše u izvještaju

Ministarstvo finansija: Zaduženje za stare dugove i kapitalne projekte

Ministarstvo finansija je juče nakon sjednice Vlade saopštilo da je uz predlog budžeta utvrđena i odluka o zaduženju za narednu godinu “uz predviđeni suficit tekuće budžetske potrošnje, što znači da će se država zaduživati isključivo za otplatu starih dugova i finansiranje kapitalnih projekata”.

“Ovim se ispunjava “zlatno pravilo” budžeta da država sve svoje tekuće obaveze finansira iz tekućih prihoda. Izvorni prihodi budžeta planirani su u iznosu od 2,886 milijardi eura i u odnosu na planirane za 2024. godinu veći su za 102 miliona ili 3,7%, i pored smanjenja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje planirano u sklopu reforme smanjenja poreskog opterećenja na zarade. Rashodi budžeta planirani su u iznosu od 3,164 milijarde. Imajući u vidu planirane nivoe prihoda i rashoda, deficit budžeta planiran je u iznosu od 278 miliona ili 3,5 % BDP-a, kao što je planirano fiskalnom strategijom”, navodi Ministarstvo finansija.

Kako se dodaje, budžet karakterišu mjere za unapređenje standarda građana implementiranih u okviru programa “Evropa sad 2” koji se odnose na povećanje minimalne zarade sa 450 eura na 600 eura i 800 eura, povećanje zarada svim zaposlenima, uz dostizanje nivoa prosječne zarade od 1.000 eura, povećanje minimalne i prosječne penzije, kao i povećanje naknada za stručno osposobljavanje i studenskih kredita.

“Unapređenje standarda građana i intenzivan investicioni ciklus sprovodi se uz punu stabilnost javnih finansija, što se garantuje time da se budžetski deficit zadržava na nivou od prosječno 3,3% u naredne tri godine i neto javni dug na nivou od prosječno 61% BDP-a, čime se ispunjavaju kriterijumi fiskalne odgovornosti. Kapitalni budžet planiran je u iznosu od 280 miliona za realizaciju višegodišnjih projekata ukupne procijenjene vrijednosti od 3,7 milijardi eura. Za narednu godinu projektuje se nastavak pozitivnih ekonomskih kretanja uz ostvarivanja dinamične stope realnog ekonomskog rasta od 4,8%, dalje smanjenje inflatornih pritisaka i povećanje zaposlenosti”, saopšteno je iz Ministarstva finansija.

( Marija Mirjačić, Goran Kapor )